حتما برای شما نیز پیش آمده است که در برگه نتایج آزمایشات خود با واژه کراتینین (creatinine) برخورد داشته باشید. کراتینین یک محصول دفعی طبیعی است که بدن روزانه در طی حرکات ماهیچه‌ها با هضم گوشت تولید میکند. کلیه‌های سالم کراتین را از خون پاکسازی کرده و تحویل ادرار می‌دهند. مقادیر بالای کراتین ادرار می‌تواند نشان دهنده‌ی دیابت، تون عضلانی بالا و با مشکلات مربوط به کلیه‌ها باشد. در این مقاله نگاه دقیق‌تری به آزمایش کراتین ادرار ، موارد کاربرد آن، پروسه انجام و تفسیر نتایج حاصل خواهیم داشت.
آزمایش کراتینین ادرار چیست؟
تست کراتینین ادرار میزان کراتینین ادرار را اندازه می‌گیرد.
این تست میزان کلیرانس یا پاکسازی کراتینین فرد را اندازه می‌گیرد. کلیرانس کراتینین میزان کراتینینی است که کلیه‌ها در هر واحد زمان دفع می‌کنند.
سطح کراتینین در طول روز اندکی متفاوت است. بر این اساس پزشک اغلب نمونه ادرار ۲۴ ساعته فرد را درخواست میکند تا معیار صحیحی از میزان کراتینینی که از کلیه‌ها دفع می‌شود را به دست بیاورد.
برای انجام آزمایش کراتینین ادرار ، لازم است تا فرد کل ادراری را که در طی ۲۴ ساعت تولید میکند، جمع آوری کند. سپس پزشک ادرار جمع آوری شده را برای آنالیزهای بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد.
اگر میزان کراتینین ادرار در حدود بازه‌ی نرمال نباشد، می‌تواند نشان دهنده‌ی عدم کارکرد مناسب کلیه‌ها باشد. این عدم کارکرد مناسب ممکن است به دلیل آسیب‌های وارده به کلیه‌ها، بیماری‌های کلیوی و یا سایر مشکلات پزشکی که می‌توانند عملکرد کلیه را تحت تاثیر قرار دهد، باشند.
میزان کراتینین ادرار در بدن هر فرد، بر اساس تفاوت‌های نژادی، جنسیتی، سن افراد و ابعاد و اندازه بدنی فرد ممکن است بسیار متفاوت باشد. اگر بر اساس آزمایش کراتینین ادرار، کراتینین ادرار فرد بالا بود، ممکن است پزشک برای بررسی‌ها بیشتر و یافتن علت زمینه‌ای، آزمایشات بیشتری را درخواست کند.
پزشکان همچنین ممکن است برای بررسی میزان کراتینین موجود در خون، آزمایش خون دیگری نیز برای فرد درخواست کنند، که به آن آزمایش کراتینین سرم نیز گفته می‌شود. برای آزمایش کراتینین سرم، پزشکان اغلب از میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) استفاده می‌کنند. GFR هنگام محاسبه سطح کراتینین بدن سن، نژاد، جنسیت و اندازه بدن فرد را نیز در نظر می‌گیرد.
نتایج نرمال آزمایش کراتینین ادرار
نتایج حاصل از آزمایش کراتینین ادرار بر اساس سن، جنس، سابقه سلامتی و توده عضلانی افراد متفاوت است. ممکن است سطوح بالاتر لزوماً نشان دهنده وجود یک مشکل سلامتی نباشد، اما گاهی اوقات ممکن است حاکی از مشکلات کلیوی باشد.
پزشکان بازه‌های نرمال میزان کراتینین را در یک نمونه ادرار ۲۴ ساعته بر حسب گرم در روز (g/day) یا میلی مول در روز (mmol/day) اندازه می‌گیرند.
طبق گفه‌های مرکز پزشکی دانشگاه روچستر (University of Rochester Medical Center)، بازه‌های طبیعی کراتینین ادرار به شرح زیر می‌باشد:
- برای مردان، ۰.۸-۱.۸ گرم در روز یا ۷.۰-۱۶.۰ میلی مول در روز
- برای زنان، ۰.۶-۱.۶ گرم در روز یا ۵.۳-۱۴.۰ میلی مول در روز
با این حال، بازه مرجع تست کراتینین ادرار در بین آزمایشگاه‌ها ممکن است اندکی تفاوت داشته باشد. مسئول ارائه‌ی خدمات بهداشتی شخص (پزشک) باید بتواند اعداد به دست آمده را بررسی کرده، معنی نتایج به دست آمده را توضیح داده و نیاز یا عدم نیاز به آزمایش‌های بیشتر را مشخص نماید.
