ترامادول یک داروی ضد درد نسخه‌ای است که به برطرف کردن دردهای متوسط تا شدید کمک می‌کند. با این حال، این دارو اثرات جانبی متعددی دارد؛ از جمله تعریق، سوزش سر دل، سرگیجه وحالت تهوع.
پزشکان ترامادول را فقط برای افراد بالای ۱۲ سال تجویز می‌کنند. بزرگسالانی که دارای ریسک فاکتورهای خاصی هستند، باید در مورد خطرات استفاده از ترامادول با پزشک خود مشورت کنند. در این مقاله، در ابتدا به بررسی سوال ابتدایی یعنی ترامادول چیست پرداخته در ادامه وبا عوارض جانبی ترامادول و تداخل دارویی ترامادول بیشتر آشنا خواهیم شد. همچنین به طور مختصر، وابستگی به ترامادول را نیز بررسی خواهیم کرد.
برخی افراد ترامادول را برای رفع مشکل انزال زودرس و سندروم پای بی‌قرار استفاده می‌کنند؛ ولی سازمان غذا و دارو (FDA) این کاربردهای ترامادول را تایید نکرده است.
ترامادول به عنوان یک داروی اپیوئیدی (شبه مخدر)، بر روی مغز اثر می‌گذارد تا درد را تسکین دهد. با این حال، ترامادول به اندازه‌ی مورفین (نوعی شبه مخدر) موثر نیست. به دلیل فعالیت شبه مخدری ترامادول، افراد ممکن است نسبت به آن احساس وابستگی کنند.
ترامادول چیست ؟
اولترام و اولترام ER نام‌های تجاری داروی ترامادول هستند. این داروها به صورت قرص‌های پیوسته رهش و سریع رهش در دسترس هستند. در داروی اولتراست، ترامادول با استامینوفن ترکیب شده است.
در جدول زیر، دوزهای در دسترس ترامادول را بر حسب میلی‌گرم (mg) مشاهده می‌کنید:
| نام تجاری | مواد موثره و دوز آن‌ها | نوع آزادسازی قرص |
| اولترام | ترامادول ۵۰ میلی‌گرم | سریع رهش |
| اولترام ER | ترامادول ۱۰۰ میلی‌گرم ترامادول ۲۰۰ میلی‌گرم ترامادول ۳۰۰ میلی‌گرم | پیوسته رهش |
| اولتراست | استامینوفن ۳۲۵ میلی‌گرم ترامادول ۳۷.۵ میلی‌گرم | سریع رهش |
ترامادول در مغز، بر روی دو ماده‌ی مرتبط با احساس درد تاثیر می‌گذارد؛ سروتونین و نوراپی نفرین. ترامادول از طریق کاهش مقدار این دو ماده در سلول‌های مغزی به تسکین درد کمک می‌کند.
آنزیم‌های کبدی، ترامادول را به ترکیب دیگری به نام او-دس میتیل ترامادول (O-desmethyltramadol) تبدیل می‌کنند که این ماده به گیرنده‌های شبه مخدری متصل می‌شود. مورفین نیز به همین گیرنده متصل می‌شود؛ ولی ترامادول به اندازه‌ی مورفین قوی نیست. اثربخشی ترامادول حدود یک دهم مورفین است.
سازمان غذا و دارو ترامادول را جزء داروهای دسته‌ی IV طبقه بندی می‌کند؛ زیرا احتمال سوء استفاده و وابستگی به ترامادول وجود دارد. داروهای زاناکس، سونا و والیوم نیز در همین رده طبقه بندی می‌شوند.
پزشکان باید پایین‌ترین دوز موثر را در کوتاه‌ترین دوره‌ی مصرف انتخاب کنند و خطرات احتمالی مصرف ترامادول را به بیماران آموزش دهند.
عوارض ترامادول چیست ؟
ترامادول ممکن است در برخی افراد، عوارض جانبی ایجاد کند. این عوارض ترامادول معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد برای اولین بار شروع به مصرف ترامادول کند و با گذر زمان، این عوارض کمتر می‌شوند.
شایع‌ترین عوارض جانبی ترامادول
شایع‌ترین عوارض ترامادول ، اثر بر روی مجرای گوارشی و مغز است.
