ارزیابی‌های سلامت جنین یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مادران و پدران است. تست‌های بسیاری در این خصوص در رابطه با امکان وجود مشکلات مختلف انجام میشود. یکی از این آزمایش‌ها، بیوفیزیکال پروفایل جنینی است. تست BPP یکی از آزمایش‌های پیش از تولد است که در آن وضعیت جنین مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این تست از ضربان قلب جنین (توسط تست بدون استرس یا NST) و سونوگرافی جنین برای ارزیابی ضربان قلب، تنفس، حرکات، تون عصلانی و سطح مایع آمنیوتیک استفاده میشود. سپس نتایج NST و سونوگرافی در هم آمیخته شده و نمره هر جنین تعیین میشود.
تست بیوفیزیکال پروفایل
به طور معمول، بیوفیزیکال پروفایل در مادرانی که در معرض خطر بروز برخی از مشکلات که می‌توانند منجر به عوارض بعدی یا از دست دادن بارداری شوند، توصیه میشود. این آزمایش معمولاً بعد از هفته ۳۲ بارداری انجام میشود، اما ممکن است مدت زمانی پیش از زایمان نیز انجام شود. کسب نمره پایین در تست بیوفیزیكال پروفایل نشان دهنده این است که مادر و جنین داخل رحم به ارزابی‌های بیشتر نیاز دارند. در برخی موارد، ممکن است زایمان زودرس یا فوری توصیه شود.
پروفایل بیوفیزیکال یک آزمایش غیر تهاجمی است که خطرات جسمی را برای مادر یا کودک در پی ندارد. با این حال، این که نتایج آزمایش می‌تواند در بهبود روند بارداری نقشی داشته باشد یا نه، به طور کامل مشخص نیست. در این مقاله به توضیح بیشتر این تست، روش انجام، مزایا و بررسی نتایج آن می‌پردازیم.
مطالعه این مطلب نیز توصیه میشود: آزمایشات ضروری دوران بارداری
علت انجام بیوفیزیکال پروفایل
تست بیوفیزیکال پروفایل به منظور ارزیابی و نظارت سلامت جنین انجام میشود. هدف اصلی این آزمایش، پیشگیری از از دست دادن محصول حاملگی و تشخیص زودرس کمبود اکسیژن (هیپوکسی جنین) است بتوان با زایمان در زمان مناسب از بروز آسیب‌های دائمی بعدی جلوگیری کرد.
این آزمایش معمولاً زمانی که خطر بروز مشكلاتی که می‌تواند از دست دادن بارداری منتهی شود وجود دارد، انجام میشود. ارائه دهنده خدمات درمانی براساس این که آیا جنین در صورت زایمان زودرس می‌تواند زنده بماند، شدت وخامت وضعیت و خطر از دست دادن جنین، ضرورت و زمان بندی انجام بیوفیزیکال پروفایل را تعیین می‌کند.
ارائه دهنده خدمات درمانی ممکن است انجام بیوفیزیکال پروفایل اصلاح شده را توصیه کند. این نسخه که نوع ساده شده این آزمایش است، شامل تست بدون استرس و ارزیابی مایعات آمنیوتیک از طریق سونوگرافی بیوفیزیکال است. ارائه دهنده خدمات درمانی با استفاده از این نتایج تعیین می‌کند که آیا بیمار به انجام کامل تست بیوفیزیکال پروفایل نیاز دارد یا خیر.
ارائه دهنده خدمات درمانی در صورت وجود شرایط زیر ممکن است انجام پروفایل بیوفیزیکال را توصیه کند:
- بارداری‌های مکرر با عوارض خاص
- داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، لوپوس یا بیماری قلبی
- تداوم حاملگی دو هفته پس از تاریخ مقرر شده برای زایمان (حاملگی طول کشیده)
- سابقه سقط یا عوارض دیگر در بارداری‌های قبلی
- کاهش حرکات جنین یا مشکلات رشدی جنین
- وجود مایع آمنیوتیک زیاد (پلی هیدرامنیوس) یا کاهش مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرامنیوس)
- حساسیت به آنتی ژن رزوس (Rh)؛ شرایطی خطرناک که زمانی رخ می‌دهد که گروه خونی مادر Rh منفی و گروه خونی جنین Rh مثبت باشد
- سن بالای ۳۵
- چاقی
انجام تست bpp در فاصله هقته ۴۰ تا ۴۲ بارداری نیز گاهی توصیه میشود. البته مزایای انجام آزمایش در این دوره مشخص نیست.
ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است بسته به وضعیت سلامتی مادر، هفته‌ای یک یا دو بار در هفته تا زمان زایمان، انجام تست bpp را توصیه نماید.
خطرات بیوفیزیکال پروفایل
تست bpp یک آزمایش غیر تهاجمی است که خطرات جسمی را متوجه شما یا جنین نمی‌کند.
با این که پروفایل بیوفیزیکال می‌تواند در مورد سلامتی جنین اطمینان لازم را دهد اما گاهی نیز اضطراب زا است. علاوه بر این، این آزمایش ممکن است برخی مشکلات را تشخیص ندهد یا به طور کاذب نتیجه مثبت گزارش کند، در حالی که جنین هیچ مشکلی ندارد. در حالت دوم مکن است به اشتباه ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی انجام سایر آزمایش‌های غیر ضروری یا زایمان زودرس را توصیه کند.
همچنین به خاطر داشته باشید که تاثیر تست در بهبود نتایج بارداری مشخص نیست.
نحوه آمادگی برای انجام تست
تست bpp به آمادگی خاصی نیاز ندارد.
