پیوند کبد یک عمل جراحی است که در آن کبدی که دیگر عملکرد کامل ندارد (نارسایی کبد) از بدن خارج شده و یک کبد سالم که از اهدا کننده مرده یا بخشی از کبد اهداکننده زنده گرفته شده است، جایگزین آن می‌شود.
کبد بزرگ‌ترین دستگاه داخلی بدن است و چند عملکرد حیاتی شامل موارد زیر را بر عهده دارد:
- پردازش مواد غذایی، داروها و هورمون‌ها
- تولید صفرا، که به بدن در جذب چربی، کلسترول و ویتامین‌های محلول در چربی کمک می‌کند
- ساختن پروتئین‌هایی که به لخته شدن خون کمک می‌کنند
- زدودن باکتری‌ها و مواد سمی از خون
- پیشگیری از عفونت و تنظیم پاسخ‌های ایمنی
پیوند کبد معمولاً به عنوان یک گزینه درمانی برای افرادی لحاظ می‌شود که بر اثر مرحله انتهایی بیماری کبد دچار عوارض متعددی هستند. همچنین پیوند کبد یگ گزینه پیش رو در موارد نادری است که نارسایی ناگهانی احتمالی در یک کبد سالم بروز کند.
تعداد بیماران در انتظار پیوند کبد به میزان زیادی بیشتر از تعداد کبدهای در دسترس افراد از دنیا رفته است.
پیوند کبد از سوی اهدا کننده زنده، می‌تواند به عنوان یک جایگزین برای در دسترس قرار گرفتن کبد اهدا کننده مرده باشد، چراکه کبد انسان بازسازی می‌شود و اندکی پس از برداشتن قسمتی از آن، به اندازه نرمال خود برمی‌گردد.
در سال ۲۰۱۷ تعداد ۸۰۰۰ مورد پیوند کبد در ایالات متحد آمریکا برای کودکان و بزرگسالان انجام شد. از این تعداد در حدود ۳۶۰ مورد شامل استفاده از کبد اهدا کننده زنده بود. در همین بازه زمانی، در حدود ۱۱۵۰۰ نفر در فهرست انتظار پیوند کبد بودند.
انواع پیوند کبد
چرا پیوند کبد انجام می‌گیرد؟
پیوند کبد یک گزینه درمانی برای آن دسته از افراد دچار نارسایی کبد است که مشکلشان با دیگر گزینه‌های درمانی قابل کنترل نیست و نیز برای برخی از بیمارانی که دچار سرطان کبد هستند، به کار می‌رود.
نارسایی کبد ممکن است به سرعت یا در طول یک دوره زمانی طولانی بروز کند. نارسایی کبد بروز یافته در یک بازه زمانی کوتاه، و در طول چند هفته، نارسایی حاد کبد نامیده می‌شود و به طور معمول نتیجه آسیب‌دیدگی کبد بر اثر دارو یا مواد مخدر است.
اگرچه پیوند کبد می‌تواند نارسایی حاد کبد را درمان کند، این روش اغلب برای درمان نارسایی مزمن کبد در نظر گرفته می‌شود. نارسایی مزمن کبد به کندی و در طول ماه‌ها و سال‌ها ایجاد می‌شود.
نارسایی مزمن کبد ممکن است بر اثر طیفی از اختلالات بروز کند. شایع‌ترین علت این بیماری جراحت کبد (سیروز) است، روندی که در آن بافت مجروخ جایگزین بافت نرمال کبد و اختلال در عملکرد کبد می‌شود. سیروز متداول‌ترین دلیل پیوند کبد محسوب می‌شود.
علل اصلی سیروز منجر به نارسایی کبد و پیوند کبد شامل موارد زیر است:
- هپاتیت (هپاتیت B، و هپاتیت C)
- بیمار کبد چرب الکلی
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- بیماری‌های ژنتیکی منجر به آسیب‌دیدگی کبد (شامل هموکروماتوز و بیماری ویلسون)
- بیماری‌های آسیب زننده به مجاری صفرا مثل سیروز صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروز اولیه و آترزی صفراوی. آترزی صفراوی شایع‌ترین علت پیوند کبد در کودکان است.
