سرطان پانکراس از آنجایی که پیداست، ابتدا در بافت پانکراس ایجاد می‌شود. پانکراس ارگانی در داخل شکم است که پشت معده قرار دارد و آنزیم‌هایی برای هضم غذا و هورمون‌هایی برای تنظیم قند خون را تولید می‌کند. برای اینکه بدانید سرطان پانکراس چیست با دکتر مجازی همراه باشید.
انواع رشد سلولی در پانکراس می‌تواند رخ دهد، نظیر رشد سلول‌های سرطانی و یا تومورهای غیر سرطانی. شایع‌ترین نوع این رشد سلولی در سلول‌هایی اتفاق می‌افتد که آنزیم‌های گوارشی را حمل می‌کنند. (Pancreatic ductal adenocarcinoma)
سرطان پانکراس به ندرت در مراحل اولیه و قابل درمان شناسایی می‌شود. به این دلیل که علائم این بیماری بعد از گسترش به سایر ارگان‌ها، خود را نشان می‌دهد که در این مرحله معمولا قابل درمان نیست.
درمان سرطان پانکراس به میزان گسترش آن بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی و یا ترکیبی از این موارد است.
علائم سرطان پانکراس چیست
علائم سرطان پانکراس زمانی بروز می‌کنند که بیماری به مراحل پیشرفته برسد که عبارتند از:
- درد شکم که به ناحیه‌ی پشت انتشار می‌یابد
- کاهش اشتها و کاهش وزن ناخواسته
- زردی پوست و ملتحمه‌ی چشم
- مدفوع رنگ روشن
- ادرار تیره رنگ
- خارش پوست
- لخته‌های خونی
- خستگی
- دیابت تازه تشخیص داده شده و دیابت کنترل نشده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمان مشخصی برای این کار وجود ندارد، زیرا علائم سرطان پانکراس در مراحل آخر ظاهر می‌شود. در صورت بروز هر گونه زردی پوست و علائم غیرعادی گوارشی، حتنا باید به پزشک مراجعه کرد.
علل ایجاد سرطان پانکراس چیست
علت اصلی بروز سرطان پانکراس مشخص نیست. پزشکان برخی از فاکتورهای دخیل در این بیماری را مطرح کردند؛ مثلا سیگار کشیدن و داشتن موتاسیون ژنی ریسک این سرطان را افزایش می‌دهد.
آناتومی پانکراس
پانکراس حدود ۱۵ سانتی متر طول دارد و شبسه یک گلابی است که به پهلو قرار گرفته است. این ارگان هورمون‌هایی نظیر انسولین برای کاهش قند خون و آنزیم‌هایی برای هضم و جذب غذا تولید و ترشح می‌کند.
سرطان پانکراس چگونه شکل می گیرد؟
سلول‌های پانکراس بر اثر تغییرات ژنی و موتاسیون DNA مستعد سرطانی شدن هستند. این جهش‌ها باعث رشد غیرقابل کنترل رشد سلولی شده و مرگ سلولی را به تاخیر می‌اندازد. تجمع این سلول‌ها، تومور را ایجاد کرده و سرطان پانکراس ایجاد می‌شود. اگر تاخیری در درمان باشد، سلول‌های سرطانی به ارگان‌های مجاور منتشر شده و از راه خون به سایر نقاط بدن می‌رود.
اغلب سرطان‌های پانکراس در سلول‌های مجاری پانکراس رخ می‌دهد. این نوع، آدنوکارسینومای پانکراس یا سرطان اگزوکرین نامیده می‌شود. نوع دیگر سرطان پانکراس شامل درگیری سلول‌های نورواندوکرین و یا تولیدکننده‌ی هورمون می‌باشد.
