اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) در بزرگسالان، یک نوع اختلال سلامت روان محسوب می‌شود که ترکیبی از مشکلات مرتبط با تداوم و استمرار مثل دشواری در توجه و تمرکز، بیش‌فعالی و رفتار تکانشی را شامل می‌شود. ADHD بزرگسالان می‌تواند منجر به برقراری ارتباطات ناپایدار، عملکرد ضعیف در محیط کار یا مدرسه، عزت نفس پایین و دیگر مشکلات شود.
هرچند که نام بیش فعالی در بزرگسالان به آن اطلاق می‌شود، اما نشانهها از دوره کودکی آغاز می‌شوند و به مرور در بزرگسالی نیز خود را نشان می‌دهند. در برخی موارد، اختلال ADHD تا وقتی که شخص هنوز به دوره بزرگسالی وارد نشده باشد، تشخیص داده نمی‌شود. نشانه‌های ADHD در بزرگسالان ممکن است به اندازه کودکان بارز نباشد. در بزرگسالان، بیش فعالی ممکن است کاهش پیدا کند، اما مشکلات در زمینه‌های تکانشگری، بیقراری و دشواری در توجه و تمرکز به قوت خود باقی باشد.
درمان برای بزرگسالان مبتلا به ADHD مشابه کودکان است. درمان ADHD بزرگسالان شامل داروها، مشاوره روانشناختی (روان درمانی) و درمان هرگونه اختلال روانی است که همراه با ADHD اتفاق می‌افتد.
نشانهها
بعضی از افراد مبتلا به ADHD همراه با بالا رفتن سن خود، نشانه‌های کمتری از خود بروز می‌دهند، اما برای برخی دیگر، نشانه‌های عمده بیماری به قوت خود باقی می‌ماند و در عملکرد روزانه آنها اختلال ایجاد می‌کند. در بزرگسالان، مهمترین ویژگی‌های ADHD، ممکن است شامل دشواری در توجه و تمرکز، رفتار تکانشی و بیقراری باشد. این نشانهها می‌تواند از ملایم تا شدید تغییر پیدا کند.
بسیاری از بزرگسالان دچار ADHD از وجود آن آگاه نیستند – آنها فقط این را می‌دانند که کارهای هر روزانه آنها می‌تواند برایشان چالش برانگیز باشد. بزرگسالان با اختلال بیش فعالی و کمبود توجه، ممکن است دریابند که در تمرکز و اولویت بندی کارها که منجر به عدم اتمام به موقع کارها و فراموش کردن قرار ملاقات‌ها و برنامه‌های اجتماعی می‌گردد، مشکل دارند. عدم توانایی در کنترل تکانه‌ها می‌تواند گستره‌ای از بی‌صبری در صف انتظار یا بی‌طاقتی به هنگام رانندگی در ترافیک تا بروز نوسانات خلقی و طغیان خشم داشته باشد.
ADHD بزرگسالان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تکانشگری
- مشکل در سازمان‌دهی و مشکلات اولویت بندی امور
- ضعف مهارتی در مدیریت زمان
- مشکلات در زمینه تمرکز روی وظایف
- مشکل در انجام چندین کار به صورت همزمان
- فعالیت بیش از حد یا بیقراری
- ضعف در برنامه ریزی
- آستانه تحمل پایین و ناامیدی
- نوسانات خلقی مداوم
- مشکل در دنبال کردن یا اتمام وظایف
- خلق و خوی آتشی
- مشکل در کنار آمدن با استرس
رفتار طبیعی چیست و ADHD چیست؟
تقریا همه افراد بعضی نشانه‌های مشابه با ADHD را تا حدی در زندگی خود بروز می‌دهند. اگر این مشکلات صرفا این اواخر رخ داده و یا گهگاه در گذشته برایتان اتفاق افتاده باشد، به احتمال زیاد ADHD ندارید. ADHD تنها زمانی مشخص می‌شود که نشانهها به اندازه کافی شدید باشند و مشکلات ادامه‌دار در بیش از یک حوزه از زندگی شما ایجاد کنند. رد این نشانه‌های دائمی و مختل کننده را می‌توان تا دوره خردسالی دنبال کرد.
