اسپری دستگاهی با محتوای دارو است که شما با تنفس آن را دریافت می‌کنید. اسپری‌ها برای درمان آسم بسیار اهمیت دارند. انواع مختلفی از اسپری آسم را داریم که ممکن است گیج شوید!
این مقاله اطلاعاتی درباره‌ی داروهایی که داخل اسپری قرار دارند، انواع اسپری‌ها و اطلاعاتی کلی درباره‌ی آنها ارائه می‌دهد.
در زمان تنفس به داخل، داروهایی که درون اسپری قرار دارند مستقیما وارد مسیر هوایی می‌شوند. این بدین معناست که شما دوز کمتری از دارو را نسبت به حالت قرص یا محلول نیاز دارید. با استفاده از اسپری، ریه و مسیر هوایی درمان می‌شود اما بخش کوچکی از دارو نیز وارد قسمت‌های دیگر بدن می‌شود.
کمپانی‌های مختلف دارویی میتوانند با استفاده از نام جنریک یا عمومی دارو، انواع برند با نام‌‍‌های تجاری متفاوتی را تولید کنند. انواع مختلفی از برندهای تجاری اسپری وجود دارد. گاهی برای یک نوع دارو انواع مختلفی از اسپری‌ها را داریم؛ این بدین معناست که انواع مختلفی از اسپری‌ها با رنگ‌های مختلف برای تجویز در دسترس است. از این رو بهتر است نام اسپری را به همراه رنگ آن به خوبی به خاطر سپرد. این که لیستی از داروها و اسپری‌هایی که استفاده می‌کنید را همراه داشته باشید، می‌تواند بسیار موثر باشد. این کار مانع اشتباه و سردرگمی می‌شود. داروهایی درون اسپری برای درمان آسم استفاده می‌شود می‌تواند شامل گروهی از داروهای تسکن دهنده (برونکودیلاتورهای کوتاه اثر)، مهار کننده‌ها(اسپری‌های استروئیدی) و برونکودیلاتورهای بلند اثر باشد.
اسپری آسم تسکین دهنده- داروهای گشاد‌کننده برونش
شما می‌توانید از اسپری آسم تسکین دهنده در زمان تنگی نفس، سفتی سینه برای کاهش علائم استفاده کنید. دارویی که در اسپری تسکین دهنده قرار دارد باعث شل شدن عضلات و درنتیجه گشاد شدن مسیر هوایی می‌شود که علائم معمولا به سرعت برطرف می‌شود. این داروها به دلیل گشاد کردن برونش‌ها(مسیر هوایی) برونکودیلاتور نام دارند. شما باید اسپری آسم کمکی را تمام مدت همراه خود داشته باشید و در موارد زیر از آنها استفاده کنید:
- در صورت افزایش ناگهانی و شدید علائم
- قبل از این که در معرض تشدید کننده‌های آسم قرار گیرید
- زمانی که در معرض تشدید کننده‌های غیرقابل پیش بینی قرار می‌گیرید
زمانی که آسم شما با ورزش کردن تشدید شود، اسپری آسم کوتاه اثر می‌تواند فعالیت‌هایی را که به تنفس بیشتری نیاز دارند را راحت‌تر کند. این فعالیت‌ها می‌تواند شامل ورزش کردن یا حتی آواز خواندن نیز باشد.
برای جلوگیری از بروز علائم، اسپری آسم را ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع فعالیت، استفاده کنید. در هنگام کار، زمانی که علائم را دارید، اسپری را در دست نگهدارید. هرگز دست از ورزش کردن برندارید حتی که باعث بروز علائم ناگهانی و شدید آسم شود؛ ورزش منظم می‌تواند به کنترل آسم کمک کند و باعث قوی‌تر شدن عضلات ریوی و کنترل وزن و بهبود عملکرد سیستم ایمنی گردد. در عوض:
- انواع مختلفی از ورزش‌هایی را که کمتر چالش برانگیزند، انجام دهید.
- از شرایط آب و هوایی که علائم را تشدید می‌کنند بپرهیزید.
