شاید نام مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی برای شما آشنا باشد اما مسمومیت بارداری چیست ؟ مسمومیت بارداری به وضعیتی در دوران بارداری گفته می‌شود که فشار خون به طور ناگهانی بالا رفته و بدن ورم می‌کند که بیشتر در قسمت‌های صورت، دست‌ها و پاها ورم مشاهده می‌شود. این عارضه می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حتی منجر به مرگ مادر و جنین شود. در این مقاله به بررسی بیشتر علائم پره اکلامپسی در بارداری و درمان پره اکلامپسی خواهیم پرداخت.
مسمومیت بارداری چیست
پره اکلامپسی شایع‌ترین عارضه‌ای است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. این بیماری به طور کلی در سه ماهه سوم ایجاد می‌شود و از ۲۰ بارداری حدود ۱ بارداری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از علائم مسمومیت بارداری می‌توان به فشار خون بالای مادر و تورم پاها، دست‌ها و صورت اشاره کرد.
اگر پره اكلامپسی بدون درمان باقی بماند، می‌تواند به حالت اكلامپسی تبدیل شود. تفاوت اکلامپسی و پره اکلامپسی در این است که اکلامپسی می‌تواند منجر به تشنج، اغما و حتی مرگ مادر شود. با این وجود، اگر مادر در طول بارداری تحت درمان قرار گیرد، عوارض ناشی از پره اکلامپسی بسیار نادر خواهد بود.
شاید این مطلب نیز برای شما مفید باشد: اختلالات دوران بارداری
نکاتی درباره پره اکلامپسی در بارداری
در ادامه نکات کلیدی در مورد پره اکلامپسی در بارداری بیان شده است.
- پره اکلامپسی تقریباً ۵ درصد از بارداری‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- اگر پره اکلامپسی درمان نشود، می‌تواند به اکلامپسی تبدیل شود، که تفاوت اکلامپسی و پره اکلامپسی در این است که پره اکلامپسی عارضه‌ای است که پتانسیل بالقوه تهدید زندگی فرد را دارد.
- علل دقیق پره اکلامپسی هنوز مشخص نیست اما گمان می‌رود که عروق خونی در جفت را درگیر می‌کند.
- برخی تحقیقات نشان دهنده وجود ارتباطی ژنتیکی برای ابتلا پره اکلامپسی است.
- طبق یک مطالعه انجام شده، آلودگی ترافیکی ممکن است با ابتلا به پره اکلامپسی مرتبط باشد.
علائم مسمومیت بارداری چیست
در ابتدا، پره اکلامپسی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. اما اولین علائم پره اکلامپسی در بارداری شامل موارد زیر هستند:
- فشار خون بالا
- وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
در اکثر موارد، مادر متوجه این دو علامت نمی‌شود و تنها پزشک در طی ملاقات‌های قبل از زایمان متوجه این موارد می‌شود.
اگرچه ۶ تا ۸ درصد از زنان باردار دچار فشار خون بالا هستند، اما این مسئله لزوماً به معنای ابتلا به پره اکلامپسی نیست. مهم‌ترین علائم مسمومیت بارداری وجود پروتئین در ادرار است.
با پیشرفت پره اکلامپسی، مادر ممکن است احتباس مایعات (ورم) را همراه با تورم در دست، پا، مچ پا و صورت تجربه کند.
تورم در بارداری به ویژه در سه ماهه سوم امر شایعی می‌باشد و بیشتر در قسمت‌های پایین بدن مانند مچ پا و پا رخ می‌دهد. این علائم معمولاً در اوایل صبح خفیف بوده و در طول روز شدت می‌یابند. اگر تورم به طورناگهانی ایجاد شده و تشدید شود، علت پره اکلامپسی نیست.
بعد از مدتی ممکن است یک یا چند مورد از علائم پره اکلامپسی در بارداری دیده شود:
- تاری دید، گاهی اوقات دیدن برق ناگهانی در چشم
- سردرد، اغلب شدید
- ضعف
- تنگی نفس
- درد درست زیر دنده ها در سمت راست
- افزایش سریع وزن (ناشی از احتباس مایعات)
- استفراغ
- کاهش دفع ادرار
- کاهش پلاکت‌ها در خون
- اختلال در عملکرد کبد
نشانه اصلی پره اکلامپسی در جنین محدودیت در رشد به دلیل کاهش خون‌رسانی به جفت است.
