غده تیروئید در بدن شما هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند که تحت عنوان T4 شناخته می‌شود. یکی از حیطه‌هایی که این هورمون در بدن شما ایفای نقش می‌کند، رشد و متابولیسم می‌باشد.
بخشی از هورمورن‌های T4 تولید شده به صورت T4 آزاد در بدن حضور دارند؛ به این معنی که به هیچ پروتئینی در بدن متصل نشده‌اند. فرمی از T4 که برای بدن قابل استفاده است، فرم آزاد آن می‌باشد، اما با این حال بخش قابل توجهی از T4 به صورت متصل به پروتئین در خون درجریان است.
به علت وجود دو نوع متفاوت از T4 در بدن، نتایج آزمایش‌های انجام شده جهت محاسبه T4 نیز به دو صورت بیان می‌شود: تست T4 کل و تست T4 آزاد.
مقدار T4 کل بیانگر تعداد کل T4 موجود در بدن اعم از T4های متصل به پروتئین و T4های آزاد است. در حالی که مقدار T4 آزاد تنها نشان دهنده مقدار تیروکسینی است که در بدن شما به صورت آزاد حضور دارد. از آنجایی که فرم آزاد T4 برای بدن و بافت‌ها قابل استفاده می‌باشد، معمولا نتایج حاصل از T4 آزاد برای پزشک حائز اهمیت می‌باشد.
آزمایش T4 چه زمانی انجام می‌شود؟
معمولا زمانی که نتایج آزمایش محرک غده فوق کلیه یا TSH قابل قبول نباشد، پزشک یک آزمایش T4 درخواست خواهد کرد. پزشک با بررسی نتایج حاصل از آزمایش T4 می‌تواند نوع دقیق اختلال تیروئیدی شما را تایین کند.
برخی از ناهنجاری‌هایی که عملکرد تیروئید فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند عبارتند از:
- هایپرتیروئیدی یا پرکاری غده تیروئید
- هیپوتیروئیدی یا کم کاری غده تیروئید
- هیپوپیتویتاریسم یا کم کاری غده هیپوفیز
پزشک زمانی به اختلالات گفته شده مشکوک می‌شود که علائم زیر را داشته باشید:
اختلالات چشم، مانند خشکی، سوزش، پف کردن چشم و اشک آلود بودن
- ورم یا خشکی پوست
- ریزش مو
- تغییر تعداد ضربان قلب
- تغییر فشار خون
برخی از علائمی که ناشی از اختلالات ذکر شده می‌باشند، عمومی‌تر و کلی‌تر هستند مانند:
- تغییرات وزن
- اختلالات خواب یا بی‌خوابی
- اضطراب
- خستگی و ضعف بدن
- عدم تحمل به سرما
- حساسیت به نور
- بی‌نظمی در قاعدگی
بعضا پس از مشاهده و بررسی نتایج تست T4 ، ممکن است از شما درخواست شود تا تست‌های دیگری برای بررسی تیروئید (مانند T3 و TSH) را انجام بدهید.
TSH یا هورمون محرک تیروئید از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. این هورمون، غده تیروئید را تحریک می‌کند تا هورمون‌های T3 و T4 را تولید کند. هر دو این تست‌ها جهت بررسی دقیق‌تر و بهتر عملکرد و نوع اختلال شما انجام می‌شوند.
در برخی موارد نیز انجام این تست‌ها توسط پزشک به منظور بررسی میزان بهبود مشکل تیروئیدی فرد تجویز می‌شود.
چه آمادگی‌هایی برای آزمایش T4 نیاز است؟
تعدادی از دارو‌ها می‌توانند نتایج آزمایش T4 ، خصوصا مقدار T4 کل را تحت تاثیر قرار داده و با آن تداخل داشته باشند، در نتیجه بهتر است داروهای مصرفی خود را با پزشک درمیان بگذارید. ممکن است نیاز باشد جهت اطمینان از صحت نتایج آزمایش شما برخی دارو‌ها را قبل از آزمایش T4 مصرف کنید.
در صورت بارداری حتما به پزشک اطلاع دهید.
دارو‌هایی که با آزمایش T4 تداخل دارند عبارتند از:
- داروهای هورمونی مانند آندروژن، استروژن و قرص‌های ضدبارداری
- دارو‌هایی که فعالیت تیروئید را تحت تاثیر قرار داده و یا برای درمان آن به کار می‌روند
- دارو‌هایی برای درمان سرطان تجویز می‌شوند
- استروئید‌ها
البته دارو‌هایی که تداخل ایجاد می‌کنند تنها به این موارد محدود نمی‌شوند، لذا حتما با پزشک را در جریان تمامی دارو‌هایی که مصرف می‌کنید از جمله مکمل‌های گیاهی قرار دهید.
