آزمایش بیلی روبین خون چیست؟
بیلیروبین یک رنگدانه زردرنگ است که در خون و مدفوع همه وجود دارد. آزمایش بیلیروبین خون میزان بیلیروبین موجود در خون را تعیین می‌کند.
بعضی اوقات کبد نمی‌تواند بیلیروبین را به خوبی پردازش و دفع کند. این می‌تواند به دلیل تولید بالای بیلیروبین، انسداد یا التهاب کبد باشد.
زردی چیست؟
هنگامی که میزان بیلیروبین بدن بیش از حد بالا برود، پوست و سفیدی چشم شما به تدریج زردرنگ می‌شود. به این حالت «زردی» گفته می‌شود.
آزمایش بیلیروبین خون به تعیین اینکه شما کدام یک از این شرایط را دارید کمک خواهد کرد.
بیلیروبین حاصل تجزیه پروتئین هموگلوبین در گلبول های قرمز پیر است. تجزیه گلبول های قرمز پیر یک روند طبیعی است.
بیلیروبین بعد از گردش در خون، به سمت کبد می‌رود.
در کبد، بیلیروبین پردازش شده، با صفرا مخلوط می‌شود و سپس درون مجاری صفرا دفع می‌گردد و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود.
سرانجام، صفرا به روده باریک رها می‌شود تا به هضم چربی ها کمک کند و در نهایت از طریق مدفوع دفع می‌شود.
بیلی‌روبینی که توسط کبد به اسید گلوکورونیک، یک اسید مشتق از گلوکز، متصل شده بیلیروبین مستقیم یا کونژوگه نامیده می شود. بیلی‌روبینی که به اسید گلوکورونیک وصل نشده است، بیلیروبین غیرمستقیم نامیده می‌شود. به مجموع میزان بیلیروبین موجود در خون شما بیلیروبین تام یا کل گفته می شود.
یک آزمایش خون بیلیروبین جامع، هر سه سطح بیلیروبین خون شما را بطور دقیق اندازه می‌گیرد: مستقیم، غیرمستقیم و کل.
در بزرگسالان و کودکان علائم مرتبط با بیلیروبین زیاد می‌تواند شامل زردی، زردی پوست یا چشم ها، خستگی، خارش پوست، ادرار تیره و کاهش اشتها باشد.
علل درخواست آزمایش بیلیروبین خون
اگر بیلیروبین به اسید حاصل از گلوکز در کبد وصل نشده باشد یا به اندازه کافی از خون خارج نشده باشد، می‌تواند مطرح کننده آسیب کبدی باشد.
بنابراین آزمایش بیلیروبین خون یک تست خوب برای بررسی آسیب ها و عملکرد کبد است.
زردی خفیف نوزادان می‌تواند ناشی از تغییرات طبیعی متابولیسم بیلیروبین باشد، یا ممکن است اولین علامت یک مشکل و اختلال پزشکی باشد.
اگر سطح بیلیروبین خون خیلی بالا باشد، ممکن است خون نوزاد در روزهای اول زندگی چند نوبت برای کنترل عملکرد کبد آزمایش شود. زردی یک نوزاد در صورت عدم درمان ممکن است با عوارض بسیار جدی و تهدید کننده حیات همراه باشد.
یکی دیگر از دلایل بالا بودن آزمایش بیلیروبین خون، تخریب بیش از حد نرمال گلبول های قرمز خون می‌باشد که به این پدیده همولیز گفته می‌شود.
گاهی اوقات بیلیروبین به عنوان بخشی از پنل آزمایشات روتین درخواست می‌شود.
عملکرد کبد با گروهی از آزمایشات ارزیابی می شود که شامل موارد زیر است:
آزمایش خون بیلیروبین چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام این آزمایش فقط مقدار کمی از خون شما لازم است. نمونه خون وریدی از طریق یک سوزن که از پوست به داخل رگ وارد شده در لوله آزمایش جمع می‌شود.
آمادگی های لازم برای آزمایش بیلیروبین خون کدامند؟
برای انجام این آزمایش، قبل از آزمایش، نباید چیزی بخورید یا بنوشید. اما می‌توانید مقدار معمول آب قبل از مراجعه به آزمایشگاه یا محل جمع آوری بنوشید.
ممکن است لازم باشد قبل از انجام آزمایش مصرف برخی داروهای خاص را متوقف کنید، اما تنها در صورتی که پزشک به شما بگوید این کار را انجام دهید.
نمونه ای از داروهایی که می توانند بر آزمایش بیلیروبین خون تأثیر بگذارند عبارتند از:
- آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین G
- داروهای آرام بخش مانند فنوباربیتال
- داروهای ادرارآور مانند فوروزماید (Lasix)
- داروهای آسم مانند تئوفیلین.
بسیاری از داروهای دیگر وجود دارند که می توانند بر میزان آزمایش بیلی روبین خون تأثیر بگذارند. قبل از آزمایش با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید که آیا لازم است مصرف دارو را متوقف کنید یا خیر.
خطرات آزمایش بیلیروبین خون چیست؟
هنگامی که خونگیری انجام می‌شود، ممکن است احساس درد متوسط یا خفیف داشته باشید.