علت مسمومیت بارداری چیست
کارشناسان از علت پره اکلامپسی مطمئن نیستند. اکثر آن‌ها معتقدند که در ایجاد و تکامل جفت مشکلی وجود دارد و رگ‌های خونی که وظیفه خون‌رسانی به آن را برعهده دارند باریک‌تر از حالت عادی هستند و به سیگنال‌های هورمونی پاسخ متفاوتی می‌دهند.
از آن جایی که در پره اکلامپسی در بارداری رگ‌های خونی باریک‌تر از حد معمول هستند، جریان خون محدود است.
علت این که چرا رگ‌های خونی به طور متفاوتی تکامل می‌یابند هنوز مشخص نیست، اما تعدادی از عوامل ممکن است نقش مهمی در بروز پره اکلامپسی در بارداری داشته باشند. این عوامل شامل:
- آسیب به رگ‌های خونی
- جریان خون ناکافی به رحم
- مشکلات سیستم ایمنی
- عوامل ژنتیکی
درمان مسمومیت بارداری
تا زمان تولد نوزاد پره اکلامپسی درمان نمی‌شود.
تا زمانی که فشار خون مادر پایین نیامده، وی در معرض خطر بیشتر سکته مغزی، خونریزی شدید، جداشدن جفت از رحم و تشنج قرار دارد. در برخی موارد، به خصوص اگر پره اکلامپسی زودهنگام شروع شود، ممکن است زایمان بهترین گزینه برای شرایط جنین نباشد.
به زنانی که در بارداری‌های قبلی خود به علائم مسمومیت بارداری مبتلا بوده‌اند، توصیه می‌شود تا پیش از تولد نوزاد بیشتر تحت نظر باشند. پزشک ممکن است مصرف داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد فشار خون: از این داروها برای کاهش فشار خون استفاده می‌شود.
- داروهای ضد تشنج: در موارد شدید، از این داروها برای جلوگیری از اولین تشنج استفاده می‌شود. پزشک ممکن است مصرف سولفات منیزیم را تجویز کند.
- کورتیکواستروئیدها: اگر مادر مبتلا به پره اکلامپسی یا سندرم HELLP باشد (پایین‌تر توضیح داده شده‌است) این داروها می‌توانند عملکرد پلاکت و کبد را بهبود ببخشند که با این کار تداوم بارداری ممکن است می‌شود.
این داروها همچنین رشد ریه‌های کودک را سرعت می‌بخشند. این مسئله برای زمانی که نیاز باشد نوزاد زودتر به دنیا بیاید، اهمیت دارد. بهترین درمان برای سندرم HELLP معمولاً به دنیا آوردن زودتر بچه است.
استراحت در دوران بارداری
اگر مادر تا پایان دوران بارداری و زایمان فاصله زیادی دارد و علائم خفیفی داشته باشد، پزشک ممکن است به او استراحت را توصیه کند. استراحت به پایین آمدن فشار خون کمک می‌کند، که به نوبه خود باعث افزایش جریان خون به جفت می‌شود و این به نفع جنین است.
برای تخفیف علائم پره اکلامپسی در بارداری به برخی خانم‌ها توصیه می‌شود که تا پایان بارداری تنها در رختخواب دراز کشیده و فقط در مواقع اضطراری بنشینند یا بایستند. ممکن است برخی دیگر مجاز به نشستن روی صندلی، مبل یا تخت خواب باشند، اما فعالیت بدنی آن‌ها نیز به شدت محدود می‌شود. فشار خون و آزمایش ادرار باید به طور مرتب انجام شود. همچنین کودک نیز باید به طور مرتب مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
در موارد شدید، ممکن است مادر مجبور شود در بیمارستان بستری شده و استراحت مطلق داشته باشد، تا از نزدیک تحت نظر قرار گیرد.
