رانیتیدین دارویی است که با نسخه‌ی پزشک و یا بدون نسخه پزشک از داروخانه‌ها قابل تهیه است. این دارو به اشکال مختلفی در بازار موجود است. از رانیتیدن معمولاً در درمان زخم‌‌های معده و دوازدهه، ریفلاکس معده‌ای و مروی و بیماری‌هایی مانند سندرم زولینگر-الیسون استفاده می‌شود.
رانیتیدین چیست
رانیتیدین عضو گروهی از داروها به نام مهار کننده‌های هیستامین نوع دو (H2) می‌باشد. عملکرد این داروها به این صورت است که با کاهش مقدار اسید تولید شده توسط اثرات خود را اعمال می‌کنند. رانیتیدین در دارو خانه‌ها با نام تجاری زانتاک (zantac) فروخته می‌شود.
از رانیتیدین برای درمان و جلوگیری از بروز زخم در معده و روده استفاده می‌شود. همچنین این دارو در بیماری‌هایی که تولید اسید توسط معده افزایش می‌یابد نیز تجویز می‌شود، بیماری‌هایی مانند سندرم زولینجر – الیسون.
رانیتیدین در درمان ریفلاکس معده‌ای مروی و سایر بیماری‌هایی که با برگشت اسید از معده به مری باعث سوزش سردل می‌شوند نیز استفاده می‌شود.
استفاده از رانیتیدین ممکن است خطر ابتلا به پنومونی را افزایش دهد. از شایع‌ترین علائم پنومونی می‌توان به درد قفسه سینه، تب، احساس تنگی نفس و سرفه همراه با خلط سبز یا زرد اشاره کرد. در مورد خطر ابتلا به پنومونی پیش از مصرف دارو باید با پزشک مشورت کرد.
در صورت حساسیت به رانیتیدین باید مصرف الکل قطع شود.
در صورت ابتلا به بیماری‌های کلیوی، کبدی یا پورفیری باید با پزشک یا داروساز در مورد خطرات و عوارض رانیتیدین مشورت شود.
سوزش سر دل اغلب با علائم حمله قلبی اشتباه گرفته می‌شود. در صورت احساس درد در قفسه سینه یا احساس سنگینی، تیر کشیدن درد به سمت بازو یا شانه، حالت تهوع، تعریق و احساس ناخوشی عمومی باید برای ارزیابی دقیق‌تر به اورژانس مراجعه کرد.
عوارض رانیتیدین
خواب آلودگی یکی از عوارض رایج قرص‌ها خوراکی رانیتیدین است.
عوارض شایع رانیتیدین
از عوارض جانبی شایع قرص‌ها خوراکی رانیتیدین می‌تواند یه موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد
- یبوست
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- ناراحتی یا درد معده
اگر عوارض رانیتیدن خفیف باشند، ممکن است طی چند روز تا چند هفته از بین بروند. اگر شدید بوده و و از بین نروند، باید با پزشک یا داروساز مربوطه صحبت شود.
عوارض جانبی جدی رانیتیدین
در صورت بروز عوارض جانبی جدی، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید. از جمله علائم عوارض جانبی جدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علائم التهاب کبد:
- زرد شدن پوست یا بخش سفید چشم
- خستگی
- تیره شدن رنگ ادرار
- درد معده
بروز تغییراتی در عملکرد مغز:
- گیجی
- تحریک پذیری
- افسردگی
- توهم (دیدن یا شنیدن چیزی که وجود خارجی ندارد)
- تاری دید
ضربان غیر طبیعی قلب همراه با علائمی مانند:
- افزایش ضربان قلب
- خستگی
- تنگی نفس
به یاد داشته باشید که موارد گفته شده شایع‌ترین عوارض مصرف رانیتیدین است اما از آن جایی که هر دارو در هر شخص اثرات متفاوتی دارد، نمی‌توان به طور قطع اظهار نظر کرد. این اطلاعات نمی‌توانند جایگزین مشاوره با پزشک باشند.
