ریزش مو میتواند در هر سنی اتفاق افتد؛ حتی در نوزادی.
با توجه به آکادمی کودکان آمریکا، اکثر نوزادان در چند ماه اول زندگی خود مقداری از -یا حتی همهی- موهای خود را از دست میدهند و این کاملا طبیعی است. این ریزش مو آلوپسی نامیده میشود و ریزش مو در کودکان میتواند چندین محرک داشته باشد، از هورمونها گرفته تا وضعیف خواب. خبر خوب این که بسیار نادر است ریزش مو در کودکان با مشکلی پزشکی همراه باشد.
در موارد ریختن موی سر کودکان چه علائمی طبیعی است؟
بیشتر ریزش مو در کودکان در شش ماه اول زندگی اتفاق میافتد و در حدود سه ماهگی به اوج خود میرسد. در بعضی نوزادان رشد مجدد مو تقریبا همزمان با ریزش مو اتفاق میافتد، درنتیجه ممکن است متوجه تفاوت نشوید. در برخی دیگر، موها به سرعت میریزند و کودک کچل میشود. هر دو حالت طبیعی است. همچنین، ممکن است شاهد موارد زیر باشید:
- مشاهده تار موهای سست در دست بعد از دست کشیدن بر سر کودک
- مشاهده مو در حمام یا حوله بعد از شستن موی سر کودک
- مشاهده مو در جاهایی که کودک برای استراحت سر خود را قرار میدهد، مانند گهواره یا کالسکه
علت ریزش مو در کودکان
اکثر علل ریختن موی سر کودکان بسیار بیضرر هستند و شامل موارد زیر میباشند:
مرحله تلوژن
کودک با تمام فولیکولهای مویی که در کل زندگیاش خواهد داشت متولد میشود. فولیکول مو بخشی از پوست است که تارهای مویی از آن رشد میکنند.
در بدو تولد، برخی از فولیکولها بهطور معمول در فاز استراحت (فاز تلوژن) و برخی دیگر در فاز رشد (فاز آناژن) هستند. اما برخی عوامل فاز تلوژن را تسریع کرده و باعث ریزش مو میشوند.
در سایهی بند ناف، هورمونهایی که در دوران بارداری در بدن مادر جریان دارند و باعث زیبایی موهای سر وی میشوند، در بدن کودک نیز جریان مییابند. اما بعد از تولد، این هورمونها کاهش مییابند و منجر به ریزش مو در کودک و حتی خود مادر میشوند. زایمان فرایندی استرسزا برای همۀ افراد درگیر حتی کودک است و یک نظریه این است که این استرس ممکن است منجر به تسریع مرحله تلوژن و ریزش مو شود.
مالش
کودک ممکن است موهای پشت سرش را به دلیل مالش موهایش بر سطح سخت تشک، کالسکه و تخته نردهداری که داخلش بازی میکند، از دست بدهد. (متخصصان توصیه میکنند که نوزادان را به پشت بخوابانند تا خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد یا SIDS کاهش یابد.)
این نوع از ریزش مو را آلوپسی اکسیپیتال نوزاد یا آلوپسی مالشی مینامند. این قسمت کمپشت مو از زمانی که کودک شروع به چرخیدن میکند تا معمولا پایان هفت ماهگی پر میشود.
جالب است که در مطالعهی معتبری در سال ۲۰۱۱ آلوپسی اکسیپیتال نوزادی بررسی شده و توضیح دیگری ارائه شده است. محققان این تئوری را تصور کردند که ریزش مو در کودکان چیزی نیست که در خارج رحم اتفاق بیفتد، بلکه فرایندی فیزیولوژیک است که قبل از تولد آغاز میشود. آنها نتیجه گرفتند که این فرایند بیشتر روی نوزادانی تاثیر میگذارد که:
- مادرانشان در زمان تولد نوزاد کمتر از ۳۴ سال دارند
- با روش زایمان واژینال متولد شدهاند
- آخر ترم متولد شدهاند (تولد زودرس نداشتهاند)
با این وجود، این فرضیه دیرینه که نوزاد همیشه سر خود را در سطوح مختلفی قرار میدهد، پذیرفتهشدهترین توضیح برای آلوپسی مالشی است.
کلاه گهوارهای (Cradle cap)
ممکن است لکههای پوستهپوسته و گاهی پوستههایی با ظاهر چرب در پوست سر ایجاد شود که این عارضه، کلاه گهواره ای نامیده میشود. پزشکان دقیقا مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد آن میشود، اما بسیاری از پزشکان به مخمر یا تغییرات هورمونی مشکوکاند که باعث میشوند پوست سر چربی بیشتری تولید کند.
