طی فرآیند بیوپسی یا نمونه برداری از مغز استخوان ، شخص ارائه‌دهنده خدمات سلامت سوزن کوچکی را درون یک استخوان بزرگ وارد کرده و نمونه‌ای از مغز استخوان را به داخل سوزن می‌کشد. سپس تکنسین آزمایشگاه، نمونه را از نظر طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله چندین سرطان بررسی می‌کند. در این مقاله دلایل استفاده از بیوپسی مغز استخوان و مطالب مرتبط با آن از جمله خطرات احتمالی را توضیح می‌دهیم.
دلایل استفاده از بیوپسی مغز استخوان
پزشکان نمونه برداری از مغز استخوان را هنگامی که علائمی مرتبط با مشکلات تولید سلول‌های خونی دیده شود، درخواست می‌کنند. بیوپسی مغز استخوان همچنین به عنوان ابزاری برای نظارت بر روند درمان افرادی که مبتلا به سرطان‌های مرتبط با خون هستند، استفاده می‌شود؛ به طور مثال در بررسی موفقیت شیمی‌درمانی.
نمونه برداری از مغز استخوان همچنین در پشتیبانی از تشخیص یا ارزیابی بسیاری از علائم و شرایط پزشکی کاربرد دارد. برخی از این بیماری‌ها و شرایط عبارتند از:
- کم‌خونی یا کمبود گلبول‌های قرمز
- خونریزی غیر‌طبیعی یا لخته شدن خون
- سرطان مغز استخوان و سرطان‌های خون مانند لوسمی، لنفوم یا مالتیپل میلوم
- سرطان‌هایی که از جاهای دیگر به مغز استخوان متاستاز دادهاند
- تب‌های غیر‌قابل توجیه
مغز استخوان چیست؟
بافت نرم موجود در داخل اغلب استخوان‌های بزرگ را مغز استخوان می‌نامند که بسیاری از سلول‌های خونی بدن از جمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را تولید می‌کند. سلول‌های میلوئیدی و لنفوئیدی دو نوع اصلی از سلول‌های بنیادی موجود در مغز استخوان هستند و سلول‌های خونی مختلفی را تولید می‌کنند.
سلول‌های میلوئیدی منشا گلبول‌های‌قرمز، گلبول‌های‌سفید و پلاکت‌ها هستند. سلول‌های لنفوئیدی نیز نوع خاصی از گلبول‌های سفید را تولید می‌کنند که در ایمنی بدن نقش دارند. خون از عناصر مختلفی تشکیل شده‌است که نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارند. مغز استخوان منشا این عناصر است.
گلبول‌های قرمز خون در حمل اکسیژن در بدن نقش اساسی ایفا می‌کنند. گلبول‌های سفید خون برای کمک به مبارزه با عفونت‌ها ضروری هستند. پلاکت‌ها نیز با ایجاد لخته خون، به جلوگیری از خونریزی کمک می‌کنند.
نمونه برداری از مغز استخوان چگونه انجام می‌گیرد؟
عمل بیوپسی مغز استخوان در مطب پزشک، بیمارستان یا کلینیک انجام می‌گیرد. به احتمال زیاد فرد حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه تحت نظر خواهد بود؛ اما خود عمل بیوپسی، حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
قبل از عمل
قبل از بیوپسی مغز استخوان ، پزشک یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، سؤالاتی را در جهت اطمینان از انجام پروسه به ایمن‌ترین شکل ممکن، می‌پرسند. گاها بیماران لیستی از سوالات و سابقه پزشکی خود تهیه می‌کنند تا روند کار سریع‌تر شود.
بیوپسی مغز استخوان خطر خونریزی را در پی دارد.
پزشک متخصص در مورد داروها یا درمان‌های گیاهی که فرد مصرف می‌کند نیز سؤال می‌پرسد؛ چون خطرزا هستند. از جمله موارد خطرزا شامل مسکّن‌ها، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن هستند. ضد انعقادها یا رقیق‌کننده‌های خون نیز ممکن است منجر به خونریزی بیش از حد شوند. باتوجه به این موارد، پزشک در مورد ادامه مصرف دارو یا قطع آن قبل از عمل تصمیم می‌گیرد. ابتلا به آلرژی نیز برای بیوپسی، یک عامل نگران‌کننده است. بنابراین باید درباره‌ی آلرژی در فرد، به خصوص آلرژی به عوامل بیهوشی و لاتکس سؤال شود.
پزشک ممکن است در طول عمل از بیهوشی یا بی‌حسی استفاده کند. افرادی که تحت بیهوشی قرار می‌گیرند به یک همراه یا عضوخانواده برای همراهی آنها تا خانه نیاز خواهند داشت.
طول پروسه بیوپسی
بیوپسی مغز استخوان معمولا شامل دو مرحله است:
آسپیراسیون: کادر انجام دهنده‌ی بیوپسی، ابتدا مایعات را از مغز استخوان خارج می‌کنند.
بیوپسی: سپس قطعه‌ای کوچک از استخوان و مغز استخوان جدا می‌شود. نمونه برداری از مغز استخوان معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود اما در برخی از افراد ممکن است حین بستری فرد در بیمارستان، صورت بگیرد.
استخوان لگن معمول‌ترین محل برای انجام بیوپسی مغز استخوان است، اما پزشک ممکن است از دیگر استخوان‌ها هم استفاده کند.