پیوند کبد می‌تواند برخی سرطان‌هایی را که منشأ آنها در کبد است درمان کند (سرطان‌های کبد اولیه).
شرایط سنی پیوند کبد
قرار دادن محدودیت سنی با توجه به وضعیت کلی سلامت یک فرد، متفاوت است. با این حال، انجام پیوند کبد برای شخصی بزرگتر از ۷۰ سال بسیار نادر است.
خطرات پیوند کبد
پیچیدگی‌های عمل پیوند کبد
جراحی پیوند کبد با احتمال عوارض قابل توجهی همراه است. خطراتی در پیوند با خود عمل پیوند و همچنین داروهای لازم برای پیشگیری از پس زدن کبد اهدایی پس از پیوند وجود دارد.
خطرات مرتبط با خود عمل شامل موارد زیر است:
- عوارض مجرای صفرا، شامل نشت مجرای صفرا یا کوچک شدن مجاری صفراوی
- خونریزی
- لخته شدن خون
- نارسایی کبد اهدایی
- عفونت
- پس زدن کبد اهدایی
- گیجی ذهنی یا تشنج
عوارض درازمدت ممکن است شامل برگشت بیماری کبد در کبد پیوند شده نیز باشد.
عوارض جانبی داروهای پیشگیری از پس زدن پیوند
پس از پیوند کبد، شخص باید در طول مابقی عمر خود برای پیشگیری از پس زده شدن کبد پیوندی داروهایی را مصرف کند. این داروهای ضد پس زدن پیوند می‌توانند طیفی از عوارض جانبی شامل موارد زیر ایجاد کنند:
- نازک شدن استخوان
- دیابت
- اسهال
- سردرد
- بالا رفتن فشار خون
- بالا رفتن میزان کلسترول
از آنجا که داروهای ضد پس زدن پیوند از طریق سرکوب سیستم ایمنی عمل می‌کنند، در عین حال می‌توانند خطر ایجاد عفونت را افزایش دهند. پزشک ممکن است برای کمک به مقابله با عفونت داروهایی تجویز کند.
چگونگی آماده پیوند کبد شوید؟
انتخاب یک مرکز پیوند مناسب
اگر پزشک پیوند کبد را توصیه کند، احتمالا بیمار به یک مرکز پیوند ارجاع داده می‌شود. همچنین می‌تواند به اختیار خودش یک مرکز پیوند را انتخاب کرده یا مرکزی را از لیست ارائه دهندگان خدمات مورد نظر شرکت بیمه خود انتخاب نماید.
بهتر است فرد هنگام بررسی مراکز پیوند:
- در مورد تعداد و نوع پیوندهایی که مرکز در سال انجام می‌دهد، بداند.
- در مورد میزان بقای پیوند کبد مرکز مورد نظر سوال کند.
- مقایسه آمار مرکز پیوند از طریق پایگاه داده‌ای که توسط دریافت کنندگان پیوند ثبت می‌شود، انجام دهد.
- درمورد هزینه‌هایی را که قبل، حین و بعد از پیوند خواهد بود، اطلاعات کسب کند. هزینه‌ها شامل آزمایشات، تهیه ارگان پیوندی، عمل جراحی، اقامت در بیمارستان و حمل و نقل به مرکز و مراکز مربوط به ویزیت و ویزیت‌های بعد جراحی خواهد بود.
- خدمات اضافی ارائه شده توسط مرکز پیوند، مانند هماهنگی گروه‌های پشتیبانی، کمک به ترتیب رفت و آمد، کمک به اسکان (چنانچه در شهر دیگری پیوند انجام می‌شود) برای دوره ریکاوری و ارجاع به مراکز مورد نیاز دیگر در نظر گرفته شود.
- تعهد این مرکز را برای رعایت آخرین فناوری‌ها و تکنیک‌های پیوند که نشان می‌دهد برنامه‌های مرکز در حال رشد است، بررسی شود.