زایمان
اگر پره اکلامپسی در اواخر بارداری تشخیص داده شود، پزشکان ممکن است توصیه کنند که هر چه سریع‌تر کودک به‌دنیا بیاید.
در موارد بسیار شدید، ممکن است چاره‌ای جز القا زایمان و یا سزارین نباشد و در اسرع وقت انجام شود.
در هنگام زایمان، ممکن است به مادر سولفات منیزیم داده شود تا جریان خون رحم را بهبود بخشد و از بروز تشنج جلوگیری کند.
علائم پره اکلامپسی باید طی چند هفته پس از زایمان از بین بروند.
راه تشخیص مسمومیت بارداری چیست
برای تشخیص پره اکلامپسی در بارداری هر دو آزمایش زیر باید مثبت باشند:
۱. فشار خون
فشار خون مادر بسیار بالاست. فشار خون که بالای ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه باشد در بارداری غیر طبیعی تلقی می‌شود.
۲. پروتئینوری
به معنای وجود پروتئین در ادرار است. نمونه‌های ادرار در طی ۱۲ ساعت یا بیشتر جمع‌آوری شده و میزان پروتئین آن‌ها ارزیابی می‌شود. این تست می‌تواند شدت مسمومیت حاملگی را نیز نشان دهد.
پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی دیگری را نیز در خواست نماید.
- آزمایش خون: برای بررسی چگونگی عملکرد کلیه‌ها و کبد و این که آیا خون به درستی لخته می‌شود یا خیر.
- سونوگرافی جنین: رشد کودک با دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از رشد صحیح اطمینان حاصل شود.
- تست بدون استرس (Non-stress test): پزشک بررسی می‌کند که ضربان قلب کودک هنگام حرکت چگونه واکنش می‌دهد. اگر ضربان قلب ۱۵ ضربه یا بیشتر در دقیقه برای حداقل ۱۵ ثانیه و دوبار در هر ۲۰ دقیقه افزایش یابد، نشانه نرمال بودن شرایط جنین است.
عوامل خطر مسمومیت حاملگی
عوامل خطر مرتبط با پره اکلامپسی در بارداری عبارتند از:
- حاملگی اول: احتمال ابتلا به پره اکلامپسی در بارداری اول به طور قابل توجهی بیشتر از موارد بعدی است.
- فاصله زیاد بین حاملگی اول و دوم: اگر بارداری دوم حداقل ۱۰ سال پس از اولین بارداری رخ دهد، خطر ابتلا به پره اکلامپسی در بارداری دوم افزایش می‌یابد.
- شریک جدید: هر بارداری با شریک زندگی جدید خطر ابتلا به پره اکلامپسی را در مقایسه با بارداری دوم یا سوم با همان شریک زندگی افزایش می‌دهد.
- سابقه خانوادگی: زنی که مادر یا خواهرش پره اکلامپسی داشته‌اند، در معرض ریسک ابتلای بیش‌تری می‌باشد.
- سابقه شخصی پره اکلامپسی: مادری که در اولین بارداری خود پره اکلامپسی داشته است، در بارداری‌های بعدی خود نیز خطر ابتلا به همان عارضه را دارد.
- سن: در زنان بالای ۴۰ سال و نوجوانان در مقایسه با زنان دیگر سنین احتمال ابتلا به پره اکلامپسی بیشتر است.
- بیماری‌ها و شرایط خاص: زنان مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، میگرن و بیماری کلیوی بیشتر در معرض ابتلا به پره اکلامپسی هستند.
- چاقی: میزان ابتلا به پره اکلامپسی در زنان چاق بسیار بیشتر است.
- چندقلوزایی: اگر مادری دو یا چندقلو حامله باشد، خطر ابتلا به پره اکلامپسی بیشتر است.
پیشگیری از مسمومیت بارداری
علی‌رغم این که پیشگیری از مسمومیت بارداری به طور کامل امکان پذیر نیست، اما می‌توان با انجام کارهایی فشار خون بالا را تعدیل کرد.
