توکسوپلاسموز عفونت ناشی از انگل است. به این انگل توکسوپلاسما گوندی گفته می‌شود. این انگل را می‌توان در مدفوع گربه، گوشت ناپخته به ویژه گوشت گوزن، بره و خوک یافت. این انگل همچنین می‌تواند از طریق آب آلوده منتقل شود.
اگر مادر باردار به توکسوپلاسما آلوده شود، می‌تواند کشنده باشد یا باعث نقص جدی هنگام تولد برای جنین داشته باشد. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند زنان باردار از تمیزکردن جعبه های بستر گربه خودداری کنند.
اکثر افرادی که به توکسوپلاسموز مبتلا هستند هرگز هیچ علامتی را نشان نمی‌دهند. براساس منبع قابل اعتماد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) بیش از شصت میلیون نفر در ایالات متحده آلوده به انگل هستند. افرادی که بیشتر در معرض خطر با این عفونت هستند، افرادی با سیستم ایمنی ضعیف و نوزادانی که از مادران مبتلا به عفونت فعال در دوران بارداریشان متولد می‌شوند، هستند.
علائم توکسوپلاسموز چیست
بیشتر افرادی که مبتلا به این عفونت هستند، هیچ علامت یا نشانه‌ای ندارند. افراد علامت‌دار ممکن است:
- تب
- غدد لنفاوی قابل لمس به ویژه در گردن
- سردرد
- درد عضلانی
- گلودرد
را تجربه کنند. این علائم می‌تواند یک ماه یا بیشتر طول بکشد و معمولا خودبه خود بهبود می‌یابند.
توکسوپلاسموز بیشتر برای افرادی خطرناک است که ضعف سیستم ایمنی دارند. این افراد در خطر ایجاد بیماری های زیر هستند:
- عفونت مغزی که باعث سردرد، تشنج، گیجی و حتی کما می‌شود.
- عفونت ریوی که باعث سرفه، تب و تنگی نفس می‌شود.
- عفونت چشمی که باعث تاری دید و درد چشم می‌شود.
وقتی جنین آلوده شود، علائم ممکن است خفیف یا کاملا جدی باشد. توکسوپلاسموز در نوزاد متولد نشده می‌تواند به عنوان عامل تهدید کننده زندگی بلافاصله پس از تولد باشد. بیشتر نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی ممکن است در بدو تولد طبیعی به نظر برسند اما با گذشت سن علامت‌هایی ممکن است در آن‌ها آشکار شود. بررسی درگیری مغز و چشم در آن‌ها بسیار مهم است.
عامل ایجاد توکسوپلاسموز چیست
توکسوپلاسما گوندی انگلی است که باعث توکسوپلاسموز می‌شود. توکسوپلاسما گوندی می‌تواند در گوشت آلوده که خام یا کاملا پخته نشده است، وجود داشته باشد. همچنین با نوشیدن آب آلوده ممکن است به توکسوپلاسموز مبتلا شوید. در موارد نادر ممکن است توکسوپلاسموز از طریق انتقال خون آلوده یا پیوند اعضا منتقل شود. انگل در مدفوع نیز می‌تواند وجود داشته باشد. این بدان معنی است که می‌توان آن را در برخی از محصولات شسته نشده که به کود آلوده شده‌اند نیز یافت. پس برای پیشگیری از توکسوپلاسموز لازم است محصولات غذایی را خوب بشویید.
انگل در مدفوع گربه یافت می‌شود. اگرچه توکسوپلاسما گوندی تقریبا در همه‌ی حیوانات خونگرم یافت می‌شود اما گربه‌ها تنها میزبان شناخته شده‌ی آن‌ها هستند. این یعنی تخم‌های انگل از نظر جنسی فقط در گربه‌ها تولیدمثل می‌کنند. این تخم‌ها از طریق مدفوع از بدن دفع می‌شوند. گربه‌ها معمولا علائم توکسوپلاسموز را حتی اگر میزبان آن باشند، نشان نمی‌دهند.