دو داروی اصلی تسکین دهنده شامل سالبوتامول و تربوتالین می‌باشد. این داروها در انواعی مختلفی ار برندها در کمپانی‌های مختلفی تولید می‌شوند. این داروها در دستگاه‌های اسپری آسم مختلفی ساخته می‌شوند. برندهای سالبوتامول شامل: Airomir, Asmasal, Salamol, Salbulin, Pulvinal Salbutamol, Ventolin
تربوتالین اغلب در برندBricanyl تولید می‌شود. این اسپری‌ها اغلب به رنگ آبی هستند. سایر داروها نیز ممکن است در اسپری‌ها آبی تولید شوند بنابراین همیشه نوشته‌ی آن را بخوانید. در صورتی که بخواهید علائم را سریعا برطرف کنید، استفاده از اسپری آسم تسکین دهنده ممکن است تمام آن چیزی باشد که شما نیاز دارید. درصورتی که سه بار در هفته یا بیشتر برای برطرف کردن علائم به دارو نیز دارید، اسپری‌های مهارکننده معمولا پیشنهاد می‌شود.
آشنایی با قرص ایروکاست
اسپری آسم مهارکننده
این داروها هر روز برای جلوگیری از پیشرفت علائم مصرف می‌شوند. یکی از انواع داروهایی که به صورت رایج به عنوان مهارکننده استفاده می‌شوند، استروئیدها می‌باشند. استروئیدها با کاهش التهاب در مجاری هوایی عمل می‌کنند. زمانی که التهاب برطرف شد، مجاری هوایی کمتر احتمال دارد دچار تنگی و علائم خس خس هنگام نفس کشیدن شوند.
مهارکننده‌های استروئیدی معمولا دوبار در روز استفاده می‌شوند. اگر دچار تشدید علائم آسم شوید، ممکن است لازم باشد که بیشتر از مهارکننده‌ها استفاده کنید.
یک تا دوهفته طول می‌کشد تا استروئیدها در اسپری‌های مهارکننده، اثر خود را ایجاد کنند. این بدین معناست که این داروها سریعا باعث برطرف شدن علائم نمی‌شوند. بعد از یک هفته یا بیشتر، علائم برطرف می‌شوند یا تا حد زیادی کاهش می‌یابند. همچنین ممکن است تا شش هفته طول بکشد تا ماکزیموم اثر خود را نشان دهد.
اگر علائم آسم شما به خوبی با مهارکننده کنترل شود، ممکن است دیگر نیازی نباشد تا از اسپری‌های تسکین دهنده در بیشتر اوقات استفاده کنید.
اسپری‌هایی که شامل داروهای سدیم کروموگلیکات و ندوکرومیل(nedocromil) هستند گاهی اوقات به عنوان مهارکننده استفاده می‌شوند؛ اما به خوبی استروئیدها عمل نمی‌کنند.
اسپری‌های استروئیدی مهم شامل:
- بکلومتازون(Beclometasone): این اسپری‌ها معمولا قهوه‌ای و گاهی به رنگ قرمزاند.
- بودزونا
- ید(Budesonide)
- سیکلزونید(Ciclesonide)
- فلوتیکازون(Fluticasone)
- مومتازون(Mometasone)
قدرت استخوانی ممکن است استفاده‌ی طولانی مدت از دوزهای بالای اسپری‌های کورتیکواستروئیدی را کاهش دهد. بنابراین افرادی که از اسپری‌های استروئیدی برای آسم استفاده می‌کنند، باید رژیمی سرشار از کلسیم را استفاده کنند. شیر منبع خوبی از کلسیم است اما ممکن است فرآورده‌های آن در افراد مبتلا به آسم منع شود. سایر منابع خوب کلسیم شامل: نان، بعضی از سبزیجات و میوه‌ها
اسپری‌های طولانی اثر- گشادکننده‌ی برونش‌ها
داروهای موجود در این اسپری‌ها مشابه تسکین دهنده‌ها عمل می‌کنند، اما بیشتر از دوازده ساعت بعد از مصرف هر دوز عمل می‌کنند. این داروها شامل سالمترول(Salmeterol) و فورمترول(Formoterol) می‌باشند. گشادکننده‌های طولانی اثر ممکن است همراه اسپری آسم استروئیدی تجویز شوند؛ در صورتی که اسپری‌های استروئیدی به تنهایی علائم را کنترل نکنند.
