یکی از آزمایش‌های رایجی که برای فرد درخواست می‌شود، آزمایش اسید اوریک خون است. آزمایش اسید اوریک، میزان اسید اوریک موجود در خون فرد را اندازه می‌گیرد. این آزمایش می‌تواند به شما در درک میزان تولید و تصفیه اسید اوریک بدن کمک نماید. در این مقاله ابتدا پاسخ پرسش آزمایش اسیداوریک چیست را بررسی می‌کنیم و سپس با تفسیر آزمایش اسید اوریک ، علت کمبود اسید اوریک خون و علائم اسید اوریک بالا در بدن بیشتر آشنا خواهیم شد.
آشنایی کامل با جزئیات آزمایش خون
اسید اوریک چیست ؟
اسید اوریک یک ماده شیمیایی است که بدن شما هنگام تجزیه مواد غذایی که حاوی ترکیبات آلی به نام پورین هستند، تولید می‌کند. غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی مقادیر بالای پورین هستند شامل:
- جگر
- ماهی آنچووی
- ماهی ماکرل یا خال مخالی
- لوبیا خشک
- آبجو
- شراب
پورین‌ها در مسیر فرایند طبیعی تجزیه سلول نیز در بدن ایجاد می‌شوند.
بیشتر اسید اوریک بدن در خون حل شده، از طریق کلیه فیلتر شده و به وسیله ادرار دفع می‌شود. گاهی اوقات بدن اسید اوریک زیادی تولید می‌کند یا به اندازه کافی آن را از بدن دفع نمی‌کند. هایپریوریسمی نام اختلالی است که در آن اسید اوریک بدن بیشتر از حد مجاز است و با علائم اسید اوریک بالا در بدن ظاهر می‌شود.
علائم اسید اوریک بالا در بدن می‌تواند با علائم بیماری نقرس همراه باشد. نقرس نوعی آرتریت است که باعث تورم مفاصل به خصوص در پاها و انگشتان پا می‌شود. یکی دیگر از دلایل هیپریوریسمی، افزایش مرگ سلولی، به علت سرطان یا درمان‌های انجام شده برای سرطان است. این فرآیندها می‌تواند منجر به تجمع اسید اوریک در بدن شود.
همچنین ممکن است که با انجام آزمایش‌ها متوجه شوید که اسید اوریک خونتان پایین است. علت کمبود اسید اوریک خون می‌تواند با بیماری‌های کبدی یا کلیوی مرتبط باشد. همچنین اسید اوریک پایین خون یکی از علائم سندرم فانکونی (Fanconi) است که نوعی اختلال در توبول‌های کلیوی است. در این بیماری جذب موادی مانند گلوکز و اسید اوریک مختل می‌شود و در نتیجه غلظت این مواد در ادرار افزایش می‌یابد.
تفسیر آزمایش اسید اوریک
از تفسیر آزمایش اسید اوریک در موارد زیر استفاده می‌شود:
- تشخیص و پیگیری مبتلایان به نقرس
- نظارت افرادی که تحت معالجه با شیمی درمانی یا پرتودرمانی قرار دارند
- بررسی عملکرد کلیه بعد از آسیب دیدگی
- پیدا کردن علت سنگ کلیه
- تشخیص اختلالات کلیوی
در صورت وجود هر یک از عوارض زیر نیز ممکن است به آزمایش اسید اوریک نیاز باشد:
- درد مفاصل یا تورم مفصلی که ممکن است مربوط به نقرس باشد
- در حال حاضر تحت شیمی درمانی هستید
- می‌خواهید شیمی درمانی را آغاز کنید
- مکرراً دچار سنگ کلیه می‌شوید
- در گذشته به نقرس مبتلا بوده‌اید
گزینه‌های موجود دیگر برای آزمایش اسید اوریک چیست ؟
تست دیگر برای سنجش میزان اسید اوریک خون، آزمایش ۲۴ ساعته ادراری است. بعضی اوقات پزشک برای تأیید تشخیص هر دو آزمایش را درخواست می‌کند.
آمادگی‌های لازم برای آزمایش اسید اوریک چیست ؟
موارد که در ادامه گفته می‌شود، ممکن است موجب مختل شدن آزمایش اسید اوریک فرد شود:
- مصرف الکل
- مصرف داروهای بخصوص مانند آسپرین (بافرین) و ایبوپروفن (Motrin IB)
- مقادیر بالای ویتامین C
- موادی که در تست‌های اشعه ایکس استفاده می‌شوند
اطلاع داشتن پزشک درباره تمامی داروهایی که با تجویز پزشک یا بدون نسخه و تمامی مکمل‌های مصرفی ضروریست.
لازم باشد که حداقل تا چهار ساعت قبل از آزمایش از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
آزمایش اسید اوریک چگونه انجام می‌شود؟
فرآیند تهیه نمونه خون برای آزمایش اسید اوریک، سوراخ کردن رگ (venipuncture) نامیده می‌شود.
پزشک یا فرد ارائه دهنده خدمات بهداشتی معمولاً از قسمت داخلی آرنج یا پشت دست، از فرد خون گیری می‌کند. ابتدا آن‌ها با محلول ضد عفونی کننده منطقه مورد نظر را ضدعفونی می‌کنند. سپس یک باند الاستیک را در اطراف بازوی فرد می‌پیچانند تا خون بتواند رگ‌ها فرد را پر کند.
در قدم بعدی یک سوزن را وارد رگ کرده و خون را در ویال چسبیده به سوزن جمع می‌کنند. پس از جمع آوری خون، باند پلاستیکی جدا شده و سوزن از رگ خارج می‌شود. در محل ورود سوزن فشار وارد می‌شود و در صورت لزوم بانداژ برای قطع خون ریزی اعمال می‌شود.