عوارض جانبی که %۵ یا تعداد بیشتری از افراد مصرف کننده ترامادول را درگیر می‌کنند، عبارت است از:
- سرگیجه و دوران سر
- حالت تهوع
- یبوست
- سردرد
- خواب آلودگی
- استفراغ
- خارش
- تحریک سیستم عصبی مرکزی
- ضعف
- سوزش سردل
- خشکی دهان
- اسهال
عوارض جانبی کمتر متداول ترامادول
افراد ممکن است عوارض جانبی دیگری را تجربه کنند که در کمتر از %۵ موارد ایجاد می‌شود:
- احساس ناراحتی در کل بدن
- واکنش‌های حساسیتی
- تمایل به خودکشی
- کاهش وزن
- افزایش ضربان قلب
- کاهش فشار خون در حین برخاستن
- سردرگمی
- اختلال در هماهنگی
- غش کردن (سنکوب)
- راش‌های پوستی
- کهیر
- اختلال در بینایی
- بروز علائم یائسگی
- احتباس ادراری
- دشواری در تنفس
- تکرر ادرار
- سندروم سروتونین
عوارض جانبی جدی ترامادول
همچنین ممکن است برخی افراد دچار عوارض جانبی جدی شوند.
برخی عوارض جانبی جدی ترامادول عبارت است از:
- سرکوب تنفسی
- سندروم سروتونین
- بروز مشکلاتی در ریتم قلبی (طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب)
در ادامه به بحث در مورد این عوارض جانبی جدی می‌پردازیم.
عوارض جانبی جدی ترامادول چیست ؟
۱. سرکوب تنفسی
سرکوب تنفسی یک عارضه‌ی جانبی جدی است که ممکن است در افراد مصرف کننده ترامادول رخ دهد. اگر فردی در اثر مصرف ترامادول دچار سختی و مشکل در تنفس شود، باید سریعاً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.
ممکن است افراد با دوزهای معمول ترامادول دچار سرکوب تنفسی شوند. سرکوب تنفسی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد به تازگی شروع به مصرف ترامادول کرده باشد یا دوز مصرفی خود را افزایش داده باشد.
افرادی که دچار اوردوز ترامادول می‌شوند نسبت به سایرین، خطر بالاتری برای ابتلا به وضعیت سرکوب تنفسی دارند. ترکیب داروهای خاصی با ترامادول نیز می‌تواند خطر سرکوب تنفسی را افزایش دهد.
برخی افراد در معرض خطر بیشتری نسبت به بقیه قرار دارند. بدن برخی افراد، ترامادول را سریع‌تر و کامل‌تر به او-دیس متیل ترامادول تبدیل می‌کند. این فرآیند منجر به افزایش سطح این ترکیب در جریان خون شده باعث سرکوب تنفسی می‌شود.
بزرگسالانی با سنین ۱۲ تا ۱۸ سال، ریسک فاکتورهای بیشتری برای ابتلا به سرکوب تنفسی دارند؛ از جمله:
- آپنه خواب انسدادی
- چاقی
- بیماری ریوی شدید
- بیماری عصبی-عضلانی
ممکن است برخی بزرگسالان داروهای دیگری مصرف کنند که تداخل دارویی ترامادول با این داروها باعث افزایش خطر سرکوب تنفسی در فرد شود.
۲. سندروم سروتونین
سندروم سروتونین زمانی ایجاد می‌شود که مقدار زیادی سروتونین در بدن تجمع یابد. این سندروم باعث ایجاد علائم خفیف تا کشنده می‌شود.
در موارد نادر، افراد ممکن است در اثر مصرف ترامادول (به تنهایی یا با داروهای دیگر) دچار سندروم سروتونین شوند. علائم سندروم سروتونین می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
۳. مشکلاتی در ریتم قلبی
یکی درگر از عوارض ترامادول طولانی شدن فاصله QT در نوار قلبیست که به طور جدی ریتم قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در یک الکتروکاردیوگرام قلبی (نوار قلب)، فاصله‌ی QT نشان دهنده‌ی بخشی از فعالیت الکتریکی در طی ضربان قلب است.
برخی داروها از جمله ترامادول، می‌تواند باعث طولانی شدن فاصله QT شود. اگر در فردی افزایش فاصله QT رخ دهد، ممکن است دچار مشکلات قلبی جدی، از جمله نامنظم شدن ضربان قلب که تهدید کننده حیات است، شود.
در بیشتر مواردی که طولانی شدن فاصله QT مرتبط با ترامادول است، فرد ترامادول را با داروی دیگری مصرف کرده است و در واقع تداخل دارویی ترامادول باعث طولانی شدن این فاصله شده است.
مصرف ترکیبی از داروهایی که باعث طولانی شدن فاصله QT می‌شوند، می‌تواند خطرناک باشد؛ ولی برخی افراد با سندروم QT بلند به دنیا می‌آیند. این افراد باید پیش از مصرف ترامادول، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند.
