بسیار خوب والدین عزیز! اولین سال زندگی کودک شما، طوفانی از اتفاقات جدید و نقاط عطف است. از هنگام زایمان تا امروز، دیده اید که او چگونه اولین نفس خود را کشید، اولین صدای او را شنیدید و اولین پوشک کثیف او را نیز عوض کرده اید. قصد دارم نمایی از مهارت های کودک و روند رشد طبیعی کودک از بدو تولد تا یک سالگی، مسیری که در یک سال پیش رو، شما و فرزندتان با هم آن را طی خواهید کرد، در اختیارتان بگذارم.
نقاط عطف رشد، رفتارها و مهارتهای جسمی هستند که کودکان در زمان معینی از رشد، آنها را کسب می‌کنند. برخی از نقاط عطف سال اول زندگی شامل موارد زیر است:
- غلتیدن
- رسیدن به اشیاء
- نشستن
- چهار دست و پا راه رفتن
- نقاط عطف رفتاری / اجتماعی شامل تقلید از حرف زدن شما و گریه یا خنده برای نشان دادن احساسات است.
اینجا لیست مختصری از نقاط عطفی که قرار است در اولین سال جادویی زندگی کودک با آن روبرو شوید، برای شما حاضر شده است.
رشد کودک ماه اول-مهارت های یک ماهگی
بیشتر به نظر می‌رسد یک ماشینِ خوردن، خوابیدن و کثیف کاری در منزل دارید تا یک کودک!
اما فرایند رشد در آن بدن کوچک در جریان است.
مهارت ها و نقاط عطف مورد انتظار این دوره:
- شیرخوار سعی می‌کند دست مشت کرده اش را به سمت دهان ببرد. (اگرچه همیشه موفق نیست.)
- رفلکس های عصبی در حال توسعه اند. برای مثال: بستن چشم ها در پاسخ به نور زیاد، بالا رفتن دست و پا با شنیدن صدای بلند.
- روی اشیایی که از فاصله ۱۲ پایی به صورت آنها نزدیک می‌شود، تمرکز می‌کنند.
- سرش را به سمت صداهای آشنا می‌چرخاند. مثلا صدای شما!
رشد کودک ماه دوم- مهارت های دو ماهگی
در ۲ ماهگی دلبند شما فعال تر شده و الان بیشتر شبیه کودک هاست.
احتمالا تا پایان ۲ ماهگی کودک شما قادر خواهد بود:
- صداهای گنگ و مبهم تولید کند.
- اگرچه ممکن است خیلی هماهنگ به نظر نرسد، اما حرکت اشیا را با چشمان خود دنبال می‌کند. (ردیابی)
- در حالی که روی شکم دراز کشیده است، سعی می‌کند سر خود را بالا نگه داشته و با بازوهایش خود را به بالا هل می‌دهد.
رشد کودک ماه سوم- مهارت های سه ماهگی
کودک شما نسبت به زمان تولد مستقل تر شده است. اکنون ممکن است ۵ دقیقه برای دوش گرفتن وقت پیدا کنید! این دوره سنی، زمانی است که کم کم شیرین کاری های کودک شروع می‌شود.
- برخی ویژگی های این دوره:
- لبخند زدن به صدای شما
- وقتی او را روی شکم می‌خوابانید، سر و سینه را بالا نگه داشته و با پاهای خود به زمین ضربه می‌زند. سعی می‌کند خود را به جلو براند.
- گرفتن اسباب بازی ها
- با دقت بیشتری دست خود را در دهان می‌گذارد.
- ساخت صداهای مصوت بیشتر (اووو و آااا)
- تشخیص چهره ها و اشیای آشنا از راه دور
- تلاش برای تقلید از حالات چهره اطرافیان.
رشد کودک ماه چهارم- مهارت های چهار ماهگی
در این مرحله، کودک شما مهارت هایی را که قبلا به دست آورده است، تکمیل می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است سر خود را به مدت طولانی تری بالا نگه دارد، اسباب بازی ها را با هماهنگی بیشتر بگیرد و صدای شما را با دقت بیشتری تقلید کند.
مهارت های دیگر عبارتند از:
- یک جغجغه را در دست نگه می‌دارد و همزمان آن را تکان می‌دهد.
- ممکن است وقتی او را روی شکم خوابانده اید بتواند به پشت برگردد.
- ردیابی و تعقیب اشیای متحرک روانتر شده است.
- وقتی او را در حالت ایستاده نگه دارید روی پاها فشار می‌آورد.
