بنزودیازپین دستهای از داروهای روانگردان است که برای درمان انواعی از بیماریها، از جمله اضطراب و بیخوابی کاربرد دارد. این داروها یکی از بیشترین داروهای تجویز شده در ایالات متحده، به ویژه در جمعیت افراد مسن است. در این مقاله به سوالاتی از قبیل کاربرد بنزودیازپین چیست ، عوارض بنزودیازپین کدام اند ، تداخلات آن چیست و … پاسخ خواهیم داد.
بنزودیازپین خصوصیاتی دارد که باعث کمک به کاهش اضطراب و تشنج، استراحت عضلات و القای خواب میشود.
مصرف کوتاه مدت این داروها معمولا ایمن و موثر است؛ ولی مصرف طولانی مدت آنها به دلیل احتمال مقاومت به دارو، ایجاد وابستگی و سایر عوارض جانبی، بحث برانگیز است. احتمال مسمومیت (overdose) با بنزودیازپین وجود دارد و مصرف همزمان آن با الکل و سایر مواد، میتواند کشنده باشد.
کاربرد بنزودیازپین چیست ؟
بنزودیازپین برای درمان انواع اختلالات روانی و عصبی کاربرد دارند؛ زیرا بر روی نورونها (سلولهای عصبی) مرتبط با واکنشهای استرس و اضطراب در بدن اثر میگذارند.
این اختلالات عبارت اند از:
- بی خوابی: معمولا بنزودیاپزین به عنوان درمانی کوتاه مدت برای بی خوابی شدید به کار میرود؛ زیرا باعث ایجاد وابستگی میشود.
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD): بنزودیازپین معمولا برای درمان GAD کاربرد دارد. موسسهی ملی بهداشت و تعالی بالینی بریتانیا (NICE) مصرف بنزودیازپین را برای درمان کوتاه مدت GAD (و نه بیش از ۱ ماه) توصیه میکند.
- تشنج: بنزودیازپین ضدتشنج قدرتمندی است که برای جلوگیری از حملات صرع طولانی مدت بسیار موثر است.
- علائم ناشی از ترک مصرف الکل: پس از دیازپام، رایجترین بنزودیازپین تجویز شده برای ترک الکل، کلردیازپوکساید است. این داروها باعث حذف سموم از بدن افراد معتاد به الکل میشوند و خطر علائم شدید ترک الکل را در آنها کاهش میدهند.
- حملات پانیک (هراس): بنزودیازپین به دلیل اثرات ضداضطراب آنی، در درمان اضطراب ناشی از حملات پانیک بسیار موثر است. انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) میگوید مطالعات بالینی متعددی، استفاده از این داروها را به عنوان درمان آغازین اثبات کرده است.
با این حال، NICE توصیه میکند که مصرف طولانی مدت بنزودیازپین برای حملات پانیک مناسب نیست.
عملکرد بنزودیازپین چیست ؟
مغز انسان شامل انواع بسیار متنوعی از ناقلهای عصبی است. این ناقلها مسئول برقراری ارتباط بین سلولهای مغزی هستند که میتوانند اثرات آرام کننده (مهاری) یا تحریک کننده داشته باشند.
هنگامی که فردی بیش از حد مضطرب است، مغز برانگیخته و بیش فعال میشود. ناقلهای مهاری به سرعت پیامهایی را به سلولهای مغزی ارسال میکنند که باعث آرام شدن فعالیت مغز و کاهش علائم اضطراب میشود.
GABA (گابا) یک ناقل عصبی مهاری است که بیلیونها سلول عصبی به سیگنالهای آن پاسخ میدهند.
بنزودیازپین باعث افزایش اثر ناقل عصبی گابا میشود. این داروها حاوی موادی شیمیایی هستند که اثر آرام بخش موجود در بدن انسان را تقویت میکند و مغز را در حالتی آرامتر نگه میدارد.
انواع بنزودیازپین
بنزودیازپین انواع مختلفی دارد که تفاوت آنها در قدرت (potency) دارو، سرعت جذب آنها به درون بدن و کاربرد درمانی آنها است.
بنزودیازپینها شامل موارد زیر هستند:
- آلپرازولام (زاناکس): این دارو توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای درمان اختلالات پانیک و اضطراب تصویب شده است. آلپرازولام بیشترین بنزودیازپین تجویز شده در ایالات متحده است.
- کلردیازپوکساید (لیبریوم): کلردیازپوکساید برای کنترل علائم ناشی از ترک الکل مصرف میشود.
- کلرازپات (ترانکسین): کلرازپات یک داروی آرام بخش و هیپنوتیک است که برای درمان بی خوابی شدید و اختلالات اضطراب کاربرد دارد.
- دیازپام (والیوم): دیازپام یک داروی کاهندهی اضطراب، هیپنوتیک، آرام بخش و ضدتشنج است که سریعا عمل میکند. این دارو برای درمان حملات پانیک، بی خوابی، تشنج، سندروم پای بی قرار و ترک الکل مصرف میشود. همچنین دیازپام برای درمان وابستگی به بنزودیازپین مصرف میشود؛ زیرا قدرت آن نسبت به سایر داروها کمتر است.
- استازولام: استازولام داروی کاهندهی اضطراب و آرام بخش است که برای درمان بی خوابی کوتاه مدت تجویز میشود.
- فلورازپام (دالمان): فلورازپام داروی کاهندهی اضطراب و آرام بخش است که برای درمان بی خوابی خفیف تا متوسط استفاده میشود.
- اکسازپام: این دارو برای درمان اضطراب و بی خوابی کاربرد دارد. همچنین برای کنترل علائم ناشی از ترک مصرف الکل استفاده میشود.
