بررسی اجمالی
فلج بل باعث ضعف ناگهانی موقت در عضلات صورت می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود نصف صورت شما افتاده شود. لبخند یک طرفه شده و چشم همان طرف به سختی بسته می‌شود.
فلج بلز که فلج صورت نیز نام دارد می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. علت فلج بل دقیقاً شناخته نشده است. عقیده بر این است که این اتفاق بر اثر تورم و التهاب عصبی رخ می‌دهد که کنترل عضلات صورت را بر عهده دارد. حتی ممکن است این اتفاق یک واکنش پس از ابتلا به یک عفونت ویروسی باشد.
فلج بل در بیشتر افراد به صورت موقتی خواهد بود. علائم فلج بل تا یک هفته شروع به بهبود خواهند کرد و تا ۶ ماه بهبودی کامل حاصل خواهد شد. تعداد کمی از مردم نیز علائم آن را در طول زندگی خود خواهند داشت. فلج بلز به ندرت قابلیت عود نیز دارد.
علائم
علائم و نشانه های فلج بل به صورت ناگهانی ایجاد می‌شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شروع سریع یک ضعف خفیف تا فلج کامل در یک طرف صورت که می‌تواند در طی چند ساعت تا چند رخ دهد
- افتادگی صورت و سختی در حالات چهره مانند بستن چشم یا خندیدن
- آب ریزش از دهان و چشم
- درد در اطراف فک یا در داخل یا پشت گوش (در سمت درگیر)
- افزایش حساسیت به صدا (در سمت درگیر)
- سردرد
- کاهش حس چشایی
- تغییر میزان آب دهان و اشک چشم ترشح شده
| در موارد نادری نیز ممکن است اعصاب هر دو سمت صورت درگیر باشند. |
زمان مراجعه به پزشک
درصورت تجربه هرنوع فلجی سریعاً به پزشک مراجعه کنید چرا که ممکن است درحال سکته مغزی باشید! فلج بل توسط سکته مغزی ایجاد نمی‌شود اما می‌تواند علائم مشابهی ایجاد کند.
درصورت تجربه‌ی ضعف در صورت یا وجود آبریزش به پزشک مراجعه کنید تا علت ایجاد این علائم و شدت آن‌ها مشخص شود.
علل
علت فلج بلز به درستی مشخص نیست اما معمولاً به قرار گرفتن در معرض عفونت ویروسی مربوط است. ویروس‌هایی که با فلج بل در ارتباط هستند شامل ویروس‌هایی هستند که باعث ایجاد موارد زیر می‌شوند:
- زخم سرد (تبخال) و هرپس ناحیه تناسلی (ویروس هرپس سیمپلکس)
- آبله مرغان و زونا (ویروس هرپس زوستر)
- مونونوکلئوز عفونی (ویروس اپیشتن بار)
- عفونت‌های ویروس سایتومگال
- بیماری‌های تنفسی (آدنوویروس)
- سرخک آلمانی (سرخجه)
- اوریون (ویروس اوریون)
- آنفولانزا (ویروس آنفولانزای B)
- بیماری دست-پا-دهان (ویروس کوکساکی)
عصبی که عضلات صورت را کنترل می‌کند از یک کانال باریک استخوانی عبور می‌کند. در فلج بل، این عصب ملتهب و متورم می‌شود که معمولاً به علت ابتلا به یک عفونت ویروسی می‌باشد. علاوه‌بر عضلات صورت، عصب بر ترشح اشک، بزاق، حس چشایی و یک استخوان کوچک در گوش میانی ]عضله استاپدیوس[ نیز اثر می‌گذارد.
عوامل خطر
حال که فهمیدیم فلج بلز چیست باید بدانیم عوامل خطر فلج بل چیست. این فلج صورت بیشتر در افراد زیر اتفاق می‌افتد:
- افراد باردار؛ به خصوص در سه ماه‌ی سوم یا هفته اول پس از وضع حمل
- افراد مبتلا به عفونت دستگاه تنفس فوقانی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا
- افراد مبتلا به دیابت [به طور کلی در افراد دیابتی، در تمام اعصاب بدن اختلال محتمل می‌باشد]
حملات مکرر فلج بل نادر است. اما در برخی از این موارد، سابقه خانوادگی حملات مکرر وجود دارد که نشانگر استعداد ژنتیکی افراد به ابتلا به فلج بل می‌باشد.
عوارض
موارد خفیف فلج بلز در طول یک ماه ناپدید خواهند شد. رهایی از یک مورد شدیدتر بیماری که شامل فلج کامل باشد متغییر خواهد بود. عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آسیب برگشت ناپذیر به عصب فاشیال (صورتی)
- رشد غیرمعمول فیبرهای عصبی که در زمان استفاده از عضلات خاص صورت، باعث انقباض غیر ارادی برخی عضلات دیگر می‌شود (حرکت همزمان یا همان synkinesis)؛ برای مثال زمانی که می‌خواهید بخندید ممکن است چشم سمتی از صورت که درگیر است بسته شود!