افراد تنها در صورت خوردن انگل به توکسوپلاسموز آلوده می‌شوند. این ممکن است هنگام مواجهه با مدفوع گربه نیز اتفاق بیفتد. این کار به احتمال زیاد هنگام تمیز کردن جعبه بستر گربه و نشستن دست‌ها پس از آن اتفاق می‌افتد.
زنان باردار از این طریق خطر ابتلا به توکسوپلاسموز را در فرزند متولد نشده‌ی خود افزایش می‌دهند. به همین دلیل باید از شخص دیگری بخواهند که در طول بارداری جعبه بستر گربه را تمیز کند. اگر مجبور باشید که خودتان این کار را انجام دهید با پوشیدن دستکش روزانه جعبه بستر گربه را تمیز کنید. انگل بعد از یک الی پنج روز بعد از تولیدمثلش دیگر عفونی نیست.
برای انسان بسیار نادر است که توکسوپلاسما را از گربه دریافت کند. به طور کلی، گربه‌های خانگی که مجاز به بیرون رفتن نیستند ناقل توکسوپلاسما نیستند. گربه‌های وحشی یا گربه‌هایی که در بیرون از خانه زندگی می‌کنند و شکار می‌کنند، احتمالا ناقل این انگل هستند.
توکسوپلاسموز چگونه تشخیص داده می‌شود
پزشک شما به طور معمول آزمایش خون را برای بررسی آنتی بادی‌های علیه این انگل درخواست می‌کند. آنتی‌بادی نوعی پروتئین است که سیستم ایمنی بدن هنگام تهدید با مواد بیگانه آن را تولید می‌کند. آنتی بادی‌ها مواد بیگانه را توسط نشانگرهای سطح آن‌ها به نام آنتی‌ژن تشخیص می‌دهند. آنتی‌ژن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- ویروس
- باکتری
- انگل
- قارچ
هنگامی که آنتی بادی علیه آنتی ژن خاصی ایجاد شد، در خون باقی می‌ماند تا در برابر عفونت‌های بعدی با همان ماده بیگانه محافظت کند.
اگر تا به حال در معرض توکسوپلاسما گوندی قرار گرفته باشید، آنتی بادی در خون شما وجود خواهد داشت. این به این معنی است که آزمایش خون آنتی بادی شما مثبت است. مثبت بودن آزمایش شما یعنی اینکه شما در مرحله‌ای از زندگی به این عفونت مبتلا شده‌اید. نتیجه مثبت بودن آزمایش همواره به این معنی نیست که شما در حال حاضر عفونت فعال دارید.
اگرآزمایش آنتی بادی شما مثبت گردد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری درخواست کند تا دقیقا تشخیص دهد در چه زمانی مبتلا شده‌اید.
اگر باردار هستید و عفونت فعالی دارید پزشک ممکن است مایع آمنیوتیک و خون جنین شما را آزمایش کند. سونوگرافی همچنین می‌تواند در تعیین آلودگی جنین کمک‌کننده باشد.
اگر جنین شما به توکسوپلاسموز مبتلا باشد احتمالا شما به پزشک متخصص ارجاع خواهید شد. مشاوره ژنتیکی نیز پیشنهاد خواهد شد. گزینه‌ی پایان دادن به حاملگی بسته به سن بارداری شما ممکن است به عنوان یک راه حل ارائه شود. اگر بارداری را ادامه دهید، پزشک برای کاهش خطر علائم نوزاد احتمالا آنتی بیوتیک‌هایی تجویز کند.
عوارض بیماری توکسوپلاسموز چیست
دلیل اینکه خانم باردار باید از اقدامات احتیاطی ویژه‌ای برای پیشگیری از توکسوپلاسموز انجام دهد این است که ابتلای این بیماری برای جنین در رحم مادر می‌تواند بسیار جدی یا حتی کشنده باشد. برای نوزادانی که زنده می‌مانند عوارض ماندگار در مغز، چشم ها، قلب و ریه را می‌تواند داشته باشد. همچنین ممکن است دچار تاخیر در رشد ذهنی و جسمی و تشنج‌های مکرر شود.