برای نوزادان و کودکان خردسال ممکن است برش کوچکی روی بازو ایجاد شده و از نوار تست برای جمع آوری نمونه کوچکی از خون استفاده می‌شود. سپس ناحیه مورد نظر در صورت لزوم، تمیز شده و بانداژ می‌شود.
پس از جمع آوری خون، برای تجزیه و تحلیل، نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
اسید اوریک انسان باید چقدر باشد ؟
در پاسخ به سوال اسید اوریک انسان باید چقدر باشد باید توجه داشت که میزان نرمال اسید اوریک خون بسته به جنس می‌تواند متفاوت باشد. مقادیر طبیعی اسید اوریک برای خانم‌ها ۵/۵ تا ۷/۵ میلی گرم در دسی لیتر و برای آقایان ۴/۴ تا ۵/۵ میلی گرم در دسی لیتر است. اما این مقادیر ممکن است براساس آزمایشگاهی که تست را انجام می‌دهد، متفاوت باشد.
طبق کالج آمریکایی روماتولوژی (ACR)، در صورت وجود نقرس، میزان نرمال اسید اوریک خون باید کمتر از ۶.۰ میلی گرم در لیتر باشد. سطوح پایین اسید اوریک کمتر از مقادیر زیاد آن شایع بوده و در مقایسه با بالا بدون اسید اوریک، اگر اسید اوریک خونتان پایین است نباید نگرانی خاصی داشته باشید.
مقادیر بالای اسید اوریک خون به طور معمول نشان می‌دهد که تولید اسید اوریک بدن شما بیش از حد نرمال است و یا کلیه‌های شما به اندازه کافی اسید اوریک را از بدن شما تصفیه نمی‌کنند. ابتلا به سرطان یا معالجه با درمان‌های انجام شده در سرطان نیز می‌تواند سطح اسید اوریک خون را بالا ببرد.
همچنین میزان بالای اسید اوریک در خون می‌تواند نشانگر عارضه‌های مختلفی باشد و علائم اسید اوریک بالا در بدن به دلیل وجود این دسته از بیماری‌های زمینه‌ای بروز یابد. از جمله:
- دیابت
- نقرس، که شامل حملات مکرر به صورت آرتریت حاد است
- شیمی درمانی
- اختلالات مغز استخوان، مانند لوسمی (سرطان خون)
- رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای پورین
- هیپوپاراتیروئیدیسم، که با کاهش عملکرد پاراتیروئید فرد مشخص می‌شود
- اختلالات کلیوی مانند نارسایی حاد کلیه
- سنگ‌های کلیه
- مولتیپل میلوما؛ سرطان پلاسماسل‌های مغز استخوان
- متاستازهای سرطانی؛ سرطانی که از محل اصلی خود گسترش یافته است
آزمایش اسید اوریک خون یک تست قطعی برای تشخیص نقرس محسوب نمی‌شود. تنها آزمایش مایع مفصلی فرد برای بررسی وجود مونو اورات سدیم می‌تواند کاملاً وجود نقرس را تأیید کند. با این حال، پزشک می‌تواند بر اساس میزان بالای اسید اوریک خون و علائم نقرس، حدسی با ضریب اطمینان بالا را برای فرد مطرح نماید.
همچنین، ممکن است بدون وجود علائم نقرس، سطح اسید اوریک خون بالا باشد. به این حالت هایپریوریسمی بدون علامت گفته می‌شود.
علت پایین بودن اسید اوریک خون چیست ؟
- بیماری ویلسون؛ اختلال ارثی که باعث تجمع مس در بافت‌های بدن می‌شود
- سندرم فانکونی؛ اختلال کلیوی که بیشتر در اثر سیستینوز ایجاد می‌شود
- اعتیاد به نوشیدن الکل
- بیماری کبد یا کلیوی
- رژیم غذایی حاوی مقادیر پایین پورین
خطرات آزمایش اسید اوریک چیست ؟
خون گیری روشی روتین و بسیار بی خطر است. خطرات مرتبط با آزمایش خون اسید اوریک مشابه خطراتی است که با هر بار خون گیری از فرد مطرح است. آزمایش اسید اوریک خون ممکن است باعث موارد زیر شود:
- درد یا ناراحتی در محل سوراخ
- خون ریزی
- غش کردن یا سبکی سر
- تجمع خون در زیر پوست مانند هماتوم یا کبودی
- عفونت در محل سوراخ شدگی پوست
اگر فرد خونریزی قابل توجهی را تجربه کند که پس از انجام آزمایش خون متوقف نمی‌شود، باید به دنبال کمک‌های فوریت پزشکی باشد. با این حال، بروز این اتفاق بسیار نادر است.
تدابیر لازم پس از انجام آزمایش اسید اوریک چیست ؟
نتایج آزمایش اسید اوریک خون می‌تواند به فرد نشان دهد که آیا روش‌های درمانی مناسبی اتخاذ شده است یا خیر. در برخی موارد، ممکن است فرد نیاز به درمان بیشتر نداشته باشد.
اگر پزشک، نقرس را تشخیص دهد، پروسه درمانی می‌تواند شامل مصرف داروهایی برای کاهش درد و تورم باشد. تغییر رژیم غذایی به منظور کاهش پورین‌ها نیز می تواند کمک کننده باشد. در صورتی که از سنگ‌های کلیوی مزمن اسید اوریکی رنج می‌برید، تغییر رژیم غذایی نیز می‌تواند برای شما مفید باشد.
اگر فرد تحت معالجه شیمی درمانی است، ممکن است به انجام مکرر آزمایش خون نیاز باشد تا اطمینان حاصل شود که سطح اسید اوریک خون خیلی بالا نیست.