به شما آموزش داده می‌شود به محلی که سوزن وارد پوست شما می‌شود، فشار وارد کنید. یک باند بر روی محل قرار خواهد گرفت. این باند را حداقل ۱۰ تا ۲۰ دقیقه نگه دارید.
برای بقیه روز نباید از آن بازو برای بلند کردن اجسام سنگین استفاده کنید.
برخی از عوارض بسیار نادر اخذ نمونه خون عبارتند از:
- احساس سبکی سر یا غش
- هماتوم، کبودی که حاصل جمع شدن خون در زیر پوست است
- خونریزی بیش از حد یا خونریزی برای مدت طولانی، که ممکن است نشان دهنده یک وضعیت جدی‌تر خونریزی باشد و باید شرایط را به پزشک اطلاع دهید.
تفسیر آزمایش بیلی روبین خون در بزرگسالان و رنج نرمال آزمایش بیلیروبین خون کدامند؟
در بزرگسالان، مقادیر طبیعی بیلیروبین دایرکت یا مستقیم از ۰-۰.۴ میلی گرم در دسی لیتر و مقادیر عادی بیلیروبین توتال از ۰.۳-۱.۰ میلی گرم در دسی لیتر است.
میزان طبیعی بیلیروبین غیرمستقیم (bili ind) جریان خون، از کم کردن میزان بیلیروبین دایرکت (bili d) یا مستقیم از میزان بیلیروبین توتال یا تام (bili t) بدست می‌آید. علاوه بر این، محدوده مرجع طبیعی ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
تفسیر آزمایش بیلی روبین نوزاد و رنج نرمال بیلی روبین نوزادان
در یک نوزاد تازه متولد شده، بیلی‌روبینِ بالاتر به دلیل استرس زایمان طبیعی است. بیلیروبین غیرمستقیم طبیعی باید در ۲۴ ساعت اول تولد کمتر از ۵.۲ میلی گرم در دسی لیتر باشد. اما بسیاری از نوزادان دچار نوعی از زردی می‌شوند که طی چند روز اول پس از تولد میزان بیلیروبین به بیش از ۵ میلی گرم در دسی لیتر افزایش می‌یابد.
علل نتایج غیر طبیعی
اگر مقادیر بالای بیلیروبین در خون شما تشخیص داده شود، پزشک ممکن است بخواهد آزمایشات بیشتر یا سونوگرافی انجام دهد. در بزرگسالان، بیلیروبین زیاد ممکن است به دلیل مشکلات کبد، مجاری صفراوی یا کیسه صفرا باشد. نمونه ای از این مشکلات عبارتند از:
همچنین آزمایش بیلیروبین خون بالا ممکن است علاوه بر مشکلات کبد، به دلیل مشکلات خون باشد.
تجزیه سریع سلولهای خونی به علل زیر اتفاق می‌افتد:
کم خونی همولیتیک
این کم خونی زمانی ایجاد می‌شود که تعداد زیادی از سلول های خونی از یک بیماری خود ایمنی، نقص ژنتیکی، مسمومیت دارویی یا عفونت از بین بروند و کبد قادر به پاکسازی میزان بیلیروبین غیرمستقیم در بدن نیست.
واکنش انتقال خون
این حالت هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن شما به سلول های خون منتقل شده حمله کند.
زردی نوزاد
در یک نوزاد، آزمایش بیلیروبین خون بالا و زردی شدید(معمولاً غیرمستقیم) بسیار خطرناک است و ممکن است توسط عوامل مختلفی ایجاد شود. سه نوع متداول وجود دارد:
- زردی فیزیولوژیک
دو تا چهار روز پس از تولد ایجاد می‌شود و ناشی از پایین بودن مختصر عملکرد کبد است و معمولاً مشکل و عوارض جدی ندارد.
- زردی شیر مادر (breast feeding jaundice)
در هفته اول زندگی و در نوزادی ایجاد می‌شود که به خوبی از شیر مادر تغذیه نمی‌کند یا شیر مادر کافی نیست.
- زردی ناشی از شیر مادر (breast milk jaundice)
پس از دو تا سه هفته از تولد، از فرآوری برخی از مواد در شیر مادر ایجاد می‌شود.
همه اینها به راحتی قابل درمان هستند و در صورت درمان، بی عارضه هستند.
برخی از شرایط جدی تر که باعث ایجاد بیلیروبین خون بالا و زردی در نوزاد می شود عبارتند از:
- اشکال غیر طبیعی سلولهای خون، مانند کم خونی سلول داسی
- عدم تطابق خونی بین نوزاد و مادر و بروز پدیده اریتروبلاستوز فتالیس
- فقدان پروتئینهای خاص به دلیل نقایص ژنتیکی
- کبودی به دلیل زایمان دشوار
- سطح بالای گلبول های قرمز به دلیل تولد نارس
- عفونت
پس از آزمایش بیلیروبین چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر در آزمایش خون شما میزان بیلیروبین غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری برای تعیین علت اصلی انجام دهد.
هنگامی که پزشکتان علت بیلیروبین بالا را مشخص کرد، پیگیری روند درمان با آزمایش مکرر سطح بیلیروبین خواهد بود.
اگر پزشک شک کند که ممکن است اختلالی در عملکرد کبد یا کیسه صفرا وجود داشته باشد، ممکن است تست های تصویربرداری را برای اطمینان از عدم وجود ناهنجاری های ساختاری درخواست کند.