میزان کراتینین بالا و پایین به چه معناست؟
اگر در آزمایش کراتینین ادرار ، میزان کراتینین فرد در محدوده طبیعی قرار نگیرد، ممکن است این حالت نشانه‌ای از وجود مشکلات کلیوی در فرد باشد. با این حال، سطح بالای کراتینین همواره نشان دهنده وجود مشکل نیست.
در برخی موارد، داشتن عضلات زیاد و توده عضلانی بالا می‌تواند علت سطح کراتینین زیادی را در بدن فرد توجیح نماید. همچنین رژیم‌های غذایی سرشار از پروتئین نیز می‌توانند سطوح بالای کراتینین ادرار را منجر شوند.
برخی از مشکلات پزشکی که می‌تواند در آزمایش کراتینین ادرار باعث ایجاد سطح بالا یا پایین کراتینین در فرد شود عبارت است از:
- نارسایی کلیه
- عفونت کلیه
- مراحل اخر دیستروفی عضلانی
- بیماری‌های کلیوی
- میاستنی گراویس
- سنگ کلیه یا سایر بیماری‌های انسدادی مجاری ادراری
- دیابت
پروسه اندازه گیری میزان کراتینین ادرار
آزمایش کراتینین ادرار به طور معمول طی ۲۴ ساعت انجام می‌شود. بنابراین ممکن است فرد بخواهد برای انجام تست در یک روز را برنامه ریزی کرده و در خانه خود تست را انجام دهد.
برای آماده سازی فرد جهت انجام تست کراتینین ادرار ، فرد باید درباره موارد زیر با پزشک خود صحبت کند:
- مصرف هر گونه مکمل یا داروهای دیگر
- در چه ساعتی از روز باید جمع آوری ادرار را آغاز کند
- از مصرف چه نوشیدنی یا مواد غذایی باید قبل یا در طول انجام آزمایش خودداری کند
- در پایان ۲۴ ساعت، باید ظرف ادرار را کجا نگه داری کرده و به کجا تحویل دهد
فرد قبل از شروع گرفتن نمونه باید هرگونه سؤال احتمالی را که در مورد پروسه انجام آزمایش به ذهنش می‌رسد، با پزشک در میان بگذارد. رعایت نکردن دقیق دستورالعمل‌ها، موجب اختلال در نتایج آزمون شده و نتایج را منحرف سازد.
بعلاوه، خانم‌ها در صورت بارداری بودن یا احتمال حاملگی، باید این مورد را به پزشک خود اطلاع دهند.
پزشک باید قبل از آزمایش دستورالعمل‌های خاصی را ارائه دهد، اما موارد زیر چند نمونه از دستورالعمل‌های کلی درباره نحوه جمع آوری ادرار موارد زیر می‌باشد:
- زمان و مقدار ادرار اول آزمایش را ثبت کنید، اما ادرار این ابتدایی را جمع نکنید. انجام این کار به فرد این امکان را می‌دهد تا ۲۴ ساعت زمان آزمایش را با مثانه خالی آغاز کند.
- ادرار تمامی دفعات را طی ۲۴ ساعت بعدی جمع آوری کرده و ادرار جمع آوری شده را در یخچال نگهداری کنید.
- سعی کنید ادرار نهایی خود را با شروع بازه ۲۴ ساعته جمع آوری ادرار در روز قبل همزمان سازید.
- ظرف نمونه را شسته و در اسرع وقت آن را به محل مورد توافق برگردانید.
در صورت بروز هرگونه مشکلی در روند جمع آوری ادرار، فرد باید با ارائه دهنده خدمات درمانی خود در این باره صحبت نماید. از جمله در موارد زیر:
- عدم توانایی در جمع آوری تمام ادرار
- جمع آوری ادرار بیشتر از علامت ۲۴ ساعته
- بیرون ریختن ادرار
- عدم نگهداری نمونه‌های ادراری در مکان سرد
خلاصه
تست کراتینین ادرار میزان کراتینین ادرار را که یک محصول فرعی حاصل از حرکت و فعالیت و هضم گوشت است، اندازه گیری میکند. اگر میزان کراتینین خارج از بازه‌ی نرمال خود باشد، همواره دلیل بر وجود یک مشکل نیست؛ اما گاهی می‌تواد نشان دهنده‌ی مشکلات مربوط به کلیه‌ها باشد.
پزشک نتایج این تست غیر تهاجمی را بررسی کرده و اگر نتایج آزمایش کراتینین ادرار نرمال نبودند، به احتمال زیاد برای بررسی مشکلات کلیوی، آزمایش‌های بیشتر را درخواست خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: تست کراتینین
