در مورد این که چگونه دوقلو باردار شویم و افزایش شانس دوقلوزایی چگونه ممکن است نظریه‌های مختلفی وجود دارد. اگرچه روش‌های اثبات شده‌ای برای افزایش احتمال دوقلوزایی وجود ندارد، اما فاکتورهایی هستند که می‌توانند این نوع بارداری را محتمل‌تر کنند. در این مقاله، چگونگی وقوع بارداری دوقلویی ، شیوع آن و عواملی که باعث افزایش شانس دوقلوزایی می‌شوند را بررسی می‌کنیم. همچنین توضیح می‌دهیم که آیا شخص می‌تواند احتمال دوقلوزایی را افزایش دهد یا خیر.
دوقلو باردار شدن هم در اثر بارور شدن دو تخمک مجزا و هم در اثر تقسیم یک زیگوت به دو سلول که هرکدام به صورت مستقل تقسیمات را ادامه می‌دهند، اتفاق می‌افتد.
امروزه دوقلوزایی نسبت به گذشته شایع‌تر است. به گفته‌ی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، زایمان‌های دوقلویی در طول ۴۰ سال گذشته تقریباً دو برابر شده‌اند.
در زنانی که با کمک روش‌های درمان نازایی باردار می‌شوند و یا در سن ۳۵ سالگی و بالاتر اقدام به بارداری می‌کنند، افزایش شانس دوقلوزایی به مراتب بیشتر است. در ایالات متحده، درمان‌های باروری عامل بیش از یک سوم بارداری‌های دوقلویی محسوب می‌شوند.
علت وقوع بارداری دوقلویی چیست؟
بسته به سن، سابقه خانوادگی و روش‌های درمان نازایی و باروری، ممکن است یک زن دوقلو باردار شود.
پزشکان دلایل بروز حاملگی دوقلویی را کاملاً درک نمی‌کنند. با این حال، برخی از عوامل می‌توانند احتمال تولد دوقلوها را افزایش دهند، از جمله:
- سن زن
- سابقه خانوادگی دوقلوزایی
- داروهای باروری
بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که اسپرم تخمک را برای تشکیل جنین بارور می‌کند. اما اگر در زمان لقاح، دو تخمک در رحم وجود داشته باشد یا تخم حاصل تقسیم سلولی انجام داده و دو سلول حاصل شود، یک زن می‌تواند دوقلو باردار شود.
دو نوع بارداری دوقلویی وجود دارد:
- دوقلوهای همسان: این نوع بارداری زمانی روس می‌دهد که تخمک بارور شده به دو سلول و در واقع به دو جنین جداگانه تقسیم شود. این جنین‌ها مونوزیگوتیک هستند؛ به این معنی که ژن‌های یکسانی دارند. دوقلوهای همسان همجنس بوده و از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به هم می‌باشند.
- دوقلوهای ناهمسان: این نوع حاملگی زمانی اتفاق می‌افتد که در زمان لقاح دو تخمک در رحم وجود داشته باشد و اسپرم هر دوی آن‌ها را بارور کند. این جنین ها دایزیگوتیک هستند به این معنی که ژن‌های یکسانی ندارند و ممکن است همجنس نباشند.
دوقلوهای ناهمسان پس از درمان باروری متداول هستند زیرا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اغلب دو تخم لقاح یافته را در رحم یک زن قرار می‌دهند تا شانس یک بارداری موفق را افزایش دهند.
دوقلوزایی چقدر شایع هست؟
دوقلوزایی نسبتاً غیررایج است. براساس اطلاعات انجمن پزشکی باروری آمریکا (ASRM)، تقریباً در هر ۲۵۰ مورد حاملگی یکی منجر به دوقلو می‌شود.
با افزایش درمان‌های نازایی و افزایش تعداد زنانی که در سنین بالا بچه‌دار می‌شوند، افزایش شانس دوقلوزایی به نسبت بیشتر شده است. از سال ۱۹۸۰، میزان تولد دوقلوها بیش از ۷۵ درصد افزایش یافته است.
احتمال تولد دوقلوی ناهمسان از همسان بیشتر است. دوقلوهای همسان تقریباً یک سوم از بارداری‌های چندقلویی را تشکیل می‌دهند.
چگونه احتمال دوقلوزایی را افزایش دهیم و آشنایی با فاکتورهای موثر
عوامل متعددی می توانند احتمال دوقلو باردار شدن را افزایش دهند. از جمله:
۱. سابقه خانوادگی
در صورتی که سابقه خانوادگی بارداری دوقلویی وجود داشته باشد، احتمال دوقلویی افزایش می‌یابد. تاثیر سابقه خانوادگی دوقلو باردار شدن از طرف مادر بیشتر از سابقه خانوادگی از طرف پدر است. با این حال، این امر فقط درصورتی رخ می‌دهد که حاملگی بدون استفاده از درمان‌های نازایی انجام شده باشد.
طبق گزارش ASRM، زنانی که خودشان دوقلوی ناهمسان هستند، افزایش شانس دوقلوزایی در این افراد، به هر ۶۰ بارداری افزایش می‌یابد. برای مردانی که دوقلوی ناهمسان هستند، این احتمال از هر ۱۲۵ تولد فقط ۱ مورد است.