در مسمومیت بارداری چه بخوریم و برای پیشگیری از مسمومیت بارداری چه کار باید کرد؟
- هر روز بین ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید
- اجتناب از غذای سرخ شده یا فرآوری شده
- حذف نمک از رژیم غذایی
- ورزش منظم
- اجتناب از مصرف الکل و کافئین
- بالا نگه داشتن پاها چند بار در روز
- استراحت كردن
- مکمل‌ها و داروهایی که پزشک تجویز می‌کند
با رعایت موارد بالا می توان به حفظ فشار خون سالم و کاهش خطر ابتلا به پره اکلامپسی کمک کرد.
پره اکلامپسی بعد از تولد
در موارد نادری، ممکن است زن بعد از زایمان نیز دچار فشار خون بالا شود. که این بیماری بنام پره اکلامپسی بعد از زایمان شناخته می‌شود.
این حالت می‌تواند بین چند روز تا چند هفته پس از تولد نوزاد رخ دهد و علائم اصلی آن فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار است. علائم رایج همراه با پره اکلامپسی مانند سردردهای شدید و صورت متورم نیز ممکن است رخ دهد.
این بیماری به راحتی با داروهای فشار خون و داروهای کاهش دهنده و جلوگیری‌کننده از تشنج درمان می‌شود. همچنین پزشکان حتماً از داروهایی استفاده می‌کنند که تاثیری بر توانایی شیردهی فرد نداشته باشد.
عوارض مسمومیت بارداری چیست
اگر پره اکلامپسی درمان نشود، احتمال بروز عوارض جدی وجود دارد. اگر پیش از تولد نوزاد بیماری تشخیص داده شود و درمان شروع شود، احتمال بروز عوارض بسیار پایین خواهند بود. اما اگر به دلایلی این بیماری تشخیص داده نشود، خطرات قابل توجهی مادر را تهدید می‌کند.
عوارض زیر ممکن است متعاقب پره اکلامپسی ایجاد شوند:
سندرم HELLP: HELLP می‌تواند به سرعت به عامل تهدید کننده زندگی برای مادر و نوزاد تبدیل شود. HELLP مخفف همولیز، آنزیم‌های کبدی بالا و تعداد پلاکت پایین (hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count) است. این یک بیماری ترکیبی از مشکلات کبدی و انعقادی خونیست که معمولاً درست پس از زایمان اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند در هر زمانی بعد از هفته ۲۰ بارداری نیز ظاهر شود. در موارد نادری ممکن است پیش از این زمان نیز بروز کند. تنها راه درمان موثر سندرم HELLP ختم بارداری و به دنیا آمدن هر چه سریع‌تر نوزاد است.
کاهش جریان خون به جفت: اگر جریان خون به جفت محدود شود، ممکن است کودک به کمبود اکسیژن و مواد مغذی دچار شود، که ممکن است منجر به رشد کندتر، مشکلات تنفسی و تولد زودرس شود.
جداشدن جفت: در این حالت جفت از دیواره داخلی رحم جدا می‌شود. در موارد شدیدتر می‌تواند سبب خونریزی شدید شود که احتمال آسیب به جفت وجود دارد. هر گونه آسیب به جفت زندگی نوزاد و مادر را در معرض خطر قرار می‌دهد.
اکلامپسی: این حالت ترکیبی از پره اکلامپسی و تشنج است که مادر ممکن است از درد زیر دنده‌ها در سمت راست بدن، سردرد شدید، تاری دید، سردرگمی و کاهش هوشیاری شکایت داشته باشد. در صورت عدم درمان، مادر در معرض خطر کما و آسیب دائمی مغز و حتی مرگ می‌باشد، که این عوارض برای کودک نیز خطرناک هستند.
بیماری قلبی عروقی: زنانی که به پره اکلامپسی مبتلا شده‌اند، بعدها بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی خواهند بود.
پره اکلامپسی می‌تواند عوارض جدی و طولانی مدتی برای کودک در حال رشد نیز داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که فشار خون بالا در زنان باردار ممکن است مهارت‌های شناختی کودک را تحت تأثیر قرار داده و در طول زندگی او ادامه داشته باشند.
