برونشکتازی چیست
برونشکتازی بیماری است که در آن لوله‌های برونشیال ریه به‌طور دائمی دچار آسیب شده و گشاد و ضخیم می‌شوند. آسیب مسیر هوایی باعث تجمع باکتری‌ها و موکوز در ریه‌ها می‌شود و این نیز منجر به عفونت‌های مکرر و انسداد مسیر هوایی می‌گردد.
آیا برونشکتازی درمان دارد
برونشکتازی درمان ندارد اما قابل کنترل است. معمولا با روش‌های تسکینی می‌توان عادی به زندگی ادامه داد. با این حال، در صورت تشدید، بیماری باید سریعا درمان شود و جریان اکسیژن به سایر نقاط بدن حفظ شده و از آسیب بیشتر ریه پیشگیری شود.
علت برونشکتازی چیست
هرگونه آسیب ریوی می‌تواند باعث بیماری برونشکتازی شود. این بیماری دو دسته اصلی دارد. یکی که با ابتلا به سیستیک فیبروزیس (CF) ارتباط دارد و برونشکتازی CF نامیده می‌شود. سیستیک فیبروزیس یک بیماری ژنتیکی است که باعث تولید غیرطبیعی موکوز می‌شود.
دسته دیگر برونشکتازی غیر CF است که با CF ارتباطی ندارد. شایع‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به برونشکتازی غیر CF شوند عبارتند از:
- سیستم ایمنی که عملکرد غیرطبیعی دارد
- بیماری التهابی روده
- بیماری‌های خودایمنی
- بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)
- کمبود آلفا یک آنتی‌تریپسین (علت ارثی COPD)
- HIV
- آسپرژیلوس آلرژیک (واکنش آلرژیک ریه به قارچ)
- عفونت‌های ریوی مانند سیاه سرفه و توبرکلوزیس (سل)
سیستیک فیبروزیس بر ریه‌ها و سایر ارگان‌ها مانند پانکراس و کبد تاثیر می‌گذارد. در اندام‌های دیگر باعث کاهش عملکرد می‌شود.
علائم برونشکتازی چیست
ماه‌ها یا حتی سال‌ها می‌تواند طول بکشد تا علائم برونشکتازی ریه ایجاد شود. برخی از علائم معمول عبارتند از:
- سرفه مزمن روزانه
- سرفه خونی
- صداهای غیرطبیعی یا خس‌خس سینه هنگام تنفس
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- هر روز داشتن مقدار زیادی خلط غلیظ هنگام سرفه
- کاهش وزن
- خستگی
- تغییر ساختار ناخن‌های دست‌ها و پاها که کلابینگ نامیده می‌شود
- عفونت‌های تنفسی مکرر
در صورتی که هر یک از علائم ذکرشده را تجربه کردید، باید هر چه سریع‌تر برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
راه‌های تشخیص بیماری برونشکتازی ریه
پزشک برای بررسی هرگونه صدای غیرطبیعی یا شواهدی از انسداد مسیر هوایی، ریه‌ها را سمع می‌کند. احتمالا برای بررسی عفونت و کم‌خونی نیز آزمایش خون درخواست می‌کند. سایر تست‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خلط برای بررسی موکوز از نظر میکروارگانیسم‌هایی مانند ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها
- رادیوگرافی قفسه سینه (CXR) یا CT اسکن برای تهیه تصاویر ریه
- تست عملکرد ریوی برای بررسی چگونگی جریان هوا به ریه‌ها
- آزمایش خون QuantiFERON یا تست توبرکولین پوستی (PPD) برای بررسی توبرکلوزیس (سل)
- تست عرق برای غربالگری سیستیک فیبروزیس
برونشکتازی و درمان
بیماری برونشکتازی ریه درمان ندارد، اما روش‌های تسکینی برای کمک به کنترل بیماری مهم است. هدف اصلی درمان تحت کنترل قراردادن عفونت‌ها و ترشحات برونشیال است.
همچنین، جلوگیری از انسداد بیشتر مسیرهای هوایی و به حداقل رساندن آسیب ریوی بسیار مهم است. روش‌های متداول کنترل برونشکتازی ریه عبارتند از:
- روش‌های پاکسازی مسیر هوایی (مانند تمرینات تنفسی و فیزیوتراپی قفسه سینه)
- توانبخشی ریوی
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری و درمان عفونت
- برونکودیلاتورهایی مانند آلبوترول (Proventil) و تیوتروپیوم (Spiriva) برای بازکردن مسیرهای هوایی
- داروهایی برای رقیق‌کردن موکوز
- خلط‌آورها برای کمک به سرفه‌های خلطی
- اکسیژن تراپی
- واکسیناسیون برای پیشگیری از عفونت‌های تنفسی
ممکن است به کمک فیزیوتراپی قفسه سینه نیاز داشته باشید. یک حالت، جلیقه نوسان دیواره قفسه‌سینه با فرکانس بالا برای کمک به پاکسازی ریه‌ها از موکوز است. جلیقه‌ای که به آرامی قفسه‌سینه را می‌فشارد و آزاد می‌کند نیز همان اثر سرفه را ایجاد می‌کند. این عمل باعث خارج‌شدن موکوز از دیواره‌های لوله‌های برونشیال می‌شود.
اگر خونریزی ریوی وجود داشته باشد یا اگر برونشکتازی فقط یک قسمت از ریه را درگیر کرده باشد، ممکن است برای خارج‌کردن ناحیه درگیر به عمل جراحی نیاز داشته باشید.
بخش دیگری از درمان روزانه، تخلیه ترشحات برونشیال به کمک نیروی جاذبه است. تراپیست تنفسی می‌تواند به شما تکنیک‌هایی را برای کمک به خارج‌کردن خلط اضافی از طریق سرفه را بیاموزد.
اگر شرایطی مانند اختلالات ایمنی یا COPD باعث برونشکتازی ریه شوند، پزشک آن‌ها را نیز درمان خواهد کرد.
آیا برونشکتازی قابل پیشگیری است؟
علت دقیق برونشکتازی تقریبا در ۵۰ درصد موارد برونشکتازی غیر CF ناشناخته است.
در بقیه موارد، این بیماری با ناهنجاری‌های ژنتیکی که ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند و سایر عارضه‌های پزشکی مرتبط است. اجتناب از استعمال دخانیات، هوای آلوده، دود پخت و مواد شیمیایی می‌تواند به حفاظت و حفظ سلامت ریه‌ها کمک کند.
شما و فرزندانتان باید در برابر آنفلوانزا، سیاه سرفه و سرخک واکسینه شوید، زیرا این بیماری‌ها در بزرگسالی منجر به برونشکتازی ریه می‌شوند.
اما اغلب وقتی علت ناشناخته است، پیشگیری دشوار می‌شود. تشخیص زودهنگام این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است، به‌طوری که می‌توان قبل از بروز آسیب‌های ریوی قابل توجه، مداخله را شروع کرد.