در هر صورت، این عارضه دردناک، خارشدار یا مسری نیست. همچنین کلاه گهوارهای باعث ریزش مو نمیشود، اما در تلاش برای از بین بردن پوستههای سخت، ممکن است ناخواسته برخی از تارهای مویی را نیز خارج کنید.
بیشتر موارد خفیف کلاه گهوارهای در طی چند هفته بهطور خود به خودی برطرف میشوند، با این حال میتواند تا چند ماه نیز ادامه داشته باشد (که کاملا طبیعی و بیضرر است).
عفونت قارچی یا کرم قارچی (Ringworm)
کرم قارچی (که کچلی قارچی نیز نامیده میشود) ناشی از کرم نیست، بلکه توسط انواع قارچها ایجاد میشود. ممکن است باعث ریزش مو گردد و اغلب بثورات قرمز، پوستهپوسته و حلقوی در پوست دیده میشود.
کرم قارچی معمولا کودکان زیر دو سال را آلوده نمیکند اما بسیار مسری است. بنابراین اگر یک نفر در خانه به آن آلوده باشد، میتواند از طریق اشیای مشترک مانند کلاه و برس سر منتقل شود.
طاسی منطقهای آلوپسی آره آتا (Alopecia areata)
آلوپسی آره آتا یک عارضهی پوستی است که منجر به نقاط طاس پوستهپوسته روی سر میشود. این عارضه خطرناک و مسری نیست. آلوپسی آره آتا در اثر نقص سیستم ایمنی بدن ایجاد میشود که باعث میشود به سلولهای سالم مو حمله کند و آنها را از بین ببرد. در مطالعهی معتبر انجام گرفته در سال ۲۰۰۲ گفته شده است که این عارضه در کودکان زیر شش ماه بسیار نادر است ولی مواردی گزارش شده است.
درمان ریزش مو در کودکان
کارشناسان معتقدند که درمان ریزش مو در کودکان ضروری نبوده و بیشتر موهایی که در ماههای اول زندگی میریزند، در طول ۶ تا ۱۲ ماهگی دوباره رشد میکنند.
واقعا هیچ کاری برای تحریک رشد مجدد مو وجود ندارد، اما اگر به عارضههای پزشکی مانند کرم قارچی یا آلوپسی آره آتا شک کردید، به پزشک مراجعه کنید تا درمورد تشخیص و گزینههای درمانی و پیشگیری از ریزش بیشتر مو کمک بگیرید.
ممکن است بتوانید با روی شکم قراردادن کودک ریزش موی ناشی از مالش را کاهش دهید، اما سعی کنید همیشه هنگام خواب کودک را به پشت بخوابانید تا زمانی که یک ساله شود و بتواند خودش به دور خودش بچرخد (از پشت به شکم و از شکم به پشت).
نکات مربوط به مراقبت از موی کودک
چه در موهای پرپشت و چه در موهای کمپشت، بهترین روشهای مراقبت از موی کودک موارد زیر میباشند:
- از شامپوهای ملایم تهیهشده برای کودک استفاده کنید. این شامپوها برای پوست سر نوزاد تازه متولدشده کمتر تحریککننده هستند.
- بیش از حد سر کودک را نشویید. نیاز است که فقط ۲ تا ۳ بار در هفته پوست سر کودک شسته شود. بیشتر از این میزان شستشو با خطر خشکی پوست سر همراه است.
- محکم مالش ندهید. لیف حمام را با شامپو خیس کنید و به آرامی روی سر کودک ماساژ دهید.
- اگر کلاه گهوارهای مشاهده کردید و خواستید به آرامی پوستهها را جدا کنید، از برس نرم روی موی سر کفدار استفاده کنید. اما سخت برخورد نکنید، کلاه گهوارهای بیخطر بوده و خود به خود برطرف میشود.
رشد مجدد موی سر کودکان
در اکثر کودکان موهای ریختهشده در طی چند ماه دوباره رشد میکنند. اما آنچه بسیاری از والدین را غافلگیر میکند این است که ممکن است موهای جدید با اولین موهای کودک متفاوت باشد. برای مثال، ناشایع نیست که موهای روشن به موهای تیره، موهای صاف به موهای مجعد و موهای ضخیم به موهای نازک تبدیل شوند، و برعکس. ژنتیک و هورمونهای خود کودک تعیینکننده خواهد بود.
ریختن موی سر کودکان طبیعی و موقتی است. اما اگر موها شروع به رشد مجدد نکردند یا اگر متوجه موارد غیرمعمول مانند مناطق طاس، بثورات پوستی یا وجود بیش از حد پوسته شوید، به متخصص اطفال مراجعه کنید.