دیابت حاملگی زمانی ایجاد می‌شود که یک زن نتواند به اندازه کافی هورمونی به نام انسولین را در دوران بارداری تولید کند که می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض شود. با این وجود می‌توان با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و دستیابی یا حفظ وزن متوسط، خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش داد.
اگر بدن میزان انسولین پایین تری نسبت به مقدار لازم داشته باشد، منجر به قند خون بالا می‌شود. بدون درمان یا کنترل، سطح بالای قند خون ممکن است برای مادر و نوزادش مشکلاتی ایجاد کند.
در این مقاله، نوع رژیم غذایی را که فرد باید در صورت ابتلا به دیابت حاملگی در دوران بارداری رعایت کند، از جمله غذاهایی که باید بخورد و از آن پرهیز کند، همچنین گزینه‌های درمانی دیگری برای دیابت حاملگی و عوارض احتمالی، رژیم مخصوص دیابت بارداری، کنترل دیابت بارداری با تغذیه، برنامه غذایی دیابت بارداری را بررسی می‌کنیم.
زنان باردار دیابتی چه غذاهایی بخورند؟
یک زن مبتلا به دیابت بارداری بایستی از یک رژیم غذایی سالم بهره‌مند شود.
پیروی از یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به خصوص اگر فرد مبتلا به دیابت حاملگی باشد.
به همین دلیل، زنان باردار باید از توصیه های پزشک یا متخصص تغذیه خود پیروی کنند و از تلاش برای ایجاد برنامه غذایی سرخود خودداری کنند.
بالا بودن میزان قند خون در دوران بارداری ممکن است برای مادر و جنین در حال رشد مضر باشد. نظارت بر اینکه چه میزان کربوهیدرات در رژیم غذایی وجود دارد – از جمله نوع کربوهیدرات و فراوانی مصرف – برای کمک به مدیریت قند خون مهم است.
یادداشت کردن مواد غذایی مصرفی می‌تواند این امر را آسان‌تر کند. همچنین برای زنان مبتلا به دیابت حاملگی مهم است که میزان قند خون خود را طبق دستورالعمل پزشک کنترل و ثبت کنند. بیشتر خانم‌ها باید صبح و بین وعده‌های غذایی این سطح را بررسی کنند. این نتایج می تواند میزان و نوع غذایی را که برای آنها بی خطر است نشان دهد.
کنترل مصرف کربوهیدرات‌ها
این کنترل می تواند به پخش مساوی وعده‌های غذایی و میان وعده‌هایی که حاوی کربوهیدرات‌ها هستند، در طول روز کمک کند. انجام این کار می‌تواند جلوی افزایش ناگهانی میزان قند خون را بعد از غذا کاهش دهد.
انستیتوی ملی بهداشت کودک و توسعه انسانی توصیه می‌کند که زنان مبتلا به دیابت بارداری حداقل سه وعده غذایی کوچک و متوسط و بین دو تا چهار میان وعده در روز مصرف کنند.
راه های دیگر برای کمک به تنظیم قند خون عبارتند از:
- خودداری از خوردن بیش از حد کربوهیدرات‌ها در یک وعده
- افزایش گرایش به غذاهایی که حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده مانند فیبر هستند
- ترکیب کربوهیدرات‌ها با پروتئین یا چربی‌های سالم
- خودداری از حذف وعده‌های غذایی
- خوردن صبحانه سرشار از پروتئین و فیبر زیاد
خوردن غذاهای با شاخص گلیسمی کم
خوردن غذاهایی که شاخص قند خون کم دارند (GI) یکی دیگر از عوامل مهم در رژیم غذایی دیابت حاملگی است.
درواقع GI بیان می‌کند که یک غذای خاص با چه سرعتی قند خون را افزایش می‌دهد. بدن غذاهایی را که دارای شاخص گلیسمی پایین‌تر هستند کندتر از آن‌هایی که دارای GI بالا هستند تجزیه می‌کند.
فهرست زیر غذاهای با GI نمره ۵۵ یا پایین تر را طبقه بندی می‌کند. این غذاها برای خانم‌هایی که دیابت حاملگی دارند و در تلاش هستند سطح قند خون خود را کنترل کنند، ایده آل هستند.