پس از انتخاب مرکزی برای پیوند کبد، بیمار برای بررسی اینکه وضعیتش با مقتضیات مرکز پیوند برای انجام پیوند کبد تطابق دارد مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. هر مرکز پیوند مقیاس‌های واجد شرایط بودن مخصوص به خود را دارد. اگر بیماری در یک مرکز پیوند اعضا پذیرفته نشود می‌تواند به مرکز دیگری مراجعه کند.
اهداف فرآیند ارزیابی، تعیین این موضوع است که آیا شخص:
- به قدر کافی برای انجام عمل جراحی و تحمل مادام‌العمر داروهای پساپیوند سالم است
- دچار هیچ‌گونه اختلال پزشکی است که احتمال تداخل آن با موفقیت پیوند عضو وجود داشته باشد
- آیا مایل و قادر است تا داروها را بر مبنای دستور بگیرد و پیشنهادهای تیم پیوند عضو را دنبال کند
احتمال استفاده از تست‌های تخصصی، اقدامات و مشاوره‌هایی به شرح زیر وجود دارد:
- تست‌های آزمایشگاهی، شامل تست خون و ادرار برای ارزیابی سلامت ارگان‌ها، شامل کبد
- تست‌های تصویربرداری، مثل سونوگرافی کبد
- تست‌های قلب برای تعیین سلامت سیستم قلبی عروقی
- آزمون کلی سلامت، شامل تست‌های روتین غربالگری سرطان برای ارزیابی وضعیت کلی سلامت شخص
- مشاوره غذایی با متخصص تغذیه، که وضعیت تغذیه شخص را ارزیابی کرده و توصیه‌های غذایی لازم را برای پیش از عمل و پس از آن ارائه می‌دهد
- ارزیابی روان‌شناختی، برای ارزیابی و درمان هر گونه مشکل زیربنایی مثل افسردگی یا اضطراب، و تعیین اینکه آیا شخص با ریسک‌های پیوند کبد به طور کامل آشنا است.
- کار با مددکاران اجتماعی برای ارزیابی شبکه حمایتی شخص برای اینکه دوستان و اعضاء خانواده بیمار پس از عمل پیوند به مراقبت از وی کمک خواهند کرد
- مشاوره اعتیاد برای کمک به مردم دچار الکل، مواد مخدر یا اعتیاد به تنباکو برای ترک آنها
- مشاوره مالی برای کمک به اینکه بیمار هزینه‌های مربوط به پیوند و مراقبت پس از پیوند را بداند و تعیین اینکه کدام هزینه‌ها توسط بیمه پوشش داده می‌شود
وقتی تست‌ها و مشاوره‌های مذکور کامل شوند، کمیته انتخاب مرکز پیوند در مورد وضعیت و شرایط بیمار تصمیم‌گیری خواهد کرد. این کمیته تعیین می‌کند که آیا پیوند عضو بهترین گزینه درمانی برای شخص است یا خیر و اینکه آیا شخص برای انجام عمل مورد نظر به قدر کافی سالم است.
اگر پاسخ به تمامی پرسش‌ها مثبت باشد، آنگاه شخص در فهرست انتظار برای پیوند کبد قرار خواهد گرفت.
چه انتظاری از عمل پیوند کبد می‌رود؟
قبل از عمل
قرار گرفتن در لیست انتظار پیوند
پزشکان نتایج تست‌های عملکرد کبد و دیگر عوامل را برای تعیین شدت بیماری، حداکثر زمان قابل تحمل برای عمل و در نتیجه نوبت شخص در فهرست انتظار پیوند کبد به کار می‌برند.
اولویت فرد در لیست انتظار با دو سیستم نمره دهی تعیین می‌شود که مدل بیمار برای مرحله انتهایی بیماری کبد (MELD) یا مرحله انتهایی بیماری کبد کودکان (PELD) در مورد کودکان سنین زیر ۱۲ سال نامیده می‌شود.
نمرات MELD با فرمول‌های خاصی تعیین و دامنه‌ای از ۶ تا ۴۰ را شامل می‌شود. این نمرات ریسک بروز مرگ در طول ۹۰ روز در شرایط عدم انجام پیوند را تخمین می‌زنند. هر قدر نمره MELD بالاتر باشد شرایط بیمار بحرانی‌تر است.