- تمازپام (رستوریل): تمازپام برای درمان کوتاه مدت بی خوابی تصویب شده است.
- تریازولام: این دارو به عنوان آرام بخش برای درمان بی خوابی شدید به کار میرود.
عوارض بنزودیازپین چیست ؟
عوارض بنزودیازپین شامل موارد زیر است:
- خواب آلودگی
- گیجی
- سرگیجه
- لرزش
- اختلال در هماهنگی
- مشکلات بینایی
- بهت و نیمه هشیار بودن
- افسردگی
- سردرد
یک مطالعه که در BMJ منشتر شده است، نشان داد که ارتباط ملایمی بین استفاده مداوم از بنزودیازپین در افراد بالای ۶۵ سال و افزایش خطر زوال عقل وجود دارد.
همچنین مصرف طولانی مدت بنزودیازپین میتواند منجر به وابستگی فیزیکی شود. این وابستگی میتواند با مصرف بیش از ۱ ماه شروع شود؛ حتی اگر مصرف آن با دوز تجویز شده صورت گیرد.
علائم ناشی از ترک مصرف بنزودیازپین شامل مشکل در به خواب رفتن، احساس افسردگی و تعریق است.
اگر فردی به بنزودیازپین وابسته شد، هرگز نباید مصرف این دارو را به طور ناگهانی قطع کند.
قطع ناگهانی مصرف این دارو میتواند باعث لرزش، کرامپ عضلانی و تشنجهای مرگ آور شود. بنابراین مهم است که مصرف بنزودیازپین را به آرامی و با کمک یک فرد متخصص قطع کنید.
مسمومیت با بنزودیازپین
مسمومیت با بنزودیازپین به ندرت کشنده است؛ مگر این که با باربیتوراتها، اپیوئیدها (مخدرها)، الکل یا داروهای ضدافسردگی سه حلقهای مصرف شود.
رایجترین علائم مسمومیت با بنزودیازپین، افسردگی سیستم عصبی مرکزی و اختلال در تعادل و کنترل حرکت است. لکنت زبان نیز میتواند یکی از نشانههای این مسمومیت باشد.
از فلومازنیل میتوان به عنوان آنتی دوت این مسمومیت استفاده کرد؛ ولی در بیشتر موارد، فردی که دچار این مسمومیت شده است، تحت نظر قرار میگیرد تا زمانی که بدن به طور طبیعی دارو را حذف کند.
تداخلات بنزودیازپین چیست ؟
قبل از شروع درمان با بنزودیازپین، باید هر گونه دارویی را که در حال حاظر مصرف میکنید، به اطلاع پزشک برسانید.
برخی از داروها، از جمله داروهای ضدافسردگی و ضدبارداری خوراکی، میتوانند تداخلات خطرناکی ایجاد کنند. این تداخلات باعث بدتر شدن عوارض جانبی بنزودیازپین میشود.
در عوض گیاه علف چای (نوعی داروی ضدافسردگی)، آنتی بیوتیک ریفامپیسین و داروهای ضدتشنج کاربامازپین و فنی توئین، اثر بنزودیازپین را کاهش میدهند.
از همه مهمتر، بیماران هرگز نباید بنزودیازپین را با الکل یا اپیوئیدها مصرف کنند. تداخل این داروها میتواند مرگبار باشد.
سوء استفاده از بنزودیازپین
سوء استفاده از بنزودیازپین در حال تبدیل شدن به یک مسئلهی جدی برای سلامت عمومی است.
طبق گزارش اداره کل خدمات سوء مصرف مواد و بهداشت روان (SAMHSA)، تعداد موارد بستری شدن در بیمارستان به دلیل سوء مصرف بنزودیازپین در افراد بالای ۱۲ سال، از ۲۲.۴۰۰ مورد در سال ۱۹۹۸ به ۶۲.۲۰۰ مورد در سال ۲۰۰۸ افزایش یافته است.
وظیفهی هم پزشک و هم بیمار است که مصرف بنزودیازپین را تحت کنترل داشته باشند. پزشکان باید اطمینان حاصل کنند که این داروها را بیش از حد تجویز نکنند و همچنین تجویز آنها را به عنوان خط اول درمان در نظر نگیرند.
پس از در اختیار گرفتن دارو، بیماران باید اطمینان حاصل کنند که این دارو از دسترس کودکان به دور است. همچنین بیمار باید برنامه درمانی، دوز صحیح و توصیههای پزشک تجویزکننده را دنبال کند.
نتیجه گیری
در حالی که خطرات ناشی از اختلاط بنزودیازپین با موادی مانند الکل قابل توجه است، اما در صورت استفاده صحیح میتواند تأثیر مثبتی بر برخی اختلالات روانی و عصبی داشته باشد.
تا زمانی که پزشک از سایر داروهای مصرفی شما مطلع باشد و شما بنزودیازپین را طبق توصیهی بسته بندی دارو و یا پزشک خود مصرف کنید، خطر عمدهای برای استفاده از آنها در درمان بیماریهای مناسب این داروها وجود ندارد.
حقایقی کوتاه در مورد بنزودیازپین
- بنزودیازپین برای درمان طیفی از بیماریها، از جمله اضطراب، اختلالات خواب و علائم ناشی از ترک مصرف الکل استفاده میشود.
- این دارو از طریق نوعی مادهی شیمیایی مهارکننده در مغز اثر خود را اعمال میکند.
- عوارض بنزودیازپین میتواند شامل سرگیجه، بی خوابی، اختلال در هماهنگی و احساس افسردگی باشد.
- مصرف هم زمان الکل و بنزودیازپین میتواند کشنده باشد.
- تعداد موارد بستری شدن در بیمارستان به خاطر سوء استفاده از بنزودیازپین، از سال ۱۹۹۸ سه برابر شده است.