آزمایش T4 چگونه انجام می‌گیرد؟
برای شروع، مقداری از خون شما را در داخل یک لوله یا ویال ریخته شده و به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.
رنج نرمال هورمون T4 کل در افراد بزرگسال به طور میانگین بین ۰.۸ تا ۱.۸ نانوگرم در دسی‌لیتر می‌باشد. مقادیر نرمال مربوط به هر دو T4 کل و T4 آزاد در سنین مختلف متفاوت است.
همانند هر تست دیگری، اگر نتایج حاصل از آزمایش T4 خارج از رنج نرمال باشد، با پزشک خود صحبت کنید. او با توجه به شرایط پزشکی شما اعداد حاصل از آزمایش را برایتان تفسیر خواهد کرد.
اما توجه داشته باشید که هورمون T4 تنها هورمون مترشحه از غده تیروئید نبوده و اگر مقدار آن در محدوده طبیعی باشد باز هم امکان بروز اختلال در غده تیروئید وجود دارد.
به عنوان مثال، ممکن است مقدار T4 شما در محدوده نرمال باشد اما میزان T3 غیرطبیعی بدست آید، همین اتفاق در اختلال پرکاری تیروئید نیز قابل مشاهده است.
مقدار غیر طبیعی T4
آنرمال بودن مقدار هورمون T4 خون به تنهایی اطلاعات خاصی در مورد نوع اختلال و عملکرد غده تیروئید در اختیار پزشک قرار نمی‌دهد. پزشک برای تشخیص دقیق‌تر به آزمایش‌های T3 و TSH نیز نیاز خواهد داشت.
افزایش مقدار T4
افزایش مقدار هورمون T4 در خون می‌تواند مارکری برای هایپرتیروئیدی باشد. سایر اختلالات تیروئیدی که در آن‌ها مقدار هورمون T4 افزایش می‌یابد تیروئیدیت (التهاب تیروئید) و گاتر مولتی ندولر سمی می‌باشد.
دیگر اختلالات ناشی از افزایش غیر طبیعی هورمون T4 عبارتند از:
- افزایش سطح پروتئین‌های خون
- افزایش مقدار ید
- افزایش مقدار داروهای جایگزین برای تیروئید
- بیماری تروفوبلاستیک ، نوعی تومور نادر در دوران بارداری
- بروز تومور در سلول‌های نطفه
افزایش یون ید باعث بالا رفتن سطح هورمون T4 در بدن می‌شود. از آنجایی که اشعه‌های ناشی از آزمایش X-ray مقدار ید را افزایش می‌دهد، اگر قبل از آزمایش T4 تحت X-ray قرار گرفته باشید، آزمایش T4 افزایش غیرطبیعی آن را نشان خواهد داد.
کاهش مقدار T4
علت کاهش مقدار هورمون T4 می‌تواند متفاوت باشد:
- مشکلات غذایی مانند روزه گرفتن و گشنگی، سوءتغذیه و کمبود ید
- دارو‌هایی که مقدار پروتئین‌های بدن را تغییر می‌دهند
- هیپوتیروئیدی
- بیماری
- مشکلات غده هیپوفیز
عوارض ناشی از آزمایش T4
آزمایش T4 هیچ خطری بدنبال ندارد. تنها خطر آن شامل زمانی است که از دست شما خون گرفته می‌شود. در برخی موارد نادر فرد ممکن است دچار عوارض زیر شود:
- التهاب رگ
- عفونت
- خونریزی بیش از حد
اما در شرایط عادی تنها عوارض آن ممکن است درد و ناراحتی هنگام خونگیری باشد. همچنین مقدار کمی خونریزی پس از خارج کردن سوزن نیز محتمل است. بروز مقدار کمی کبودی در اطراف محل سوزن نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
آنچه باید در مورد آزمایش T4 به یاد داشته باشید
آزمایش T4 تستی است که به پزشک کمک می‌کند تا مشکل اصلی غده تیروئید شما را تشخیص دهد. این پروسه معمولا بدون هیچ عوارضی طی می‌شود و به همراه آن آزمایش‌های T3 و TSH نیز از فرد گرفته می‌شود.
آنچه باید به پزشک خود قبل از آرمایش تیروئید اطلاع دهید شامل دارو‌هایی است که مصرف می‌کنید، هرگونه شرایط پزشکی مربوط به تیروئیدتان و وضعیت بارداری شما می‌شود. رعایت این موارد جهت اطمینان از صحت نتایج آزمایش تیروئید ضروری می‌باشد.