تشخیص ADHD در بزرگسالان به علت اینکه نشانه‌های ADHD مشابه نشانه‌های اختلالات دیگر مثل اضطراب یا اختلالاف خلقی هستند، می‌تواند مشکل باشد. و بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD حداقل یکی از دیگر اختلالات روانی اعم از افسردگی یا اضطراب را دارا هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هرکدام از نشانه‌هایی که در بالا به آن اشاره شد، به طور پیوسته در زندگی شما اخلال ایجاد کند، با پزشک خود در خصوص احتمال ADHD بودن آن صحبت کنید.
متخصصان سلامت دیگری هم ممکن است در زمینه ADHD به تشخیص و پیشنهاد راهکارهای درمانی بپردازند. به دنبال درمانگری باشید که در مراقبت و درمان بزرگسالان مبتلا به ADHD دارای تجربه باشد.
علت‌ها
در حالیکه علت دقیق ADHD واضح نیست، تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. عواملی که ممکن است در شکل‌گیری ADHD دخیل باشند، به قرار زیر است:
- ژنتیک. ADHD می‌تواند در خانواده موروثی باشد و مطالعات نشان می‌دهند که ژن‌ها ممکن است در ایجاد آن، نقش داشته باشند.
- محیط. عوامل محیطی ویژه مانند تماس با سرب در کودکی، نیز ممکن است خطر را افزایش دهند.
- مشکلات در زمینه رشد. مشکلات مرتبط با سیستم عصبی مرکزی در دوره‌های حساس رشد، ممکن است نقش داشته باشند.
عوامل خطرزا
خطر ADHD ممکن است با وجود عوامل زیر افزایش پیدا کند:
- داشتن والدین یا برادر و خواهری که دارای اختلال بیش فعالی یا دیگر اختلالات روانی باشند.
- مادرتان در دوره بارداری، مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر داشته باشد.
- در کودکی در معرض ترکیبات سمی محیطی قرار گرفته باشید – مثل سرب که در رنگ‌ها و لوله‌های ساختمان‌های قدیمی به مقدار زیاد وجود دارد.
- قبل از موعد مقرر و نارس به دنیا آمده باشید.
عوارض
ADHD می‌تواند زندگی را برای شما دشوار کند. این اختلال می‌تواند با مشکلات زیر مرتبط است:
- عملکرد ضعیف در دانشگاه یا محیط کار
- بیکاری
- مشکلات مالی
- مسئله داشتن با قوانین
- سوء مصرف الکل یا دیگر مواد
- تصادفات پی در پی با ماشین یا دیگر گونه‌های تصادف
- ارتباطات ناپایدار
- سلامت پایین جسمانی و روانی
- ضعف در خویشتن شناسی و تجسم خود
- اقدام به خودکشی
اختلالات همراه با بیش فعالی
هرچند که ADHD باعث بروز سایر مشکلات روانی یا رشدی نمی‌شود، اغلب دیگر اختلالات به همراه ADHD دیده می‌شوند و باعث می‌شوند که درمان با چالش‌های بیشتری مواجه شود. این اختلالات به قرار زیر هستند:
- اختلالات خلقی. بسیاری از بزرگسالان که ADHD دارند، افسردگی، اختلال دو قطبی یا دیگر اختلالات خلقی را نیز نشان می‌دهند. اگرچه مشکلات خلقی ضرورتا به خاطر ADHD بوجود نیامده‌اند، یک الگوی تکراری از شکست‌ها و ناامیدی که ناشی از ADHD است، می‌تواند افسردگی را شدیدتر کند.
- اختلالات اضطرابی. اختلالات اضطرابی اغلب به همراه ADHD در بزرگسالان دیده می‌شوند. اختلالات اضطرابی ممکن است باعث غوطه ور شدن در نگرانی، عصبانیت و دیگر نشانهها شود. اضطراب می‌تواند به واسطه چالش‌ها و ناکامی‌هایی که به خاطر ADHD ایجاد می‌شوند، وخیم‌تر شود.
