عمل پروستات چیست؟
پروستاتکتومی شامل مجموعه‌ای از عمل‌های جراحی است که در آن‌ها قسمتی از غده‌ی پروستات یا کل آن برداشته می‌شود. غده پروستات در لگن مردان، زیر مثانه قرار دارد و مجرای پیشابراه را احاطه می‌کند. پیشابراه مجرایی است که ادرار را از مثانه به آلت تناسلی منتقل می‌کند.
برداشتن پروستات، بسته به وضعیت بیمار و درمان پیشنهادی، به روش‌های مختلفی انجام می‌شود.
سرطان پروستات
پروستاتکتومی رادیکال نوعی روش جراحی است که طی آن کل غده‌ی پروستات و غدد لنفاوی اطراف آن برداشته می‌شود. این روش درمانی برای مردان مبتلا به سرطان پروستات موضعی استفاده می‌شود. پزشک می‌تواند پروستاتکتومی رادیکال را با استفاده از تکنیک‌های متفاوتی انجام دهد. این تکنیک‌ها شامل:
- پروستاتکتومی رایدکال با کمک ربات: جراح چند برش کوچک در ناحیه‌ی پایینی شکم ایجاد می‌کند تا غده پروستات را بردارد. برای این کار، پزشک پشت دستگاه می‌نشیند و از وسایل متصل به یک دستگاه مکانیکی به کمک رایانه (ربات) استفاده می‌کند. این دستگاه به حرکت دقیق‌تر دست جراح حین عمل، کمک می‌کند.
- پروستاتکتومی رادیکال باز: جراح در این روش یک برش در قسمت پایینی شکم ایجاد می‌کند و پروستات را خارج می‌سازد. به این تکنیک، جراحی رتروپوبیک هم گفته می‌شود.
- پروستاتکتومی رادیکال لاپاروسکوپیک: جراح چند برش کوچک در قسمت تحتانی شکم ایجاد می‌کند و ابزارهای به‌خصوصی را وارد محل‌های برش می‌کند تا پروستات را بردارد.
بزرگی پروستات
پروستاتکتومی ساده به طور معمول برای مردانی که دچار علائم شدید ادراری و بزرگی شدید پروستات (نه سرطان پروستات) شده‌اند، توصیه می‌شود. این جراحی می‌تواند به صورت باز یا با دستگاه‌های خودکار (رباتیک) انجام شود. به این نوع بزرگ شدن پروستات، هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH گفته می‌شود. در جراحی پروستات ساده برخلاف پروستاتکتومی به روش رادیکال، کل غده برداشته نمی‌شود بلکه تنها بخش‌هایی از پروستات که مانع از عبور جریان ادرار می‌شوند برداشته می‌شود.
علت جراحی پروستات
در اغلب موارد، عمل پروستات برای درمان سرطان موضعی و محدود پروستات انجام می‌شود. ممکن است جراحی به تنهایی، یا همراه با پرتودرمانی، شیمی درمانی و هورمون درمانی صورت گیرد. پروستاتکتومی برای درمان سرطان پروستات شامل خارج کردن کامل غده پروستات، غدد وزیکول سمینال و بخشی از بافت اطراف شامل غدد لنفاوی این ناحیه است.
انواع روش‌های جراحی برداشتن پروستات برای درمان سرطان پروستات شامل رادیکال پروستاتکتومی باز، رادیکال پروستاتکتومی لاپاروسکوپیک و رادیکال پروستاتکتومی با کمک دستگاه است.
پروستاتکتومی ساده، روش کمتر شایعی است که برای درمان انسداد پیشابراه به دلیل BPH انجام می‌شود. این روش همیشه با برداشتن کامل غده پروستات همراه نیست. این جراحی شکایت‌های ادراری و مشکلاتی که به خاطر انسداد جریان ادرار ایجاد شده است را برطرف می‌کند. این مشکلات ادراری شامل موارد زیر است:
- تناوب دفعات ادرار و نیاز فوری به ادرار کردن
- ناراحتی هنگام شروع ادرار
- خروج آهسته و طولانی ادرار
- افزایش دفعات نیاز به دفع ادرار در شب (ناکچوری)
- قطع و وصل شدن جریان ادرار حین ادرار کردن
- احساس باقی ماندن ادرار در مثانه
- عفونت ادراری
- ناتوانی در ادرار کردن (انسداد مجاری)
پروستاتکتومی ساده خطر عوارض بیشتری دارد و معمولاً مدت زمان بهبودی بعد از عمل در بیماران طولانی‌تر از روش‌های دیگر جراحی BPH است.