- کوری نسبی یا کامل چشمی که به علت بسته نشدن دچار خشکی بیش از حد شده و قرنیه که به عنوان محافظ چشم می‌باشد دچار خراش می‌شود
تشخیص
آزمایش خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. پزشک به نگاه کردن به صورت شما از ما خواهد خواست که عضلات صورت خود را حرکت دهید؛ مانند بستن چشم، حرکت دادن ابرو، نشان دادن دندان‌ها، اخم کردن و… .
بیماری‌های دیگری مانند سکته مغزی، عفونت‌ها، بیماری لایم و تومورها نیز می‌توانند ضعف عصب صورتی را ایجاد کنند و علائم فلج بل را تقلید کنند. درصورتی که علت علائمی که دارید مشخص نباشد، ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری نیز درخواست کند، شامل:
- الکترومیوگرافی (EMG). این تست می‌تواند وجود آسیب عصبی را تایید کرده و شدت آن را مشخص کند. الکترومیوگرام فعالیت الکتریکی عضله را در پاسخ به تحریک و ماهیت و سرعت هدایت تکانه‌های الکتریکی در طول عصب را می‌سنجد.
- تصویربرداری‌ها (Scans). ممکن است تصویربرداری به روش MRI یا CT نیاز باشد تا بتوان سایر علل احتمالی فشار بر عصب صورتی مانند تومور یا شکستگی استخوان را رد کرد.
درمان
بیشتر افراد مبتلا به فلج بل، بدون نیاز به درمان به صورت کامل بهبود می‌یابند. لذا می‌توان گفت درمان خانگی فلج بل صرفاً صبر می‌باشد. برای درمان فلج بلز یک نسخه کلی وجود ندارد اما ممکن است پزشک برای سرعت بخشیدن به بهبود یکسری دارو یا فیزیوتراپی پیشنهاد کند. برای درمان فلج بل به ندرت ممکن است از جراحی استفاده شود.
داروها
شایع‌ترین داروهای مورد استفاده در درمان فلج بل شامل موارد زیر می‌باشد:
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون که عوامل ضد التهابی قدرتمندی هستند. درصورتی که این داروها بتوانند تورم عصب را بهبود بخشند می‌توانند جایگیری عصب در کانل استخوانی را راحت‌تر کنند. این داروها درصورتی که طی چند روز پس از ایجاد علائم استفاده شوند می‌توانند به خوبی پاسخ ایجاد کنند.
- داروهای ضد ویروسی. نقش داروهای ضد ویروسی هنوز به درستی مشخص نشده است. مصرف داروهای ضد ویروسی به تنهایی در مقایسه با دارونماها تفاوتی ندارد (در مصرف تک دارویی اثر بخشی مشاهده نمی‌شود). با وجود این که هنوز تایید نشده است اما مصرف داروهای ضد ویروسی به همراه کورتیکواستروئیدها در برخی از افراد پاسخ بهتری ایجاد می‌کند.
با این وجود داروی وال‌آسیکلوویر (والتراکس) گاهی اوقات به همراه پردنیزون در افراد دچار فلج شدید تجویز می‌شود.
بیشتر بخوانید: فلج خواب
درمان جسمانی (فیزیوتراپی)
عضلات فلج شده ممکن است تحلیل رفته و کوتاه‌تر شوند که می‌تواند باعث شود حالت انقباضات دائمی ایجاد شود. فیزیوتراپ می‌تواند به شما بیاموزد که چگونه باید به عضلات صورت ورزش داده و آن‌ها را ماساژ دهید تا از این اتفاق جلوگیری کنید.
جراحی
در گذشته برای التیام عصب با استفاده از جراحی فشار را از روی عصب برمی‌داشتند به این صورت که مسیر استخوانی که عصب از آن عبور می‌کرد را بازگشایی می‌کردند. اما امروزه این جراحی توصیه نمی‌شود. آسیب به عصب صورت و از دست دادن شنوایی خطراتی هستند که با این جراحی مرتبط هستند.
به ندرت برای اصلاح مشکلات طول کشیده‌ی عصب، ممکن است جراحی پلاستیک نیاز باشد.
سبک زندگی و داروهای خانگی
درمان خانگی فلج بل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مراقبت از چشمی که نمی‌توانید به درستی ببندید. استفاده از قطره‌های چشمی مرطوب کننده در طول روز و پمادهای چشمی در شب می‌تواند چشمان شما را مرطوب نگه‌دارند. استفاده از عینک در طول روز و چشم بند در شب می‌تواند از ایجاد خراش و لک بر چشم شما جلوگیری کند.