تداخل دارویی رانیتیدین
قرص خوراکی رانیتیدین ممکن است با سایر داروها، ویتامین‌ها یا داروها یا درمان‌های تداخل داشته باشند. تداخل دارویی زمانی بروز می‌یابد که ماده دیگر نحوه عملکرد یا پردازش دارو را در بدن تغییر دهد. این فرآیند می‌تواند اثرات سمی دارو را افزایش دهد یا مانع از عملکرد آن شود.
برای جلوگیری از تداخل دارویی، پزشک باید تمام داروهای مصرفی را زیر نظر داشته باشد. حتماً درمورد تمام داروها، ویتامین‌ها یا درمان‌های گیاهی مصرفی، باید به پزشک اطلاع داد.
داروهایی که نباید همراه با رانیتیدین مصرف شوند
دلاویردین (Delavirdine): داروی دلاویردین نباید همراه با رانیتیدین مصرف شود زیرا اثرات خطرناکی را به همراه دارد. رانیتیدین باعث کاهش سطح دلاویردین در بدن می‌شود در نتیجه کارآرایی دارو کاهش خواهد یافت.
داروهایی که خطر بروز عوارض حانبی را افزایش می‌دهند
مصرف رانیتیدین با داروهای خاصی خطر ابتلا به عوارض جانبی این داروها را افزایش می‌دهد. داروهایی مانند:
- پروکائین آمید (Procainamide): مصرف مقادیر زیاد رانیتیدین با پروكائین آمید می‌تواند باعث تشدید عوارض جانبی پروکائین آمید شود.
- وارفارین: مصرف رانتیدین همراه با وارفارین ممکن است خطر خونریزی یا لخته شدن خون را افزایش دهد. در صورت لزوم باید مصرف این داروها زیر نظر پزشک انجام شود.
- میدازولام (Midazolam) و تریازولام (triazolam): مصرف رانیتیدین با هر یک از این داروها باعث خواب آلودگی شدید و مدت طولانی فرد می‌شود.
- گلیپیزید (Glipizide): مصرف رانیتیدین همراه یا گلیپیزید می‌تواند باعث کاهش شدید قند خون فرد شود. هنگام مصرف رانیتیدین یا قطع مقرف آن بهتر است قند خون فرد چک شود.
داورهایی که ممکن است با مصرف رانیتیدین اثرشان کاهش یابد
هنگامی که برخی داروهای خاص با رانیتیدین استفاده شوند، ممکن است کارآیی دارو کاهش یابد. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:
- آتازاناویر (Atazanavir): اگر نیاز است تا این دو دارو با همراه با هم مصرف کنید، باید با پزشک درباره نحوه مصرف و زمان صحبت شود.
- جفیتینیب (Gefitinib): اگر جفیتینیب و رانیتیدین همراه با آنتی اسید بی کربنات سدیم مصرف شوند، ممکن است جفیتینیب کارآیی لازم را نداشته باشد.
نحوه مصرف رانیتیدین
تمام دوزهای ممکن و فرمهای دارویی ممکن است در اینجا گنجانده نشود. دوز ، فرم دارو و اینکه چند بار دارو مصرف می کنید به این بستگی دارد:
- سن
- شرایط درمان
- شدت بیماری
- سایر مشکلات پزشکی
- نحوه واکنش فرد به اولین دوز دارو
دستور العمل جدید سازمان غذا و دارو ایالات متحده در مورد رانیتیدین
مقامات سازمان غذا و دارو (FDA) چند روز گذشته دستور داده‌اند تا فروش تمامی داروهای رانیتیدین كه تحت عنوان نام تجاری زانتاک فروخته می‌شوند، متوقف شود. در توضیح علت این بیانیه باید اشاره کرد که با انجام تحقسقات جدید مشخص شده است که این دارو ممکن است حاوی مواد شیمیایی سرطان زا باشد که در برخی از داروهای فشار خون نیز تشخیص داده شده است.