ارگان‌های بدن بر مبنای نمرات MELD اختصاص داده شده و به وسیله گروه خون جداسازی یا طبقه‌بندی می‌شوند. افراد دارای نمرات MELD بالاتر عموماً در ابتدای فهرست اهدا عضو قرار می‌گیرند. زمان سپری شده در فهرست انتظار پیوند کبد برای شکست ارتباط میان مردم دارای نمرات MELD و گروه خون واحد به کار می‌رود.
برخی اختلالات کبد مثل سرطان کبد ممکن است باعث نشوند تا شخص به نمرات بالای MELD برسد. مرکز پیوند می‌تواند نمرات اضافی را در مورد مردم دچار بیماری‌های خاص، در صورتی که وضعیت آنان با مقیاس‌های مورد نظر همخوانی داشته باشد، درخواست کند.
به علاوه افراد بزرگسال دچار نارسایی کبد حاد از سیستم اولویت‌بندی اهدا عضو بر مبنای MELD معاف می‌شوند و ممکن است بر اثر شرایط بیماری خود در ابتدای فهرست انتظار قرار بگیرند.
انتظار برای کبد تازه
میزان انتظار برای کبد اهدایی ممکن است بسیار متفاوت باشد. برای برخی از مردم این زمان چند روز طول می‌کشد حال آنکه دیگران ممکن است ماه‌ها منتظر بمانند یا هرگز به کبد اهدایی دست پیدا نکنند.
در زمان انتظار برای کبد جدید، پزشک برای اینکه بیمار تا حد امکان شرایط راحت‌تری داشته باشد عوارض نارسایی حاد کبد را درمان خواهد کرد.
عواقب مرحله انتهایی بیماری کبد جدی هستند و بیمار ممکن است مکرراً در بیمارستان بستری شود. اگر کبد بیمار تخریب شده باشد نمره MELD وی به روز خواهد شد.
زندگی با کبد اهدایی
درصد کمی از پیوندهای کبد هر ساله با استفاده از قسمتی از یک کبد اهدایی انجام می‌شود. پیوند کبد با اهدا کبد زنده ابتدا برای کودکان نیازمند پیوند کبد به علت کمبود ارگان‌های اهدایی از سوی جسد انجام شد. اکنون این روش پیوند کبد به یک گزینه مهم برای بزرگسالان دچار مرحله نهایی بیماری کبد نیز تبدیل شده است.
در حالی که دسترسی به پیوند کبد با عضو اهدایی مرده بر مبنای شدت بیماری کبدی شخص تعیین می‌شود، دسترسی به عضو اهدایی از فرد زنده بر مبنای شناسایی یک اهداکننده زنده بر این مبنا مشخص می‌گردد که سالم باشد و بتواند به سلامت یک اقدام جراحی بزرگ را تحمل کند و همچنین از نظر اندازه و گروه خون وضعیت مناسبی داشته باشد.
اغلب اهدا کنندگان زنده اعضا نزدیک خانواده یا دوستان فرد کاندیدای پیوند کبد هستند. اگر کسی یک عضو نزدیک در خانواده یا بین دوستان خود داشته باشد که مایل است تا قسمتی از کبد خود را اهدا کند، باید در مورد این گزینه با تیم پیوند مشورت کند.
پیوند عضو اهدایی از سوی افراد زنده همانند پیوند با استفاده از عضو اهدایی از فرد مرده دارای نتایج خوبی است. اما یافتن عضو اهدایی زنده همخوان به علت محدودیت‌های مرتبط به سن اهداء کننده، نوع خون، ابعاد و سلامت شخص دشوار است. عمل جراحی پیوند کبد نیز با خطرات قابل توجهی برای فرد اهداء کننده همراه است.
تیم پیوند می‌تواند در مورد فواید و خطرات متوجه فرد نیازمند پیوند و اهداء کننده عضو بالقوه توضیح دهد.