به طور کلی نوزادانی که در اوایل دوران بارداری آلوده می‌شوند نسبت به نوزادانی که در اواخر دوران بارداری الوده می‌شوند از مشکلات شدیدتری رنج می‌برند. نوزادانی که با توکسوپلاسموز به دنیا می‌آیند خطر بیشتری برای کاهش شنوایی و بینایی دارند. برخی کودکان ممکن است درگیر ناتوانی در یادگیری باشند.
توکسوپلاسموز چگونه درمان می‌شود
درصورت عدم بروز علائم ممکن است پزشک شما به درمان اقدامی نکند. اکثر افراد سالم که به عفونت مبتلا می‌شوند هیچ علائمی ندارند و علائم خفیف و خودمحدود شونده دارند.
اگر بیماری شدید باشد، مداوم است و چشم‌ها و ارگان‌های داخلی را درگیر می‌کند. پزشک شما به طور معمول پریمتامین (دارپریم) و سولفادیازین تجویز می‌کند. پریمتامین برای درمان مالاریا نیز استفاده می‌شود. سولفادیازین یک آنتی بیوتیک است.
در افراد مبتلا به ایدز ممکن است این داروها برای کل زندگی ادامه یابد. پریمتامین باعث کاهش میزان اسید فولیک که نوعی ویتامین ب است، می‌شود. پزشک ممکن است از شما بخواهد به همراه مصرف این دارو، ویتامین ب نیز مصرف کنید.
درمان توکسوپلاسموز در بارداری
درمان در دوران بارداری تا حدودی متفتوت است. دوره درمانی شما به آلوده شدن یا نشدن جنین و شدت عفونت شما بستگی دارد. پزشک شما در مورد بهترین دوره درمان بسته به شرایط شما صحبت خواهد کرد. به احتمال زیاد بسته به اینکه شما در چه دوره‌ای از زمان حاملگی هستید آنتی بیوتیک برایتان تجویز خواهد شد تا احتمال انتقال به جنین کاهش یابد.
آنتی بیوتیکی به نام اسپیرامایسین به طور کلی در سه ماهه اول و اوایل سه ماهه دوم توصیه می‌شود. ترکیبی از پریمتامین/ سولفادیازین و لکوورین به طور کلی در اواخر سه ماهه دوم و سه ماهه سوم استفاده می‌شود. اگر نوزاد متولد نشده شما دچار توکسوپلاسموز باشد، پریمتامین و سولفادیازین ممکن است به عنوان درمان در نظر گرفته شود. با این حال هر دو دارو عوارض جانبی قابل توجهی بر روی مادر و جنین دارند و فقط به عنوان آخرین راه درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. عوارض جانبی احتمالی داروها شامل سرکوب مغز استخوان که ساخت سلول‌های خونی را بر عهده دارد و توکسیسیته کبد باشد.
پیش‌آگهی افراد مبتلا به توکسوپلاسموز
پیش‌آگهی افراد مبتلا به توکسوپلاسموز به عوامل مختلفی بستگی دارد. خانم‌های بارداری که به این بیماری مبتلا می‌شوند، باید با پزشک خود همکاری کنند تا یک برنامه درمانی مناسب برای آن‌ها تهیه کند. نوزادانی که با توکسوپلاسموز متولد می‌شوند ممکن است تا یک سال درمان دریافت کنند.
افراد مبتلا به ایدز و کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است برای جلوگیری از عوارض نیاز به بستری بیمارستانی داشته باشند.
اگر باردار نیستید و هیچ بیماری زمینه‌ای ندارید، طی چند هفته بهبود پیدا خواهید کرد. اگر علائم شما خفیف است و به نظر سالم باشید نیاز به درمان نخواهید داشت.
روش‌های پیشگیری از توکسوپلاسموز
- شستن تمام محصولات تازه قبل از خوردن آن‌ها
- اطمینان از پخت کامل گوشت
- شستن تمام ظروف مورد استفاده در تمیز کردن گوشت خام
- شستن دست‌ها بعد از تمیز کردن بستر گربه
زنان باردار در دوران بارداری باید از شخص دیگری برای تمیز کردن بستر گربه کمک گیرند.