در افرادی که دچار اوردوز ترامادول می‌شوند نیز خطر طولانی شدن فاصله QT بیشتر است.
تداخل دارویی ترامادول چیست ؟
ترامادول ممکن است با داروهای متعددی تداخل داشته باشد؛ از جمله بنزودیازپین‌ها و داروهای سروتونرژیک.
بنزودیازپین‌ها
بنزودیازپین‌ها داروهایی هستند که باعث کاهش اضطراب و ریلکس شدن عضلات می‌شوند. افراد برای درمان اضطراب و بی‌خوابی از این داروها استفاده می‌کنند.
اگر فردی از قبل در حال مصرف داروی بنزودیازپین مثل لورازپام یا آلپرازولام باشد و ترامادول نیز مصرف کند، ممکن است دچار اثرات تسکینی، سرکوب تنفسی، کما و حتی مرگ شود.
داروهای سروتونرژیک
داروهای سروتونرژیک، سطح سروتونین را در بدن تحت تاثیر قرار می‌دهند. از این داروها برای درمان افسردگی استفاده می‌شود.
افرادی که از داروهای سروتونرژیک استفاده می‌کنند، باید در مصرف ترامادول دقت داشته باشند؛ زیرا در این صورت، خطر بروز سندروم سروتونین وجود دارد.
در جدول زیر، دسته‌های مختلف داروهای سروتونرژیک را مشاهده می‌کنید:
| دسته دارویی | انواع داروها |
| مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) | سیتالوپرام، اس سیتالوپرام، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین، سرترالین |
| مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI) | ولنافکسین، دلوکستین، دس ولنافکسین |
| ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای | آمی تریپتیلین، ایمی پرامین، کلومی پرامین |
| تریپتان‌ها | آلموتریپتان، التریپتان، فروواتریپتان، ریزاتریپتان، سوماتریپتان |
| آنتاگونیست‌های گیرنده سروتونین | گرانی سترون، اندانسترون |
| مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز (MOI) | فنلزین، سلژیلین |
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
افرادی که ترامادول مصرف می‌کنند، باید هرگونه عوارض جانبی را به پزشک خود گزارش کنند. پزشک می‌تواند با برسی فوائد و خطرات ترامادول، به فرد کمک کند تا موثرترین دارو را در پایین‌ترین دوز موثر مصرف نماید.
اگر فردی دچار واکنش‌های حساسیتی شدید شود، باید به مراقبت‌های پزشکی فوری مراجعه کند.
اگر فردی دچار دشواری در تنفس یا هر یک از علائم سندروم سروتونین شود، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشد.
وابستگی به ترامادول
بر اساس گزارشی از سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مورد ترامادول، داده‌های بالینی در بزرگسالان نشان می‌دهد که این دارو با احتمال کم‌تری می‌تواند باعث ایجاد وابستگی در فرد شود.
با این حال، ممکن است فرد در اثر مصرف این دارو به مدت بیش از چند هفته یا چند ماه، دچار وابستگی به ترامادول شود. افرادی که سابقه سوء مصرف مواد دارند، بیشتر در معرض خطر وابستگی به ترامادول هستند.
در یک مطالعه‌ی موردی، مردی ۳۹ ساله بدون سابقه سوء مصرف مواد، به علت اعتیاد به ترامادول به اورژانس مراجعه کرده است. درمان او با ترامادول حدود ۲ سال قبل آغاز شده بود. او روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم ترامادول مصرف می‌کرد و قادر به قطع مصرف آن نبود.
بنابراین در مواردی نادر، وابستگی به ترامادول می‌تواند افرادی را تحت تاثیر قرار دهد که سابقه سوء مصرف مواد ندارند.
نتیجه گیری
ترامادول چیست ؟ ترامادول یک داروی ضد درد شبه مخدری است. این دارو روی مواد شیمیایی مغز (سروتونین و نوراپی نفرین) تاثیر می‌گذارد و در تسکین دردهای متوسط تا شدید تاثیر دارد.
مصرف ترامادول برای هر فردی ایمن نیست. کودکان زیر ۱۲ سال نباید ترامادول مصرف کنند و افراد ۱۲ تا ۱۸ سال باید در مصرف آن دقت داشته باشند.
برخی افراد ممکن است در اثر مصرف ترامادول، دچار عوارض جانبی خفیف تا شدیدی شوند. برخی تداخل دارویی ترامادول ممکن است باعث بروز عوارض خطرناکی شود.
احتمال وابستگی به ترامادول کم است؛ ولی اداره مبارزه با مواد مخدر (EDA) توزیع ترامادول را تحت نظر دارد.