غذاهای با GI کم شامل موارد زیر است:
- سبزیجات غیرنشاسته‌ای
- برخی از سبزیجات نشاسته ای، مانند نخود فرنگی و هویج
- برخی از میوه ها مانند سیب، پرتقال، گریپ فروت، هلو و گلابی
- لوبیا
- عدس
- نخود
همه این غذاهای کم GI، قند را به آرامی در خون آزاد می‌کنند که به ثبات سطح قند خون کمک می‌کند.
مصرف پروتئین بیشتر
خوردن پروتئین در کنار کربوهیدرات‌ها یا انتخاب غذاهای غنی از کربوهیدرات که پروتئین نیز دارند، به تعادل قند خون کمک می‌کند. زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید سعی کنند غذاهای غنی از پروتئین مصرف کنند، مانند:
- ماهی، مرغ و بوقلمون
- تخم مرغ
- سویا
- لوبیا
- آجیل
- حبوبات
مصرف چربی‌های اشباع نشده
چربی های غیر اشباع نیز بخشی از هر رژیم غذایی سالم هستند. نمونه‌هایی از چربی‌های اشباع نشده عبارتند از:
- روغن زیتون
- روغن بادام زمینی
- آووکادو
- اغلب آجیل و دانه‌ها
- ماهی سالمون
- ساردین
- ماهی تن
ممنوعات دیابت بارداری
در صورت پیروی از رژیم دیابت بارداری، پرهیز از غذاهایی که ممکن است بیش از حد قند خون را افزایش دهند، ضروری است.
اجتناب از غذاهای قندی
میزان قند خون هنگام خوردن غذاهای قندی، به ویژه مواردی که تحت فرآوری قرار گرفته‌اند، افزایش می‌یابد. زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید تا حد امکان از غذاهای قندی پرهیز یا مصرف آن را محدود کنند.
این نوع غذاهای قندی شامل موارد زیر است:
- کیک ها
- بیسکویت ها
- آب نبات
- دسر
- شیرینی
- جوش شیرین
- بستنی
- آب میوه با شکر افزوده
زنان مبتلا به دیابت بارداری، حتی اگر حاوی قندهای طبیعی باشند، می توانند از شیر و میوه‌ها در حد اعتدال بهره مند شوند.
پرهیز از غذاهای با نشاسته بالا
غذاهای نشاسته‌ای حاوی کربوهیدرات زیادی هستند و می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر قند خون داشته باشند، بنابراین مهم است که فقط به میزان کم مصرف کنید. بهتر است از خوردن غذاهای بسیار نشاسته‌ای اجتناب کنید یا آن را محدود کنید، از جمله:
- سیب زمینی
- نان سفید
- برنج سفید
- ماکارونی سفید
اگرچه غلات کامل، مانند ماکارونی گندم سبوس دار و برنج قهوه ای، مغذی‌تر هستند، اما هنوز هم از نظر کربوهیدرات بسیار زیاد هستند. در نتیجه، این غذاها نیز ممکن است تنها در حد اعتدال بهترین باشند.
اجتناب از قندها و کربوهیدرات‌های پنهان
بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها آشکارا منبع قند یا کربوهیدرات نیستند. با این حال، آنها هنوز هم حاوی سطوح بالقوه مضر قند و کربوهیدرات باشند. نمونه‌هایی از این محصولات عبارتند از:
- غذاهای بسیار فرآوری شده
- برخی از چاشنی ها، مانند سس و کچاپ
- غذاهای آماده و فست فود
- الکل
دیابت بارداری چیست؟
دیابت حاملگی نوعی دیابت است که می‌تواند در دوران بارداری ایجاد شود. طبق اعلام مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، دیابت حاملگی سالانه ۲ تا ۱۰٪ از بارداری‌ها در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این نوع دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن یک زن نتواند انسولین را به میزان کافی تولید یا آزاد کند. لوزالمعده انسولین تولید می‌کند، که به سلول‌های بدن کمک می کند تا قند خون را به عنوان انرژی مصرف کنند.