پیوند کبد دومینو
نوع دیگر و کمتر رایج پیوند کبد با استفاده از اهدا کننده زنده پیوند کبد دومینو نامیده می‌شود. در پیوند کبد دومینو، شخص کبد را از یک اهداء کننده زنده دریافت می‌کند که دچار آمیلوئیدوز خانوادگی (ارثی) است. آمیلوئیدوز خانوادگی یک اختلال بسیار نادر است که در آن توده‌های غیر نرمال پروتئین انباشته می‌شوند و در نهایت به ارگان‌های دخالی آسیب می‌زنند.
اهدا کننده دچار آمیلوئیدوز خانوادگی پیوند کبد را برای درمان اختلال مبتلابه خویش انجام می‌دهد. سپس اهدا کننده می‌توانند کبد خود را در یک پیوند کبد دومینو به شخص نیازمند کبد بدهد زیرا کبد کماکان از عملکرد خوبی برخوردار است. شخص گیرنده کبد ممکن است در نهایت دچار علائم آمیلوئیدوز شود اما ایجاد این بیماری به دهه‌ها زمان نیاز دارد.
پزشکان معمولاً گیرنده‌هایی را در سنین ۶۰ و بالاتر انتخاب می‌کنند و کسانی را که انتظار نمی‌رود که علایم بیماری مزبور تا پایان عمر مورد انتظار در شخص بروز کند. پس از پیوند، پزشکان شخص را برای پیگیری نشانه‌های اختلال مورد اشاره پایش می‌کنند.
پزشکان شخص را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا تعیین کنند که آیا وی می‌تواند کاندیدایی برای پیوند کبد دومینو باشد یا اینکه اقدام دیگری با وضعیت وی متناسب است.
حفظ سلامتی
وقتی کسی در انتظار کبد اهدایی است یا عمل جراحی پیوند وی زمان‌بندی شده است، باید برای سالم ماندن تلاش کند. سالم بودن و در حد توانایی فعال باقی ماندن احتمال آمادگی فرد را برای عمل جراحی پیوند وقتی زمان آن فرا می‌رسد افزایش خواهد داد. در عین حال این سلامت باعث سرعت بخشیدن به ریکاوری پس از عمل جراحی خواهد شد. در این مورد مردم باید روی موارد زیر کار کنند:
- مصرف داروهای تجویز شده بر اساس دستورالعمل
- دنبال کردن دستورالعمل رژیم غذایی و ورزش
- حاضر شدن در تمامی ویزیت‌های مشخص شده از سوی تیم مراقبت پزشکی
- مشارکت در فعالیت‌های سالم شامل آرام‌بخشی و گذراندن اوقات با خانواده و دوستان
کاندیدای پیوند کبد باید با تیم پیوند در تماس باشد و اجازه دهد تا این تیم از تغییرات قابل توجه احتمالی ایجاد در مورد سلامت وی باخبر باشد. اگر کسی در انتظار یک کبد اهدایی است، باید ترتیبی فراهم کند که تیم درمانی تمام وقت به وی دسترسی داشته باشد.
در طول عمل
پیوند کبد از اهدا کننده مرده
اگر به شخص اطلاع داده شود که یک کبد از اهدا کننده مرده در دسترس است، از او خواسته می‌شود تا بلافاصله به بیمارستان برود. تیم مراقبت پزشکی بیمار وی را در بیمارستان پذیرش می‌کند و وی برای اطمینان برای آمادگی جهت انجام جراحی معاینه خواهد شد.
عمل جراحی پیوند کبد تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بنابراین بیمار از فرآیند عمل بی‌اطلاع باقی می‌ماند.
جراح پیوند برشی دراز در عرض شکم ایجاد می‌کند تا به کبد دسترسی پیدا کند. محل و اندازه برش مزبور بر مبنای رویکرد جراح و آناتومی بیمار متفاوت است.
جراح خونرسانی به کبد و مجاری صفرا را قطع کرده و سپس کبد از کار افتاده را از بدن خارج می‌کند. کبد اهدایی در مرحله بعد جایگزین کبد برداشته شده می‌شود و جریان خون و مجاری صفرا دوباره برقرار می‌گردد. بسته به شرایط بیمار این عمل ممکن است تا ۱۲ ساعت طول بکشد.
وقتی کبد تازه سر جایش قرار گرفت جراح محل عمل را می‌بندد و بخیه می‌زند. سپس بیمار برای شروع ریکاوری به بخش مراقبت‌های ویژه انتقال می‌یابد.