- اختلالات روانپزشکی دیگر. بزرگسالان مبتلا به ADHD در معرض افزایش خطر دیگر اختلالات روانپزشکی مثل اختلالات شخصیتی، اختلال انفجاری متناوب و اختلالات مصرف مواد هستند.
- اختلالات یادگیری. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است در آزمون‌های دانشگاهی نسبت به آنچه از سن آنها، هوش و آموزش آنها انتظار می‌رود، نمرات پایین‌تری کسب کنند. اختلالات یادگیری می‌تواند شامل مشکلات در زمینه فهم مطالب و برقراری ارتباط باشد.
تشخیص
مشخص کردن نشانهها و علائم ADHD در بزرگسالان می‌تواند مشکل باشد. با این وجود، نشانه‌های اساسی آن خیلی زودتر آغاز می‌شود – قبل از ۱۲ سالگی – و تا بزرگسالی ادامه پیدا کرده و مشکلات عمده ایجاد می‌کند.
هیچ آزمایشی به تنهایی نمی‌تواند تایید کننده تشخیص این اختلال باشد. به احتمال زیاد تشخیص آن، موارد زیر را شامل می‌شود:
- آزمون جسمانی، برای تشخیص سایر علل احتمالی نشانه‌های شما
- جمع آوری اطلاعات، پرسیدن سوال درباره هر گونه مشکل پزشکی فعلی، سابقه شخصی یا خانوادگی پزشکی و سابقه نشانه‌های شما
- معیارهای اندازه گیری ADHD یا تست‌های روانشناختی برای کمک به جمع آوری و ارزیابی اطلاعات درباره نشانه‌های شما
دیگر اختلالات مشابه ADHD
برخی اختلالات یا درمان‌های پزشکی می‌تواند علائم و نشانه‌های مشابه ADHD را به همراه داشته باشد. به عنوان مثال:
- اختلالات سلامت روان، مثل افسردگی، اضطراب، اختلالات سلوک (conduct disorders)، نقص‌های یادگیری و زبانی یا اختلالات دیگر روانپزشکی
- مشکلات پزشکی که می‌تواند روی فکر کردن یا رفتار اثرگذار باشد، مثل اختلال تکاملی، اختلال تشنج، مشکلات تیروئیدی، اختلالات خواب، صدمه مغزی یا قند خون پایین (هایپو گلاسمی)
- داروها و مواد، مثل سوء مصرف الکل یا دیگر مواد و داروهای ویژه
درمان
درمان‌های استاندارد برای ADHD در بزرگسالان به طور معمول شامل داروها، آموزش، یادگیری مهارت‌ها و مشاوره روانشناختی است. اغلب، ترکیبی از اینها موثرترین راهکار درمانی است. این درمان‌ها می‌تواند به مدیریت بسیاری از نشانه‌های ADHD کمک کند، اما آن را به طور کامل رفع نمی‌کند. ممکن است تشخیص بهترین گزینه درمانی شما، مدتی طول بکشد.
داروها
با پزشک خود درباره فواید و خطرات هرکدام از داروها صحبت کنید.
- محرک‌ها، مثل داروهایی که حاوی متیل فنیدیت یا آمفتامین هستند، به طور معمول رایج‌ترین دارو برای ADHD محسوب می‌شوند، اما ممکن است داروهای دیگری برایتان تجویز شود. داروهای محرک به ارتقا و تعادل سطوح مواد شیمیایی مغزی که نورو ترنسمیتر یا انتقال دهنده‌های عصبی نامیده می‌شوند، منجر می‌شود.
- دیگر داروها که برای درمان ADHD به کار می‌روند، شامل داروی آتوموکستین غیر محرک و داروهای ضد افسردگی ویژه مثل بوپروپیون می‌شود. آتوموکستین و داروهای ضد افسردگی، نسبت به داروهای محرک کندتر عمل می‌کنند اما در صورتی که به دلیل مشکلات سلامتی یا عوارض جانبی داروهای محرک، مصرف آنها برایتان مقدور نباشد، این داروها ممکن است گزینه‌های خوبی برایتان باشند.