رشد کودک ماه پنجم- مهارت های پنج ماهگی
در ۵ ماهگی کودک شما به رشد و کاوش خود در مورد جهان پیرامونی ادامه می‌دهد.
برخی ویژگی های این دوره:
- از شکم به پشت و از پشت به حالت خوابیده روی شکم غلت می‌زند.
- پاهایش را با دستانش می‌گیرد و شاید حتی آنها را به سمت دهانش ببرد.
- اشیا را از یک دست به دست دیگر می‌دهد.
- به غذایی که شما می‌خورید تمایل نشان می‌دهد، که نشانگر آماده شدن برای خوردن غذاهای جامد است.
رشد کودک ماه ششم- مهارت های شش ماهگی
در ۶ ماهگی کودک شما در حال بزرگ شدن است!
مهارت های جدید این دوره:
- می‌تواند برای مدت کوتاه بدون هیچ گونه حمایتی بنشیند.
- می‌تواند صامت ها (ممممم) و مصوت ها (ایییییی) را تقلید کند.
- به بازی کردن تمایل نشان می‌دهد و هنگام توقف بازی گریه می‌کند.
- می‌کوشد همه چیز را از دسترس خارج کند.
- نام خودش را می‌شناسد و با برگشتن به سمت شما، به شنیدن نامش پاسخ می‌دهد.
- ابراز احساسات با گریه هنگام ناراحتی وعصبانیت و خندیدن هنگام خوشحالی.
- با توجه به اینکه در این سن کودکان در گرفتن و نگه داشتن اشیا بهتر شده اند، آکادمی اطفال آمریکا معتقد است ۶ ماه زمان خوبی برای شروع تشویق کودک به استفاده از قاشق و دست برای تغذیه است. حتی می‌توانید این کار را با دادن یک فنجان کریسمس یا یک فنجان معمولی به کودک شروع کنید.
رشد کودک ماه هفتم- مهارت های هفت ماهگی
کودک شما در ۷ ماهگی به آنچه که قبلا آموخته اند، ادامه می دهد.
نقاط عطف رشد شامل:
- نشستن مستقل برای مدت طولانی تر
- معنی کلمه «نه» را می‌فهمد.
- احساسات شما را از لحن حرف زدنتان تشخیص می‌دهد.
- برای دستیابی به هر چیز دست خود را دراز می‌کند.
- حالات چهره را درک می‌کند و پاسخ می‌دهد. به یک صورت خندان لبخند می‌زند، وبا ترس و نگرانی به یک چهره مضطرب پاسخ می‌دهد.
- برای کشف اشیا، آنها را در دهان می‌گذارد.
- ردیابی اشیای متحرک بسیار بهتر شده است.
- تولید صداها بیشتر شده و صامت های بیشتری را به هم وصل می‌کند.
رشد کودک ماه هشتم- مهارت های هشت ماهگی
در ۸ ماهگی کودک ناتوان و کوچک دیروز شما، می‌تواند به این طرف و آن طرف غلت بزند، به تنهایی بنشیند و اشیاء را از یک دست به دست دیگر یا به دهان منتقل کند.
نقاط عطف این دوره:
- در حالت خوابیده به شکم سعی می‌کند بدنش را روی دست و زانوی خود بالا بکشد و یا خودش را روی زمین به جلو بکشد. (آمادگی برای چهاردست و پا رفتن)
- وقتی او را بصورت عمودی نگه می‌دارید بدن و پاها را به حالت کشیده نگه می‌دارد.
- آبریزش دهان زیاد شده و بعضی از کودکان در این سن اولین دندان های خود را درمی‌آورند.
- ادامه دادن به تکرار حروف، شاید اولین «ماما» یا «بابا» گفتن فرزندتان را در این سن بشنوید.
- تجربه اضطراب جدایی: کودکان در این سن وقتی از والدین یا مراقبان اصلی خود جدا می‌شوند، بی‌قراری می‌کنند.
نگران نباشید. اضطراب جدایی یک بحران موقتی و گذراست.
رشد کودک ماه نهم- مهارت های نه ماهگی
در ۹ ماهگی کودک شما راه افتاده است!
مهارت های ۹ ماهگی:
- چهار دست و پا راه رفتن
- در صورت گرفتن دست ها و حمایت، بهتر از قبل روی پاهایش می‌ایستد.
- بازی« دالی موشه» را بلد است.
- کسب مهارت «pincer grip» که شامل برداشتن یک جسم کوچک با دو انگشت شست و سبابه است.