پیوند کبد از اهداکننده زنده
اگر بیمار پیوند کبد را بر مبنای دریافت کبد از اهداء کننده زنده انجام دهد، جراح بخشی از کبد اهدا کننده زنده را به شخص گیرنده کبد پیوند می‌زند.
جراحی در ابتدا روی شخص اهدا کننده صورت گرفته بخشی از کبد وی از بدن او خارج می‌شود. سپس جراح کبد از کار افتاده را از بدن بیمار خارج می‌کند و کبد اهدایی را سر جای آن قرار می‌دهد. در مرحله بعد جریان خون و مجاری صفرا مجدداً برقرار می‌گردد.
بخش پیوند شده کبد در بدن بیمار و باقی مانده کبد در بدن اهداء کننده به سرعت تکثیر می‌شوند و در طول چند ماه به حجم نرمال می‌رسند.
پس از عمل پیوند کبد
پس از عمل پیوند کبد انتظار می‌رود شخص:
- احتمالاً چند روز در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شود. پزشکان و پرستاران وضعیت بیمار را برای بررسی عوارض احتمالی و عملکرد کبد جدید، تحت نظر خواهند داشت.
- مدت ۵ تا ۱۰ روز را در بیمارستان سپری کند. پس از ثبات شرایط، بیمار چندروزی هم در بخش تحت نظر خواهد بود.
- چکاپ‌های مکرر برای وی انجام شود، ضمن اینکه ریکاوری در محیط خانه ادامه خواهد یافت. تیم پیوند، برای بررسی و کنترل وضعیت بعد از عمل، آزمایش‌هایی را با فاصله زمانی در نظر می‌گیرند.
- در ادامه زندگی داروهایی را مصرف کند: بیمار پس از عمل پیوند داروهایی را دریافت خواهد کرد که بسیاری از آنها باید مادام‌العمر استفاده شوند. داروهای موسوم به سرکوبگر سیستم ایمنی مانع از حمله سیستم ایمنی بدن به کبد جدید می‌شوند. داروهای دیگری خطر عوارض پس از پیوند را در بیمار کاهش می‌دهند.
انتظار می‌رود که برای رسیدن به التیام کامل در عمل جراحی پیوند کبد به ۶ ماه یا بیشتر زمان ریکاوری نیاز باشد. شخص ممکن است پس از چند ماه ریکاوری بتواند فعالیت‌های نرمال زندگی را دنبال کند یا به سر کار برگردد. زمان ریکاوری به عواملی مثل میزان بیماری شخص پیش از عمل پیوند کبد بستگی دارد.
نتایج پیوند کبد
میزان بقا پس از پیوند کبد
شانس شخص برای پیوند کبد موفق و بقا طولانی مدت پس از عمل به شرایط خاص گیرنده کبد بستگی دارد.
در مجموع در حدود ۷۵ درصد مردمی که تحت عمل جراحی پیوند کبد قرار می‌گیرند دست کم تا پنج سال پس از عمل به زندگی ادامه می‌دهند. این بدان معنی است که از هر ۱۰۰ بیماری که تحت پیوند کبد قرار می‌گیرند در حدود ۷۵ بیمار به مدت ۵ سال دیگر زنده می‌مانند و مابقی در طول ۵ سال می‌میرند.
افرادی که کبد پیوندی را از شخص زنده می‌گیرند نرخ بقا کوتاه مدت بهتری در مقایسه با بیمارانی دارند که برای آنها از کبد اهدا کننده مرده استفاده می‌شود. اما مقایسه نتایج درازمدت دشوار است زیرا کسانی که عمل پیوند کبد برای آنها با استفاده از کبد اهدا کننده زنده انجام می‌شود معمولاً زمان کمتری در فهرست انتظار برای پیوند می‌مانند و به اندازه کسانی که برای پیوند آنها از کبد اهدا کننده مرده استفاده می‌شود بیمار نیستند.