داروی مناسب و دوز مناسب آن در میان اشخاص، متفاوت است، بنابراین ممکن است برای تشخیص داروی مناسب شما، نیاز به زمان باشد. در مورد هرگونه عوارض جانبی داروها به پزشک خود اطلاع دهید.
مشاوره روانشناختی
مشاوره برای بیش فعال بزرگسال، عموما شامل مشاوره روانشناختی (روان درمانی)، آموزش در مورد این اختلال و یادگیری مهارت‌هایی که به موفقیت شما کمک می‌کنند، است.
روان درمانی ممکن است در موارد زیر به شما کمک کند:
- بهبود مدیریت زمان و مهارت‌های سازمان‌دهی به امور
- یادگیری اینکه چگونه رفتار تکانشی خود را کاهش دهید
- پرورش مهارت‌های بهتر حل مسئله
- کنار آمدن با شکست‌های مربوط به دانشگاه، محیط کار یا جامعه
- تقویت عزت نفس خود
- یادگیری روش‌هایی برای ارتقاء روابط با خانواده، همکاران و دوستان
- تعیین استراتژی‌هایی برای کنترل حالت هیجانی خود
انواع متداول روان درمانی برای ADHD شامل موارد زیر است:
- رفتار درمانی شناختی. این نوع ساخت یافته از مشاوره، مهارت‌های ویژه‌ای را آموزش می‌دهد تا به واسطه آنها رفتار خود کنترل کنید و الگوهای فکری منفی خود را به طرز فکرهای مثبت تغییر دهید. این درمان به شما کمک می‌کند تا از عهده چالش‌های زندگی مثل مشکلات مدرسه، محیط کار یا مشکلات ارتباطی برآیید و در اداره کردن اختلالات روانشناختی مثل افسردگی یا سوء مصرف مواد به کمک‌تان بیاید.
- مشاوره زوجی و درمان خانودگی. این درمان می‌تواند به نزدیکان شما کمک کند تا با استرس زندگی در کنار کسی که مبتلا به ADHD است، کنار بیایند و به آنها بیاموزد که برای کمک به شما چه کاری می‌توانند انجام دهند. چنین مشاوره‌ای می‌تواند به بهبود روابط و مهارت‌های حل مسئله کمک کند.
کار روی روابط
اگر شما مشابه اغلب بزرگسالان مبتلا به ADHD باشید، امکان اینکه قابل پیش‌بینی نباشید و قرارهای خود را فراموش کنید، در موعد مقرر کارها را انجام ندهید و تصمیم‌های تکانشی یا غیرمنطقی اتخاذ کنید، زیاد است. این رفتارها می‌تواند صبر بسیاری از همکاران، دوستان یا شریک زندگی را به اتمام برساند.
درمانی که روی این مسائل و راهکارهایی برای رصد کردن بهتر رفتار شما، تمرکز کند، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. بنابراین می‌تواند در زمره درمان‌هایی قرار گیرد که باعث بهبود روابط و کمک به توسعه مهارت‌های حل تعارض و حل مسئله می‌شود. زوج درمانی و درمان‌هایی که در آنها اعضای خانواده بیشتر در مورد ADHD یاد می‌گیرند، ممکن است به طور موثری به بهبود روابط شما بیانجامد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
با توجه به اینکه ADHD یک اختلال پیچیده بوده و برای هر شخص منحصر به فرد است، اتخاذ تدابیر درمانی مشابه برای همه بزرگسالان مبتلا به ADHD، ناکارآمد است. اما برخی از این توصیه‌های کلی به قرار زیر هستند:
- فهرستی از وظایف برای انجام آنها در هر روز ترتیب دهید. کارها را اولویت بندی کنید. از اینکه در تلاش برای انجام کاری فراتر از توان خود نیستید، اطمینان حاصل کنید.