روز چهارشنبه، مقامات FDA اعلام کردند که محققان وجود ناخالصی‌هایی را در برخی از محصولات رانیتیدین مشخص کرده‌اند که با گذشت زمان و هنگامی که در دمای بالاتر از اتاق نگهداری شود، افزایش می‌یابد. این شرایط ممکن است باعث شود که فرد مصرف کننده در معرض سطح بالایی از این ناخالصی‌ها قرار بگیرند.
به همین دلیل آن‌ها خواستار توقف فروش و جمع آوری این دارو از داروخانه‌ها شدند.
FDA همچنین از مصرف کنندگان داروهای بدون نسخه رانیتیدین خواسته است که استفاده از هر دو فرم قرص یا شربت این دارو را متوقف کنند و داروی جدید نیز مصرف نکنند. برای ادامه دوره درمانی خود نیز از داروهای جایگزین تایید شده استفاده نمایند.
ماده شیمیایی سرطان زا کشف شده در این داروها
در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۹، FDA گزارش داد که در چندین دارویی که برای درمان سوزش سر دل استفاده می‌شوند، مقادیر اندکی NDMA جداسازی شده است.
این مسئله افراد زیادی را که به طور مرتب از داروهای رانیتیدین برای جلوگیری و درمان سوزش سر دل، زخم‌ها معده و دوازدهه و ریفلاکس معده‌ای مروی (GERD) استفاده می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌دهد.
پس از انتشار این خبر FDA از گروهی از محققان خواست بررسی کنند که آیا سطوح پایین NDMA موجود در داروهای رانیتیدین خطری برای سلامتی افراد در پی دارد یا خیر.
دکتر Janet Woodcock مدیر مرکز ارزیابی داروها در FDA
اگرچه سطح NDMA ممکن است در مقادیر زیادی آسیب رسان باشد، اما سطح NDMA موجود در رانیتیدین در آزمایش‌های اولیه به سختی از مقادیری که مورد انتظار در غذاهای معمول بیشتر است.
NDMA چیست
NDMA یک آلاینده محیطی است که در آب گوشت، لبنیات و سبزیجات یافت می‌شود.
NDMA به عنوان یک ماده سرطان زا B2 طبقه بندی شده است؛ به این معنا که احتمال سرطان زایی این دارو انسان وجود دارد. به گفته منابع معتبر سازمان بهداشت جهانی، قرار گرفتن در معرض مقادیر زیاد NDMA باعث بروز سرطان معده یا روده بزرگ می‌شود.
این ماده برای کبد بسیار سمی است. حتی مقادیر اندک نیز ممکن است باعث آسیب کبد شود.
زمانی از NDMA برای تولید سوخت موشکی استفاده می‌شد. به گفته آژانس حفاظت از محیط زیست، امروزه این ماده شیمیایی تنها برای اهداف تحقیقاتی در ایالات متحده استفاده می‌شود.
این محصول همچنین فرآورده فرعی بسیاری از کارخانجات صنعتی از جمله برنز سازی، تولید سموم دفع آفات و تولید کنندگان لاستیک و تایر است.
کلر زنی آب آشامیدنی و آب‌های فاضلاب، که کارخانه‌های تصفیه برای تصفیه آب انجام می‌دهند، می‌توانند به طور ناخواسته باعث تولید NDMA شود.
NDMA در داروهای فشار خون
از ماه جولای سال ۲۰۱۸ ، FDA در حال بررسی سطح NDMA در برخی از داروهایی فشار خون به تلم مهار کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II است که برای درمان فشار خون و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند.
پس از پیدا شدن مقادیری از NDMA در داروهای والسارتان، لوزارتان و ایربزارتان، FDA خواستار توقف تولید و فورش تعدای از این داروها شد.
طبق تخمین‌های انجام شده توسط FDA اگر ۸۰۰۰ نفر به مدت ۴ سال روزانه بیشترین مقدار دوز والسارتان را مصرف کنند، در بین این افراد یک نفر بیشتر به سرطان مبتلا خواهد شد.