- استفاده از مسکّن‌های بدون نیاز به نسخه. آسپرین، ایبوبروفن یا استامینوفن می‌توانند در کاهش درد به شما کمک کنند.
- انجام تمرینات فیزیوتراپی. ماساژ و ورزش دادن صورت زیر نظر فیزیوتراپ می‌تواند به شل شدن عضلات صورت کمک کند.
روش‌های جایگزین
با وجود این که درباره استفاده از روش‌های جایگزین برای درمان فلج بل شواهد علمی کمی وجود دارد، برخی افراد دچار این بیماری ممکن است از انجام روش‌های زیر سود ببرند:
- طب سوزنی. قرار دادن یک سوزن نازک در نقطه خاصی از پوست می‌تواند به تحریک عصب و عضلات کمک کرده و درد را کاهش دهد.
- تمرین بازخورد زیستی (بیوفیدبک). ممکن است با آموزش استفاده بهتر از تفکرات خود جهت کنترل عضلات صورت بتوانید آن‌ها را بهتر تحت کنترل در آورید.
آمادگی جهت مراجعه به پزشکی
بهتر است ابتدا به پزشک خانوادگی خود مراجعه کنید. با این حال ممکن است توسط پزشک به یک نورولوژیست ارجاع داده شوید (حتی قبل از معاینه).
بهتر است برای مراجعه به پزشک آماده باشید. در اینجا یکسری نکات برای کسب آمادگی بیشتر ذکر می‌شود:
کارهای قابل انجام
- تمام علائمی که دارید را یادداشت کنید. حتی مواردی که به نظرتان ارتباطی با بیماری ندارند را یادداشت کنید.
- اطلاعات شخصی کلیدی را بنویسید. به تازگی استرس شدید یا تغییر در زندگی داشته‌اید؟ به اشتراک گذاشتن چنین اطلاعاتی می‌تواند به پزشک کمک کند که به تشخیص برسد.
- از تمام داروهای خود یک لیست تهیه کنید. این لیست باید شامل دوز و مقدار مصرفی هر دارو نیز باشد و فراموش نکنید که حتما باید ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود را نیز ذکر کنید.
- تنها نباشید و یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را نیز با خود همراه کنید. گاهی اوقات یادآوری تمام اطلاعات پر طول معاینه پزشک سخت است. همراه شما می‌تواند موضوعاتی که فراموش می‌کنید را یادآوری کند.
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
آماده کردن لیستی از سوالات کمک می‌کند تا از زمانی که در مطب پزشک صرف می‌کنید به بهترین نحو استفاده ببرید. برخی سوالات اساسی درباره فلج بل که باید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- محتمل‌ترین علت این علائم چیست؟
- آیا علت دیگری برای علائمی که دارم وجود دارد؟
- چه آزمایش‌هایی نیاز خواهم داشت؟
- این وضعیت موقتی است یا بلند مدت؟
- آیا فلج بل خطرناک است؟
- چه درمان‌هایی برای فلج بل وجود دارد؟
- کدام درمان را پیشنهاد می‌کنید؟
- آیا گزینه‌ی دیگری به جای روش پیشنهادی اول دارم؟
- من بیماری‌های دیگری دارم. چگونه می‌توانم این وضعیت‌ها را درکنار هم مدیریت کنم؟
- بروشور یا سایتی وجود دارد که بتوانم اطلاعات بیشتری کسب کنم؟
حتماً هر سوال دیگری که برایتان پیش می‌آید را مطرح کنید.
انتظارات از پزشک
آماده‌ی پاسخ به سوالات پرسیده شده توسط پزشک باشد. برای مثال:
- علائم از چه زمانی پدیدار شدند؟
- علائم شما مداوم است یا مقطعی؟
- شدت علائم چقدر است؟
- در چه شرایطی علائم تشدید می‌شوند؟
- در افراد خانواده خود سابقه فلج بل یا مشکلات همراه با فلج صورت وجود داشته است؟
- آیا علائم یک عفونت عمومی را داشته‌اید؟
کارهای قابل انجام
درصورتی که درد صورت دارید:
- داروهای ضد درد بدون نسخه تهیه کنید: آسپرین، ایبوبروفن یا استامینوفن می‌تواند به کاهش درد کمک کنند.
- از رطوبت گرم استفاده کنید: قرار دادن یک لیف که در آب ولرم خیس خورده است بر روی صورت به صورت چند بار در روز می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
درصورتی که چشمانتان به صورت کامل بسته نمی‌شوند، از این روش‌ها استفاده کنید:
- درطول روز به صورت منظم با دست خود چشمانتان را ببندید.
- از قطره‌های چشمی مرطوب کننده و روان کننده استفاده کنید.
- برای محافظت از چشمان خود در طول روز از عینک استفاده کنید.
- شب‌ها از چشم بند استفاده کنید.