بعضی از برندهای اسپری که محتوی داروی استروئیدی به همراه گشادکننده‌های طولانی اثر می‌باشند شامل:
- Fostair( فورمترول و بکلومتازون)
- Seretide(سالمترول و فلوتیکازون)
- Symbicort(فورمترول و بودزونید)
اسپری آسم
اسپری آسم متفاوتی برای افراد مختلف مناسب است. اسپری‌ها میتوانند به چهار گروه اصلی تقسیم شوند:
اسپری استنشاقی با میزان داروی قابل تنظیم(MDI)
اسپری آسم MDI استاندارد را در ادامه می‌بینید. بیشتر از چهل سال است که MDI برای انواع داروها استفاده می‌شود. این اسپری شامل گاز تحت فشار غیرفعال است که با هر فشار به قسمت بالای اسپری، دوزی از دارو را خارج می‌کند. این اسپری به سرعت قابل استفاده و کوچک و به راحتی قابل حمل است. MDI استاندارد بیشترین کاربرد را در بین اسپری‌های آسم دارد اما بیشتر افراد به بهترین نحو از آن استفاده نمی‌کنند. اشتباهات رایج شامل:
- تکان ندادن اسپری قبل از استفاده
- تنفس آن به صورت سریع یا در زمان نامناسب
- نگه نداشتن نفس به مدت کافی بعد از تنفس محتوای اسپری آسم
قبلا از گاز CFC به عنوان محرک در اسپری‌های MDI استفاده میشد اما چون CFC به لایه‌ی اوزون آسیب می‌زند، از رده خارج شدند. اسپری‌های آسم جدید بدون CFC به خوبی عمل می‌کنند و از گازهای محرک متفاوتی که به لایه‌ی اوزون آسیب نمی‌زنند، در آنها استفاده می‌شود.
اسپری breath activated
جایگزین‌هایی برای MDI استاندارد وجود دارد. بعضی pressurised MDI هستند اما نیازی به فشاردادن سر آن نیست. اسپری autohaler که در ادامه نشان داده شده، مثالی از این نوع است. مثال دیگری از این گروه که می‌توان نام برد easi-breath inhaler است. سایر اسپری‌های breath-activated نیز اسپری پودر خشک نامیده می‌شوند. این اسپری‌ها حاوی گاز تحت فشار غیرفعال برای خارج کردن دارو نیستند. برای رهاسازی دوزی از دارو نیازی به فشار دادن اسپری نیست. در عوض با تنفس به داخل، خروج دوزی از دارو تشدید می‌شود. موارد زیر تماما breath-activated پودری خشک هستند: Accuhaler, clickhaler, easyhaler, novolizers, turbohaler, twisthaler. لازم اسم تا شما با نفس عمیق، پودر را وارد ریه‌های خود کنید.
دستگاه‌های spacer با MDI pressurised استفاده می‌شوند. انواع مختلفی وجود دارد که یکی از آنها را در تصویر مشاهده می‌کنید. Spacer دارو را مانند مخزنی بین دهان و اسپری نگه میدارد. تا زمانی که شما عمل دم را انجام دهید، دریچه‌ای در قسمت دهانی دستگاه تضمین می‌کند که دارو در spacer نگهداری شده است. انواعی از spacer داریم. موارد زیر مثال‌هایی از این دستگاه‌اند:Able Spacer, Aerochamber Plus, Nebuchamber, Optichamber, Volumatic, Vortex
نکاتی درباره‌ی استفاده از دستگاه spacer:
- قبل از از فشردن اسپری، آن را به خوبی تکان دهید.
- از محل دهانه‌ی اسپری بلافاصله پس از فشار دادن آن، عمل دم را انجام دهید.
- بعد از عمل دم، برای مدتی نفس خود را نگه دارید.
- قبل از فشردن مجدد اسپری، چند بار عمل دم و بازدم را انجام دهید. بعد از هربار عمل دم طی استفاده از اسپری، نفس خود را برای مدتی نگه دارید.
- بررسی کنید که دریچه با هر تنفس، باز و بسته می‌شود.
- ماسک صورت را می‌توان در انتهای دریچه برای نوزادان و کودکان قرار داد. با هر تنفس دریچه باز و بسته می‌شود.