هنگامی که یک زن باردار است، بدن او هورمون‌های بیشتری تولید می‌کند و ممکن است افزایش وزن پیدا کند. این تغییرات ممکن است باعث شود سلول‌های بدن وی از انسولین کمتری نسبت به گذشته استفاده کنند، که مقاومت به انسولین نامیده می‌شود.
مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن برای رسیدگی به قند موجود در خون به این هورمون بیشتر احتیاج دارد. بعضی اوقات بدن نمی تواند انسولین کافی برای حفظ بدن تولید کند و این منجر به ایجاد قند در خون می‌شود.
علائم دیابت بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- حالت تهوع
- به طور غیرمعمول تشنه بودن
- تکرر ادرار
- عفونت های مکرر مثانه
- تاری دید
- وجود قند در ادرار که با آزمایش قابل تشخیص است
درمان دیابت بارداری
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به بسیاری از خانم‌ها کمک کند تا سطح قند خون را کنترل کرده و دیابت حاملگی را کنترل کنند. با این حال، در برخی موارد، ممکن است این کار برای کنترل دیابت کافی نباشد.
میزان قند خون به فرد بستگی دارد. برخی از زنان مبتلا به دیابت حاملگی ممکن است نیاز به دارو مانند متفورمین یا انسولین داشته باشند تا قند خون خود را کاهش دهند.
عوارض دیابت حاملگی
دیابت حاملگی خطر برخی عوارض را هم برای خانم باردار و هم برای نوزاد افزایش می‌دهد.
نوزادان زنانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، خطر بیشتری دارند:
- وزن بیش از ۹ پوند (وزن کم) و بالطبع زایمان سخت
- تولد زودرس
- قند خون کم
- ایجاد دیابت نوع ۲ همانند یک بزرگسال
برای مادر، عوارض بالقوه شامل فشار خون بالا و الزام به زایمان نوزاد بزرگتر است که می‌تواند خطر خونریزی بیش از حد و نیاز به سزارین را افزایش دهد.
حدود نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری بعد از بارداری به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. مدیریت میزان قند خون در دوران بارداری خطر بروز این اتفاق را کاهش می‌دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
دیابت حاملگی به طور معمول در حدود هفته ۲۴ بارداری ایجاد می‌شود. پزشک در این زمان یک زن باردار را برای این بیماری آزمایش می‌کند.
اگر یک زن قبل از آزمایش علائم دیابت حاملگی را مشاهده کرد، باید در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کند.
خانم‌هایی که خطر ابتلا به دیابت حاملگی بیشتری دارند، شامل کسانی هسشتند که شاخص توده بدنی آنها (BMI) بالای ۳۰ است و افرادی که قبلاً نوزادی به وزن بیش از ۱۰ پوند به دنیا آورده‌اند.
هنگامی که پزشک یک زن را مبتلا به دیابت حاملگی تشخیص داد، معمولاً وی را به متخصص تغذیه ارجاع می‌دهد. متخصص تغذیه می‌تواند به ایجاد یک برنامه غذایی مناسب برای کنترل سطح قند خون و نیازهای غذایی کمک کند.
آیا دیابت نوع یک خطر ابتلا به دیابت حاملگی را افزایش می‌دهد؟
اگر کسی دارای دیابت نوع یک تشخیص داده شود، برای کنترل قند خون خود از قبل انسولین مصرف می‌کند.
بنابراین، اگر در دوران بارداری مشکل قند خون وجود داشته باشد، پزشکان احتمالاً این موضوع را مربوط به بیماری زمینه‌ای دیابت نوع ۱ مربوط می‌دانند و آن را بیماری جدید دیابت بارداری تلقی نمی‌کنند. البته زنان باردار مبتلا به دیابت نوع ۱ باید تحت نظارت پزشک قند خون خود را با دقت کنترل کنند.
همچنین شایان ذکر است که به نظر می‌رسد ابتلا به دیابت حاملگی، خطر ابتلا مادر را نه تنها به دیابت نوع ۲ بلکه به دیابت نوع ۱ را نیز افزایش می‌دهد.