بعضی افراد معتقدند که دوقلویی در نسل‌های متناوب تکرار می‌شود، به این معنی که اگر یکی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های فرد دارای فرزند دوقلو باشند، شخص به طور بالقوه احتمال دوقلوزایی برای فرد نیز افزایش خواهد یافت. با این حال، شواهد کمی برای تأیید این نظریه وجود دارد.
۲. روش‌های درمان نازایی
طبق دستورالعمل‌های ASRM مهم‌ترين عاملي كه باعث افزایش شانس دوقلوزایی می‌شود، استفاده از روش‌های درمان نازایی است. انواع مختلف درمان‌های نازایی موجود، احتمال دوقلو باردار شدن را به روش‌های مختلف افزایش می‌دهند.
برخی از داروهای باروری با تحریک تخمدان‌های زن باعث آزاد شدن بیش از یک تخمک از تخمدان‌ها می‌شوند. اگر اسپرم‌‌‌ها هر دو تخمک را بارور کند، منجر به دوقلوزایی می‌شود.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) هم می‌تواند شانس تولد دوقلو را افزایش دهد.
متخصصان بهداشت و درمان با استفاده از تخمک‌های زن و لقاح آن‌ها توسط اسپرم در آزمایشگاه برای تولید جنین، IVF را انجام می‌دهند. سپس رویان را به رحم زن منتقل می‌کنند. برای افزایش احتمال موفقیت، متخصص ممکن است بیش از یک رویان را در رحم قرار دهد. در صورت موفقیت و رشد دو رویان دوقلویی ایجاد خواهد شد.
بارداری‌های چندقلویی خطرات بالایی را به همراه دارند، بنابراین پزشکان معمولاً تعداد رویان‌های محدودی را به رحم زن منتقل می‌کنند تا احتمال بارداری دوقلویی، سه قلویی و یا چندقلویی کاهش یابد.
۳. سن مادر
براساس اعلام دفتر بهداشت زنان، زنان ۳۰ سال و به بالا شانس بیشتری برای بارداری دوقلویی دارند. دلیل این امر این است که زنان در این سن بیشتر از خانم‌های جوان‌تر احتمال آزادسازی چند تخمک در هر دوره ماهیانه دارند. اگر اسپرم دو تخمک جداگانه را بارور کند، یک بارداری دوقلویی می‌تواند رخ دهد.
۴. قد و وزن
به گزارش ASRM احتمال حاملگی دوقلویی ناهمسان در زنان قد بلندتر و سنگین وزن‌تر کمی بیشتر از زنان با جسه‌ی کوچک دیده می شود. دلیل این امر روشن نیست، اما ممکن است به دلیل تغذیه‌ی مناسب‌تر و بهتر این افراد باشد. زنان با وزن بدنی بیشتر احتمالاً منابع بیشتری برای جنین در حال رشد در اختیار دارند.
۵. پیشینه‌ی نژادی
به گزارش ASRM، در ایالات متحده آمریکا، در بین زنان اسپانیایی نسبت به زنان سفیدپوست غیر اسپانیایی یا زنان سیاهپوست، افزایش شانس دوقلوزایی بیشتر است.
چگونه دوقلو باردار شویم
ادعاهای تأیید نشده‌ی بسیاری درباره چگونگی افزایش شانس دوقلوزایی وجود دارد. برخی افراد پیروی از رژیم‌های غذایی خاص یا استفاده از برخی روش‌های درمانی جایگزین را توصیه می‌کنند، اما هیچ مدرک علمی برای حمایت از این گفته‌ها وجود ندارد.
درمان‌های نازایی به ویژه IVF و تحریک تخمدان شانس بارداری دوقلویی را افزایش می دهند. با این حال، دوقلو باردار شدن هم برای مادر و هم برای جنین‌های در حال رشد خطرناک است. به همین دلیل، برخی از کلینیک‌های نازایی کاشت رویان‌های متعدد طی درمان IVF را توصیه نمی‌کنند.
CDC توصیه می‌کند که زنان جوان که اولین بار تحت درمان نازایی قرار دارند، فقط یک رویان را به رحم خود انتقال دهند.
با افزایش موفقیت روش‌های درمان نازایی اغلب نیاز به انتقال بیش از یک رویان از میان می‌رود. در ایالات متحده آمریکا، تعداد درمان‌های IVF مربوط به انتقال سه یا چهار رویان بین سال ۲۰۰۷ و ۲۰۱۶ کاهش یافته است. انتقال فقط یک یا دو رویان احتمال بارداری چندقلویی را کاهش می‌دهد.
دوقلو باردار شدن خطرات زیر را افزایش می‌دهد:
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- مرده زایی
- معلولیت و بیماری‌های مادرزادی مانند فلج مغزی و اوتیسم
- فشارخون در بارداری (اکلامپسی)
- دیابت حاملگی
- زایمان سزارین
- استراحت مطلق در بارداری
خلاصه
اگرچه برخی عوامل باعث افزایش شانس دوقلوزایی می‌شود، اما به طور طبیعی، هیچ راهی برای بهبود شانس داشتن دوقلو وجود ندارد. یک زن معمولاً در اوایل بارداری از طریق سونوگرافی متوجه می‌شود که دوقلو باردار است.
برخی از علائم ممکن است حاکی از بارداری دوقلویی باشد، از جمله ناراحتی‌های شدید صبحگاهی و افزایش سریع وزن. کنترل و مراقبت‌های مداوم پزشکی شانس بارداری سالم را بهبود می‌بخشند.