نبولایزر
دستگاه نبولازر داروهای گشادکننده‌ی برونش کوتاه اثر را از حالت مایع به حالت بخار مانند آیروسول درمیاورد. شما با استفاده از ماسک طی عمل دم، از داروها استفاده می‌کنید. دستگاه‌های نبولایزر موثرتر از اسپری‌های نرمال نیستند. اما این دستگاه در افرادی که به شدت با تنفس احساس خستگی می‌کنند یا افرادی که به شدت دچار تنگی نفس هستند، بسیار مفید است. نبولازرها در بیمارستان‌ها به صورت بالقوه برای حمله‌ی شدید آسم، زمانی که دوز زیادی از دارو نیاز است استقاده می‌شود.
چون دستگاه‌های spacer مدرن به خوبی نبولایزرها دوز بالایی از دارو را تحویل می‌دهند، امروزه از نبولایزرها کمتر استفاده می‌شود. نیازی به تنظیم گر برای استفاده از نبولایزر ندارید و فقط باید عمل دم و بازدم را انجام دهید و با انجام عمل دم، دارو را وارد بدن می‌کنید.
چگونه ازMDI استفاده می‌شود
اسپری آسم متفاوتی وجود دارد. بنابراین دستگاه‌هایتان را بررسی کنید.
- ابتدا اسپری آسم را آماده کنید. لازم است این کار را وقتی برای اولین بار یا بعد از دو هفته یا بیشتر از اسپری استفاده می‌کنید، انجام دهید.
- پنج ثانیه آن را تکان دهید و آن را سمت خود بگیرید و به سمت پایین فشار دهید.
- چند ثانیه صبر کنید و این کار را مجدد انجام دهید
- سپس این کار را دوبار دیگر انجام دهید تا مجموعا چهار بار شود.
چگونه اسپری آسم MDI بدون spacer استفاده کنیم
- به مدت پنج ثانیه آن را تکان دهید.
- با انگشت اشاره، اسپری را از بالا و با انگشت شست آن را از پایین نگه دارید. در صورت نیاز به Spacer با دست دیگر آن را نگه دارید.
- عمل بازدم را انجام دهید.
- دهانه‌ی اسپری را بین دندان‌های خود نگه دارید و لب‌هایتان را محکم ببندید.( مطمئن شوید که زبانتان، دهانه را مسدود نمی‌کند)
- همچنین می‌توانید دهانه‌ی اسپری را به پهنای دو انگشت از دهان خود با فاصله نگه دارید.
- اسپری را فشار داده و تا زمانی که ریه‌هایتان کاملا از هوا پر شود نفس بکشید. حدودا۴-۶ ثانیه
- دارو را در ریه‌هایتان تا زمانی که بتوانید، نگه دارید(۵-۱۰ثانیه زمان خوبیست) سپس عمل بازدم را انجام دهید.
- اگر بار اول نفس کافی دریافت نکردید،۱۵-۳۰ ثانیه صبر کنید و مجددا انجام دهید. به یک باره دوبار اسپری را فشار ندهید.
- دهانه‌ی اسپریرا ببندید.
- در صورتی که اسپری محتوای استروئید باشد، دهانتان را بشوئید.
چگونه از یک اسپری آسم پودر خشک استفاده کنیم
- دهانه‌ی آن را خارج کنید.
- عمل بازدم را به آرامی انجام دهید.
- دهانه‌ی اسپری را بین دندانتان قرار دهید و لب‌هایتان را به دور آن ببندید.
- ۲-۳ثانیه با دهانتان نفس عمیق بکشید.
- اسپری را خارج کرده و نفس تان را تا زمانی که بتوانید، نگه دارید.(۱۰-۴ ثانیه کافی است)
- به آرامی عمل بازدم را انجام دهید.
چگونه اسپری خود را تمیز کنید
شما باید هفته‌ای یک بار اسپری خود را تمیز کنید تا دارو تجمع نیابد و باعث انسداد در دهانه اسپری شود.
MDI:
- درپوش اسپری و کانیستر را باز کنید.
- کانیستر را نشویید یا در آب قرار ندهید.
- شیر آب گرم را به سر و انتهای درپوش به مدت۶۰-۳۰ ثانیه بگیرید.
- از دستمالی نرم برای خارج کردن هر دارویی که تجمع پیدا کرده، استفاده کنید.
- اجازه دهید درپوش کاملا خشک شود.