- کارها را در گام‌های کوچکتر و قابل اداره به انجام برسانید. از چک لیست‌ها در این زمینه استفاده کنید.
- از پدهای چسبنده برای نوشتن یادداشت استفاده کنید. آنها را روی یخچال یا آینه حمام، داخل ماشین یا در جاهای دیگری که آنها را خواهید دید، بچسبانید.
- یک دفتر قرار ملاقات یا یک تقویم الکترونیکی برای دنبال کردن قرار ملاقات‌ها و مهلت‌های انجام کار تهیه کنید.
- یک دفتر یا وسیله الکترونیکی با خود به همراه داشته باشید. بدین ترتیب شما می‌توانید ایده‌ها و چیزهای دیگری که نیاز به یادآوری خواهید داشت، را یادداشت کنید.
- مدت زمانی را برای ترتیب دادن سیستم‌هایی برای پوشه‌بندی و سازمان‌دهی اطلاعات اختصاص دهید. این کار را هم روی وسایل الکترونیکی و هم اسناد کاغذی انجام دهید. خود را به استفاده از این سیستم‌ها به طور مداوم عادت دهید.
- روتینی را برای روزهای متمادی دنبال کنید و اشیای خود مثل کلیدها و کیف پول را در همان مکان مشخص همیشگی قرار دهید.
- از اعضای خانواده یا دیگر عزیزان خود طلب کمک کنید.
پزشکی یا درمان جایگزین
تحقیقات اندکی وجود دارد که نشان دهد درمان‌های پزشکی جایگزین می‌تواند برای کاهش نشانه‌های ADHD موثر باشد. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که مراقبه ذهن‌آگاهی ممکن است به بهبود خلق و توجه و تمرکز در بزرگسالان مبتلا به ADHD به همان میزان که برای دیگر افراد مفید است، کمک کند.
قبل از تصمیم به اتخاذ این شیوه درمانی ، با پزشک خود درباره خطرات و فایده‌های احتمالی آن صحبت کنید.
سازگاری و حمایت
اگرچه درمان تحول بزرگی در زندگی افراد مبتلا به ADHD ایجاد کند، برداشتن گام‌های دیگر می‌تواند به شما در کنترل بهتر ADHD و یادگیری شیوه مدیریت آن کمک کند. برخی منابع که ممکن است به کمک شما بیایند، در زیر آورده شده اند. از تیم درمانی خود برای پیشنهادات بیشتر روی منابع کمک کننده، سوال کنید.
- گروه‌های حامی. گروه‌های حامی به شما اجازه می‌دهند که با دیگر افراد مبتلا به ADHD دیدار کنید و به این صورت شما می‌توانید تجربیات، اطلاعات، و استراتژی‌های سازشی خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارید. این گروه‌ها در بسیاری از جوامع در دسترس شخص قرار دارند و به شکل آنلاین نیز ارائه خدمت می‌کنند.
- حمایت جامعه. همسر، خویشان نزدیک و دوستان خود را در درمان خود درگیر کنید. ممکن است نسبت به اینکه اجازه دهید دیگران درباره ADHD شما اطلاع پیدا کنند، بی‌رغبت باشید، اما دانستن آنها کمک می‌کند تا شما را بهتر درک کنند و روابط شما بهبود پیدا کند.
- همکاران، سرپرست‌ها و معلمان. ADHD می‌تواند کار و دانشگاه را با چالش مواجه کند. ممکن است صحبت کردن با رئیس یا استاد شما درباره ADHD، باعث خجالت شما شود، اما به احتمال زیاد باعث می‌شود که او تدابیر کوچکی برای کمک به موفقیت شما لحاظ کند. آنچه را که برای بهبود عملکرد خود به آن نیاز دارید مانند توضیح بیشتر وظایف یا صرف وقت بیشتر روی آنها، تقاضا کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالا درمان خود را با صحبت کردن با ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه، آغاز خواهید کرد. باتوجه به ارزیابی اولیه شما، ممکن است به یک متخصص مثل روانشناس، روانپزشک یا دیگر متخصصین سلامت روان ارجاع داده شوید.