- اشاره کردن به سمت چیزهایی که می‌خواهد.
رشد کودک ماه دهم-مهارت های ده ماهگی
در ۱۰ ماهگی کودک شما همچنان در حال جست و جو و اکتشاف است.
مهارت های جدید این دوره:
- کم کم از حالت سینه خیز به چهاردست و پا و از آن به ایستادن پیشرفت می‌کند.
- اشیا را به منظورتولید صدا به هم می‌زند.
- نگاه کردن و تمرکز روی اشیا
- اشیا را درون یک ظرف قرار داده و دوباره آنها را بیرون می آورد.
- غذاهای انگشتی «finger food» را خودش می‌خورد.
- تکان دادن سر برای نه گفتن و دست تکان دادن به منظور خداحافظی را یاد گرفته است.
رشد کودک ماه یازدهم-مهارت های یازده ماهگی
در ۱۱ ماهگی کودک شما علاوه بر چهار دست و پا رفتن، هنرهای جدید دیگری یاد گرفته است.
برخی مهارت های ۱۱ ماهگی:
- ادامه تمرین حرف زدن، حالا واضح تر ماما و بابا می‌گوید و شاید کلماتی مثل آاااه را تکرار کند.
- درک مفهوم عبارات ساده مانند «دست نزن».
- تقلید از رفتارهای شما، مانند فشار دادن دکمه های تلفن.
رشد کودک ماه دوازدهم-مهارت های یک سالگی
تبریک می گویم! الان شما رسما یک کودک نوپا دارید.
در ۱۲ ماهگی، احتمالا کودک شما:
- با کمک راه می‌رود. برای چند ثانیه بدون پشتیبانی روی پاهایش می‌ایستد و شاید حتی یک یا دو قدم بردارد.
- اشیا را با ضربه زدن، پرتاب کردن و انداختن کشف می‌کند.
- گفتن یک یا دو کلمه ساده مثل دَدَ و نه علاوه بر ماما و بابا
- استفاده صحیح از اشیا، مثلا استفاده از قاشق برای غذا خوردن و از شانه برای شانه کردن مو.
- وقتی می‌پرسید «سگ کجاست؟» به سمت آن نگاه می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگرچه اکثر نوزادان تقریبا در همان سن های گفته شده، مهارت های ذکر شده را کسب خواهند کرد، با این وجود طیف گسترده ای از رشد «عادی و طبیعی» وجود دارد.
خواهرزاده شما در ۱۰ ماهگی راه رفت ولی فرزند شما هنوز در ۱۳ ماهگی چهاردست و پا راه می‌رود؟ طبیعی است و مشکلی ندارد.
کودک ۹ ماهه شما بخوبی می تواند «بای بای» انتخاب کند ، اما کودک همسایه شما در همان سن این توانایی را ندارد؟ بله، این هم طبیعی است.
نوزادان نارس و نوزادان مشکل دار یا با اختلال مادرزادی، ممکن است دیرتر مهارت های نقاط عطف را کسب کنند. تحقیقات سال ۲۰۱۸ نشان داد که دختران کمی زودتر از پسران به نقاط عطف می‌رسند.
در تمام طول این مدت، پزشک کودک شما این مهارت ها را کنترل و پیشرفت رشد کودک را رصد می‌کند. اگر پزشک تشخیص دهد کودک شما نیاز به مداخله (مثلا غربالگری، آزمایش یا روشهای درمانی) دارد، شما را در جریان قرار خواهد داد.
طبق زمانبندی کارت بهداشت، تعامل با مراکز بهداشتی و کنترل پیشرفت رشد فرزندتان را ادامه دهید و در صورت وجود نگرانی، مورد را با پزشک خود در میان بگذارید.
کلام آخر
به یاد داشته باشید که میانگین سنی برای رسیدن به نقاط عطف دقیقا و لزوما همان سن ذکر شده نیست. بعضی از نوزادان زودتر کارها را انجام می‌دهند، در حالی که بعضی دیرتر آن مهارت ها را کسب می‌کنند.
در حقیقت، مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ در سوئیس منتشر شد، نشان داد کودکانی که زودتر راه رفتن را شروع کردند (زودتر از ۱۲ ماهگی) ، در دوران نوجوانی نه از لحاظ بهره هوشی و نه تعادل و هماهنگی، فرقی با کودکانی که دیرتر راه افتادند، نداشتند. (آخرین آنها ۲۰ ماهه بود).
به هر حال، در صورت نگرانی با پزشک فرزند خود صحبت کنید.