بیوپسی مغز استخوان معمولاً طی مراحل زیر انجام می‌گیرد:
- قبل از بیوپسی، فرد تحت معاینه قرار گرفته و لباس‌هایش را عوض می‌کند. فرد ارائه‌دهنده خدمات سلامت از او می‌خواهد که به کنار یا روی شکم خود دراز بکشد. وضعیت قرار گیری فرد، بسته به محل بیوپسی متفاوت می‌باشد. سپس پزشک متخصص محل بیوپسی را با یک ماده ضد‌عفونی‌کننده تمیز می‌کند.
- برای بی‌حس‌کردن محل بیوپسی از بی‌حسی با سوزن استفاده می‌کنند. ممکن است در هنگام ورود سوزن به پوست اندکی درد حس شود و سپس بی‌حسی در منطقه رخ دهد.
- هنگامی که محل بیوپسی بی‌حس شد، برش کوچکی را در محل بیوپسی ایجاد می‌کنند. معمولا در ابتدا آسپیراسیون مغز استخوان انجام می‌شود. پزشک متخصص از یک سرنگ برای گرفتن نمونه مایع از سلول‌های مغز استخوان استفاده می‌کند.
- پس از آسپیراسیون بیوپسی مغز استخوان انجام می‌شود. سوزن بیوپسی بزرگ‌تر از سوزن آسپیراسیون است. سوزن به داخل استخوان هدایت شده و سپس چرخانده می‌شود. با این شیوه نمونه‌ای از استخوان و بافت را خارج می‌کنند.
درد نمونه برداری مغز استخوان چقدر است؟
افراد معمولاً در حین عمل و بعد از عمل درد کمی را تجربه می‌کنند. میزان درد بین افراد مختلف متفاوت است. مطالعات جدید در پی یافتن روش‌هایی برای کمتر کردن درد نمونه برداری مغز استخوان هستند.
تجربه پزشک می‌تواند به کاهش درد کمک کند. داروهای کنترل درد مانند لیدوکائین و آرام‌بخش‌های داخل وریدی نیز می‌توانند درد حین عمل را کاهش دهند. اضطراب و نگرانی در مورد این روش، اغلب احساس درد را بیشتر می‌کند. افرادی که در این خصوص نگران هستند، باید با پزشک خود صحبت کنند.
بعد از بیوپسی مغز استخوان چه اتفاقی می‌افتد؟
مدت زمان جواب آزمایش مغز استخوان که جهت دریافت نتیجه به اطلاع بیمار رسانده می‌شود، ممکن است چند روز پس از بیوپسی باشد اما گاهی طولانی‌تر می‌شود. تفسیر جواب آزمایش مغز استخوان بر عهده‌ی یک پاتولوژیست یا پزشک متخصص خون می‌باشد. سپس ارائه دهندگان خدمات سلامت، تفسیر جواب بیوپسی مغز استخوان را به فرد توضیح داده و درصورت نیاز آزمایش‌های دیگری را ترتیب می‌دهند.
محل بیوپسی گاها ممکن است به مدت چند روز درد داشته باشد. لازم است که دستورالعمل پزشک معالج در مورد این که استفاده از کدام یک از داروهای مسکن بی‌خطر خواهد بود، به دقت رعایت شود. برخی از داروهای تسکین دهنده درد، از جمله آسپرین، می‌توانند خطر خونریزی بعد از بیوپسی مغز استخوان را افزایش دهند.
پرستار مسئول، در مورد خشک نگه‌داشتن محل بیوپسی و زمان تعویض باند پانسمان، آموزش‌هایی را ارائه می‌کند. باند معمولاً ۱ تا ۲ روز باقی‌می‌ماند. مراقب علائمی که ممکن است نشانه عفونت یا عارضه باشند، باشید. بیماران در صورت تجربه هر یک از موارد زیر باید با پزشک خود صحبت کنند:
- تب
- خونریزی یا ترشحات دیگر
- افزایش درد
- هر علامتی که نشان دهنده عفونت باشد
خطرات نمونه برداری از مغز استخوان
بیوپسی مغز استخوان معمولاً بی‌خطر است، اما خطر عوارض اغلب وجود دارند. برخی از مشکلات شایع شامل موارد زیر هستند:
- کبودی و درد در محل بیوپسی
- خونریزی طولانی مدت از محل بیوپسی
- عفونت در محل بیوپسی یا در نزدیکی آن
- اگر فردی در حین انجام بیوپسی مغز استخوان مشکلات سلامتی دیگری داشته‌باشد، خطر خونریزی بیشتر هم می‌شود.
هزینه نمونه گیری مغز استخوان چقدر است؟
در این خصوص باید گفت هزینه در بخش دولتی و خصوصی فرق می کند. با نظر پزشکی که نیاز به بیوپسی مغز استخوان را تشخیص داده و آن را انجام دادهاند، به پاتولوژی مورد تایید ایشان فرستاده می‌شود.
خلاصه
بیوپسی مغز استخوان یک روش سریع است که پزشکان برای استخراج و معاینه نمونه مغز استخوان از آن استفاده می‌کنند. این نمونه در تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های خونی از جمله سرطان‌های خاص به آنها کمک می‌کند.
این عمل اغلب باعث ایجاد درد می‌شود، اما این دردها به روش‌های صحیح پزشکی قابل کنترل هستند.
بیوپسی به‌ویژه در افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون هستند، با خطر کم همراه است. با این حال، این تنها راه برای به دست آوردن اطلاعات دقیق و کافی در‌مورد برخی از دلایل تولید غیر طبیعی سلول‌های خون می‌باشد. تفسیر جواب پاتولوژی مغز استخوان اغلب چند روز پس از بیوپسی آماده می‌شود.