- در صورتی که قبل از خشک شدن درپوش به اسپری نیاز پیدا کردید، کانیستر را جاگذاری کرده و اسپری را دور از صورت خود قرار داده و دوبار قبل از استفاده یتان آن را فشار دهید.
با آب و صابون آن را نشوئید. دهانه را با دستمالی خشک تمیز کنید. برای اطلاعات بیشتر دستورالعمل را بررسی کنید.
آیا عوارضی از اسپری‌ها را تجربه کرده‌اید؟
در دوزهای استاندارد اسپری، مقدار دارو در مقایسه با نوع قرص و محلول دارو کمتر است. بنابراین عوارض دارو در این حالت نسبت به حالت قرص و محلول بسیار کمتر است و این یکی از مزیت‌های اسپری آسم است. با این حال عوارض جانبی در بعضی از افراد اتفاق می‌افتد. در ادامه فقط عوارض مهم و شایع آورده شده.
یکی از مشکلاتی که ممکن است در استفاده از اسپری استاندارد رخ دهد این است که پشت گلویتان زخم شود. ممکن است در دهانتان برفک ایجاد شود. برفک می‌تواند به راحتی طی یک دوره استفاده از داروی مکیدنی یا نگه داشتن محلول دارو در دهان، برطرف شود. همچنین ممکن است احساس کنید که صدایتان خشن‌تر شده است.
اگر بعد از استفاده از اسپری محتوای استروئید دهان و دندانتان را بشوئید، با احتمال کمتری دچار زخم گلو یا برفک می‌شوید. همچنین بعضی از دستگاه‌های اسپری مانند spacer با احتمال کمتری مشکلات گلویی ایجاد می‌کنند. تغییر دستگاه اسپری ممکن است در مشکلات دهانی و برفک کمک کننده باشد.
استفاده از دوزبالای اسپری آسم استروئیدی در طولانی مدت ممکن است ریسک پوکی استخوان را بالا ببرد. می‌توانید برای جلوگیری از آن ورزش منظم و رژیم غذایی سرشار از کلسیم داشته باشید و از سیگار کشیدن بپرهیزید.
کودکانی که از اسپری آسم استروئیدی در طولانی مدت استفاده می‌کنند باید رشدشان کنترل شود. ریسک کمی وجود دارد که استروئید از ریه‌ها عبور کرده و وارد بدن شود(از طریق جریان خون) تا باعث تاخیر در رشد شود. داروهای استروئیدی ممکن است باعث بدتر شدن افسردگی و سایر مشکلات روانی شود. این مشکل بیشتر در استفاده از قرص‌های استروئیدی اتفاق می‌افتد تا اسپری آنها. حتی شکل شدیدی از مشکل روانی که سایکوزیس نامیده می‌شود، به ندرت ممکن است توسط اسپری آسم استروئیدی تشدید شود.
کدام دستگاه اسپری برای استفاده بهتر است؟
بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:
راحتی. بعضی از اسپری را کوچک‌اند و به راحتی میتوانند در جیب جا شوند و سریعا می‌توان از آنها استفاده کرد. برای مثال اسپری MDI استاندارد
سن. کودکان زیر شش سال به طور معمول نمی‌توانند از اسپری پودری خشک استفاده کنند؛ چون نیاز به نفس عمیق برای دریافت دارو از طریق اسپری است. کودکان زیر ۱۲ سال به طور معمول نمی‌توانند از اسپری MDI استاندارد بدون Spacer استفاده کنند. در بعضی از بزرگسالان استفاده از اسپری‌های MDI دشوار است.
عوارض جانبی. بعضی از داروهای اسپری به پشت گلو ضربه وارد می‌کنند، میتوانند باعث ایجاد برفک در دهان شوند. این موارد در دوز بالایی از اسپری‌های استروئیدی بیشتر رخ می‌دهند. هنگام استفاده از Spacer ضربه به گلو کمتر اتفاق می‌افتد؛ بنابراین در صورت بروز مشکلات گلو یا در صورت استفاده از دوز بالایی از اسپری‌های استروئیدی، ممکن است استفاده از spacer پیشنهاد شود.
گاهی استفاده از اسپری به ترجیح فرد بستگی دارد. در صورتی که احساس خوبی در استفاده از یکی از این دستگاه‌ها نداشتید، می‌توانید به پزشک خود اطلاع دهید تا انواع دیگری را به شما نشان دهند.