ریسک فاکتورهای سرطان پانکراس
فاکتورهایی که ریسک سرطان پانکراس را بیشتر می‌کنند عبارتند از:
- سیگار
- دیابت
- پانکراتیت مزمن
- چاقی
- سندرم FAMMM، موتاسیون ژن BRCA2، سندرم لینچ
- سابقه‌ی خانوادگی سرطان پانکراس
- سن بالای ۶۵ سال
مطالعه‌ای گسترده در این زمینه حاکی از آن است که ترکیب سیگار کشیدن، دیابت طولانی مدت طول کشیده و رژیم غذایی نامناسب، ریسک سرطان پانکراس را بیشتر از هر یک از موارد گفته شده، افزایش می‌دهند.
عوارض سرطان پانکراس چیست
با پیشرفت بیماری سرطان، باعث بروز عوارض زیر می‌گردد:
- کاهش وزن: فاکتورهای بسیاری باعث کاهش وزن در افراد مبتلا به سرطان پانکراس می‌شود. حالت تهوع و استفراغ ناشی از روش‌های درمانی، فشار تومور بر روی معده و کاهش حجم آن و مصرف انرژی بدن توسط تومور سبب کاهش اشتها و وزن می‌گردد. همچنین به دلیل اختلال در پانکراس و عدم تولید آنزیم‌های گوارشی، جذب مواد غذایی به طور مناسب انجام نمی‌شود.
- زردی: سرطانی که مسیر مجرای کبدی را مسدود کند، زردی ایجاد می‌کند. علائم زردی عبارت است از زردی پوست و چشم، ادرار تیره رنگ و مدفوع کم رنگ. زردی معمولا بدون درد شکم رخ می‌دهد. پزشک ممکن است با استفاده از یک استنت، مسیر مجدای کبدی را باز کند. این عمل به کمک روشی به نام ERCP یا کلانژیوپانکراتوگرافی با اندوسکوپی رتروگرید انجام می‌گیرد. طی ERCP وسیله‌ی اندوسکوپ از داخل دهان وارد معده شده و تا ابتدای روده‌ی باریک ادامه می‌یابد. ماده‌ای رنگی به آن تزریق شده و گرافی‌های مورد نظر به دست می‌آید.
- درد: اگر تومور به اندازه‌ای رشد کند که به اعصاب مجاور فشار بیاورد، باهث بروز درد می‌گردد. روش‌های درمانی نظیر شیمی درمانی و رادیوتراپی، رشد تومور را آهسته‌تر کرده و درد را کاهش می‌دهد. در صورت درد شدید، پزشک با تزریق الکل به شبکه‌ی عصبی سلیاک، مانع از ارسال پیام‌های درد به مغز شده و درد را کنترل می‌کند.
- انسداد روده: تومور پانکراسی که به سمت دئودنوم رشد می‌کند، با ایجاد مانع در برابر عبور مواد غذایی، باعث انسداد روده می‌گردد. گذاشتن استنت می‌تواند این تنگی یا انسداد را رفع کند. در اغلب موارد، پزشک با جراحی لوله‌ی تغذیه‌ای برای اتصال معده به محلی از روده، این انسداد را جبران می‌کند.
پیشگیری از سرطان پانکراس
افراد تا حدود زیادی می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهند اگر:
سیگار را ترک کنند: برای ترک سیگار فرد باید خودش اراده کند و یا با مراجعه به پزشک، روش‌های مناسبی برای ترک آن در پیش گیرد. اگر فردی سیگار نمی‌کشد، دیگر تا آخر عمرش هم سیگارکشیدن را شروع نکند!
داشتن وزن مناسب: اگر وزن مناسبی دارید، سعی کنید آن را حفظ کنید. برای کاهش وزن، کاهش نیم الی یک کیلو وزن در هفته مناسب است. برای اینکار مصرف سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، ورزش منظم و روزانه توصیه می‌شود.
رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات رنگی و غلا کامل و سبوس‌دار، ریسک ابتلا یه بسیاری ار بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
اگر سابقه‌ی فامیلی سرطان پانکراس را دارید، بهتر است با یک مشاور ژنتیک مشورت کنید. او با بررسی درخت ژنتیکی می‌تواند ریسک سرطان پانکراس و یا سایر سرطان‌ها را بررسی کند.