چه کاری می‌توان انجام داد
جهت آمادگی برای ملاقات، فهرستی از موارد زیر آماده کنید:
- هرگونه نشانه‌‌ای که داشته‌اید و مشکلات ناشی از آنها، مثل مشکل در سر کار، محیط آموزشی یا در روابط.
- اطلاعات شخصی کلیدی، مثل هرگونه استرس عمده یا تغییراتی که اخیرا در زندگی داشته‌اید.
- تمام داروهایی که دریافت کرده‌اید، مثل هرگونه ویتامین، داروهای گیاهی یا مکمل‌ها و دوزهای آنها. هم‌چنین مقدار کافئین یا الکلی که مصرف می‌کنید و اینکه آیا داروهای تفریحی مصرف می‌کنید.
- سوالاتی برای پرسش از پزشک
هرگونه ارزیابی و نتایجی که در گذشته از آزمایش‌های رسمی داشته‌اید، با خود به همراه داشته باشید.
سولات اساسی برای پرسش از پزشک:
- علل احتمالی نشانه‌هایی که ظاهر شده است، چیست؟
- چه نوع آزمایش‌هایی را باید انجام دهم؟
- چه درمان‌هایی در دسترس هستند و شما کدامیک را ترجیح می‌دهید؟
- چه جایگزین‌هایی برای روش‌های اساسی موجود را پیشنهاد می‌دهید؟
- من مشکلات سلامتی دیگری هم دارم. چگونه می‌توانم این اختلالات را به موازات هم مدیریت کنم؟
- آیا نیاز است که به متخصصی چون روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنم؟
- آیا داروی جایگزین عمومی‌تری برای آنچه تجویز کرده‌اید، موجود است؟
- چه عوارض جانبی از این داروها در انتظار من است؟
- آیا متن پرینت شده‌ای که بتوانم با خودم داشته باشم، وجود دارد؟ چه وبسایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
سوالاتی را که در مورد هرچیزی ممکن است برایتان پیش بیاید، بدون رودربایستی مطرح کنید.
چیزهایی که در مطب پزشک در انتظار شماست
برای پرسش‌هایی که پزشک‌تان ممکن است از شما داشته باشد، آماده شوید، مثل:
- چه زمانی برای اولین بار با مشکلاتی در زمینه تمرکز، توجه یا نشستن طولانی مدت در جایی، مواجه شدید؟
- آیا نشانه‌های شما به طور پیوسته وجود دارد یا گهگاه رخ می‌دهد؟
- کدام نشانهها باعث بیشترین آزار به شما می‌شود و به چه مشکلاتی دامن می‌زنند؟
- شدت نشانه‌های شما چقدر است؟
- در چه محیطی بیشتر متوجه این نشانهها شده‌اید: در خانه، محیط کار یا در مکان‌های دیگر؟
- دوره بچگی شما چگونه سپری شده است؟ آیا هیچ گونه مشکل اجتماعی یا مسئله‌ای در مدرسه متوجه شما بوده است؟
- عملکرد شما در دانشگاه و محیط کار در گذشته و اکنون چگونه بوده است؟
- ساعات خواب شما چقدر است و الگوی خواب شما چگونه است؟
- آیا چیزی وجود دارد که باعث وخیم‌تر شدن نشانه‌هایتان شود؟
- چه چیزی به نظر می‌رسد که باعث بهبود نسبی نشانه‌های شما می‌شود؟
- چه داروهایی را مصرف می‌کنید؟
- آیا کافئین مصرف می‌کنید؟
- آیا مصرف الکل یا داروهای تفریحی دارید؟
پزشک شما با توجه به پاسخ‌هایی که داده‌اید، نشانهها و نیازهایتان، پرسش‌های بیشتری را با شما مطرح خواهد کرد. آمادگی و پیش‌بینی پرسش‌های متخصص، به شما در استفاده حداکثری از مدت زمان ملاقات با پزشک، کمک خواهد کرد.