در طول تست چه انتظاری خواهید داشت
بیوفیزیکال پروفایل را می‌توان در مطب پزشک و یا بیمارستان انجام داد و ممکن است ۳۰ دقیقه یا بیشتر طول بکشد. نوع اصلاح شده آن زمان کمتری می‌برد.
در طول تست
در طول انجام تست NST، مادر روی میز معاینه دراز کشیده و کمربندی را در قسمت شکم خود خواهد بست. این کمربند حاوی سنسورهاییست که ضربان قلب جنین را اندازه گیری می‌کند. این ضربانات توسط یک دستگاه ثبت میشود. اگر کودک خواب باشد، برا کسب نتایج دقیق‌تر، باید منتظر ماند تا او بیدار شود. در برخی موارد، ارائه دهنده خدمات درمانی ممکن است با ایجاد صدایی بر روی شکم جنین را بیدار کند.
در طول سونوگرافی بیوفیزیکال نیز مادر بر روی میز معاینه دراز می‌کشد. ارائه دهنده خدمات درمانی یا یک تکنسین سونوگرافی مقدار کمی ژل را روی شکم مادر اعمال خواهند کرد. سپس او یک دستگاه کوچک به نام مبدل را روی پوست شکم خواهند چرخاند. مبدل پالس‌های امواج صوتی را که صورت الگویی از مناطق تاریک و روشن نشان خواهد داد و تصویری از جنین بر روی مانیتور ایجاد خواهد شد.
سپس ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا تکنسین سونوگرافی حرکات تنفسی کودک، حرکات بدن، تون عضلانی و سطح مایعات آمنیوتیک را بررسی می‌کند. اگر کودک خواب باشد، این قسمت از آزمایش ممکن است اندکی بیشتر طول بکشد.
بعد از تست
پس از انجام تست، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی به احتمال زیاد نتایج را فوراً با مادر در میان خواهد گذاشت.
نتایج تست BPP
هر یک از معیارهای مورد ارزابی در پروفایل بیوفیزیکال، بسته به این که ملاک مورد نظر داشته باشد، نمره ۰ یا ۲ را کسب می‌کند. این نمره بلافاصله پس از انجام تست اعلام میشود. به عنوان مثال:
- بررسی ضربان قلب جنین. نتایج این بخش از تست (NST) به صورت واکنشی یا غیر واکنشی ارائه میشود. اگر ضربان قلب جنین در طی یک دوره ۲۰ دقیقه‌ای ۲ بار یا بیشتر از مقدار مشخصی شتاب بگیرد، نتیجه واکنشی در نظر گرفته می شود و ۲ امتیاز به آن تعلق می‌گیرد. در صورت عدم شتاب کافی در طی یک دوره ۴۰ دقیقه‌ای، نتیجه غیر واکنشی در نظر گرفته می شوند و امتیاز ۰ را خواهد گرفت. به خاطر داشته باشید که نتایج غیر واکنشی زمانی که کودک خواب باشد نیز ممکن است رخ دهد.
- تنفس جنین. اگر جنین در طول ۳۰ دقیقه حداقل ۱ دوره تنفس ریتمیک را به مدت ۳۰ ثانیه یا بیشتر داشته باشد ۲ امتیاز و در غیر این صورت امتیاز ۰ خواهد داشت.
- حرکت جنین. اگر جنین در طول ۳۰ دقیقه بدن یا اندام‌های خود را ۳ بار یا بیشتر حرکت دهد، ۲ امتیاز و در غیر این صورت امتیاز ۰ را خواهد داشت.
- تون عضلانی جنین. اگر کودک یکی اندام‌های خود را از یک حالت خمیده به حالت کشیده دراورده و سپس به سرعت آن را به حالت خمیده برگرداند، امتیاز ۲ خواهد بود. در غیر این صورت امتیاز ۰ است.
- سطح مایع آمنیوتیک. تکنسین سونوگرافیدر سونوگرافی بیوفیزیکال به دنبال بزرگ‌ترین پاکه قابل مشاهده مایع آمنیوتیک است. برای به دست آوردن نمره ۲ امتیاز، این پاکه باید اندازه معینی داشته باشد؛ در غیر این صورت، امتیاز ۰ خواهد بود.
این نمرات به هم اضافه شده و نمره کلی به دست خواهد آمد. به طور معمول، نمره بین ۸ به ۱۰ اطمینان بخش است. در صورتی که نتیجه نمره ۶ باشد، پزشک احتمالاً آزمایش را در ۲۴ ساعت بعدی تکرار خواهد کرد یا در صورتی که بارداری در مراحل آخر خود باشد، ممکن است زایمان توصیه شود. نمره ۴ یا کمتر به معنی لزوم انجام آزمایش‌های بیشتر یا حتی زایمان پیش از موعد و فوریست.
علاوه بر این، اگر ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی متوجه پایین بودن مقدار مایع آمنیوتیک شود، فرد به آزمایش‌های بیشتر نیاز دارد و احتمال توصیه به زایمان زودرس نیز وجود دارد؛ صرف نظر از میزان نمره کلی فرد.
برخی از عوامل می‌توانند نتایج بیوفیزیکال پروفایل را تحت تاثیر قرار دهد، از جمله استفاده اخیر از کورتیکواستروئیدها برای سرعت بخشیدن به بلوغ ریه جنین. مصرف برخی داروهای خاص مانند مورفین نیز می‌تواند نتیجه را تحت تاثیر قرار دهد.
نتایج تست بیوفیزیکال پروفایل خود را با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود در میان گذاشته و مفهوم آن را در مورد خود و کودک درک کنید.