مقابله و پشتیبانی
طبیعی است که بیمارهنگام انتظار برای پیوند احساس اضطراب یا ناراحتی داشته باشد یا ترس از پس زده شدن پیوند، بازگشت به محل کار یا سایر موارد پس از پیوند به سراغش بیاید. درخواست کمک از دوستان و اعضای خانواده می‌تواند در مقابله با این موقعیت استرس‌زا کمک کند.
تیم پیوند نیز می‌تواند در ارائه راهکارهای مقابله و اقدامات مفید، کمک کند؛ مانند:
پیوستن به یک گروه پشتیبانی از گیرندگان پیوند. صحبت با دیگران که تجربه فرد را به اشتراک گذاشته‌اند می‌تواند ترس و اضطراب را برطرف کند.
به اشتراک گذاشتن تجربیات خود در رسانه‌های اجتماعی. تعامل با دیگران که تجربه مشابهی داشته‌اند، می‌تواند به کنترل تغییرات وضعیت فرد و شرایط جدید کمک نماید.
یافتن خدمات توان بخشی. اگر فرد قصد دارد به محل کار خود برگردد، مددکار اجتماعی می‌تواند وی را برای دریافت خدمات توانبخشی، به مراکز مربوطه معرفی کند.
پ تعیین اهداف و انتظارات واقع بینانه. باید قبول کرد که زندگی بعد از پیوند نمی‌تواند دقیقاً برابر با زندگی قبل از پیوند باشد. داشتن انتظارات واقع بینانه از نتایج و زمان بهبودی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
افزایش اطلاعات. فرد باید تا آنجا که می‌تواند درمورد عمل و شرایط بعد از آن اطلاعات کسب کند. داشتن دانش کافی، قدرت فرد را برای رویارویی با شرایط دید افزایش می‌دهد.
رژیم و تغذیه بعد از پیوند کبد
پس از پیوند کبد، یک رژیم غذایی مناسب از اهمیت ویژه ای برای کمک به بهبودی و حفظ سلامت کبد برخوردار است.
تیم پیوند، شامل یک متخصص تغذیه است که می‌تواند در مورد نیازهای غذایی و رژیم غذایی صحبت کند و به هر سؤالی که درمورد رژیم غذایی بعد از پیوند به ذهن بیاید، پاسخ دهد.
به طور کلی، رژیم غذایی پس از پیوند کبد باید دارای نمک، کلسترول، چربی و قند کمی باشد.
برای جلوگیری از آسیب رسیدن به کبد جدید، پرهیز از الکل مهم است. بایستی از نوشیدن مشروبات الکلی و استفاده از الکل در پخت و پز خودداری شود.
متخصص تغذیه چندین گزینه و ایده غذایی سالم را برای استفاده در برنامه غذایی ارائه می‌دهد. توصیه‌های متخصص تغذیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف روزانه حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات
- اجتناب از خوردن آب گریپ فروت و گریپ فروت به دلیل تأثیر آنها بر روی گروه داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی
- داشتن فیبر کافی در رژیم غذایی روزانه
- انتخاب غذاهای غلات سبوس دار نسبت به غذاهای فرآوری شده
- نوشیدن لبنیات کم چربی یا بدون چربی، که برای حفظ بهینه کلسیم و فسفر مهم است
- خوردن گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی
- پیروی از دستورالعمل‌های ایمنی مواد غذایی
- هیدراته شدن با نوشیدن آب کافی و مایعات
ورزش بعد از پیوند کبد
ورزش و فعالیت بدنی باید یک بخش منظم از زندگی فرد، بعد از پیوند کبد باشد تا سلامت عمومی جسمی و روحی را بهبود بخشد.
با فاصله زمانی کمی پس از پیوند، شخص باید تا آنجا که می تواند راه برود. سپس بسته به پیشرفتش، می‌تواند فعالیت بدنی بیشتری را در زندگی روزمره خود وارد نماید.
پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا، تمرینات جسمانی سبک و سایر فعالیت‌های بدنی که فرد از آنها لذت می‌برد، همگی می توانند بخشی از یک سبک زندگی سالم و فعال بعد از پیوند باشند. اما قبل از شروع یا تغییر روال ورزش پس از پیوند، حتماً باید با تیم پیوند مشورت شود.