تیم جراحی باید مزایا و معایب هر روش جراحی را با بیمار در میان بگذارد و با توجه به ترجیح بیمار، مناسب‌ترین درمان ممکن را مشخص کند.
خطرات جراحی پروستات
خطرات پروستاتکتومی رادیکال
علاوه بر خطراتی که در هر نوع جراحی ممکن است ایجاد شود، خطرات و عوارض پروستاتکتومی رادیکال شامل موارد زیر است:
- خونریزی محل جراحی
- عفونت ادراری
- بی‌اختیاری ادرار
- اختلال در نعوظ (ناتوانی جنسی)
- آسیب رسیدن به مقعد (نادر)
- تنگی مجرای پیشابراه یا گردن مثانه
- تشکیل شدن کیست‌های حاوی ماد‌ه‌ی لنف که به آن لنفوسل گفته می‌شود.
خطرات پروستاتکتومی ساده
اگرچه برداشتن پروستات به این روش در رفع علائم ادراری به خوبی عمل می‌کند، این روش با عوارض جراحی بیشتری همراه است و دوره‌ی بهبودی طولانی‌تری بعد از جراحی نسبت به دیگر روش‌های درمان بزرگی پروستات، مثل جراحی برداشتن پروستات از راه مجرای ادراری (TURP) یا جراحی لیزر هولمیوم پروستات HoLEP)) دارد.
خطرات جراحی پروستات ساده شامل موارد زیر است:
- خونریزی محل جراحی
- آسیب به ساختارهای مجاور غده پروستات
- بی‌اختیاری ادرار
- انزال خشک
- اختلال در نعوظ (ناتوانی جنسی)
- تنگی مجرای پیشابراه یا گردن مثانه
آمادگی پیدا کردن برای پروستاتکتومی
پیش از عمل، ممکن است پزشک شما بخواهد با استفاده از یک لوله اسکوپ دیداری، داخل مجرای پیشابراه و داخل مثانه را ببیند (سیستوسکوپی). سیستوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد که اندازه‌ی پروستات را چک کند و سیستم ادراری بیمار را معاینه کند. ممکن است لازم باشد آزمایشات دیگری از جمله آزمایش خون یا آزمایشات مخصوص ارزیابی پروستات و ارزیابی جریان ادرار هم پیش از عمل درخواست داده شود.
پیش از درمان، باید با پزشک خود درباره‌ی نکاتی که باید رعایت شود، صحبت کنید. این نکات شامل موارد زیر است:
غذاها و داروها
داروهای مصرفی: نام تمامی داروهای تجویز شده و داروهای بدون نسخه و قرص‌های مکملی را که مصرف می‌کنید، به پزشک بگویید. به‌خصوص اگر داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (با نام تجاری کومادین) یا کلوپیدوگرل (با نام تجاری پلاویکس) و داروهای مسکن بدون نسخه مثل آسپیرین، ایبوپروفن (با نام تجاری ادویل) یا ناپروکسن (با نام تجاری Aleve) مصرف می‌کنید. چون ممکن است جراح برای کاهش خطر خونریزی، از شما بخواهد چند روز قبل از عمل، مصرف داروهایی که خطر خونریزی را بالا می‌برند، قطع کنید.
آلرژی و حساسیت دارویی: پیش از عمل، هر نوع آلرژی و حساسیت دارویی قبلی را با تیم جراحی خود درمیان بگذارید.
ناشتایی قبل از عمل: احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد که از شب قبل از عمل هیچ غذایی نخورید و مایعاتی ننوشید. صبح روز عمل، تنها داروهایی را که پزشک دستور داده است به همراه مقدار کمی آب مصرف کنید.
پاکسازی روده قبل از عمل: ممکن است جراح از شما بخواهد که پیش از عمل تنقیه کنید. برای این کار به شما یک وسیله و نحوه استفاده از آن داده می‌شود تا صبح روز جراحی، روده‌ی خود را پاکسازی کنید.
پوشش و لوازم شخصی
تیم جراحی از شما می‌خواهد چند وسیله همراه خود به بیمارستان بیاورید. این وسایل شامل:
- لیست تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید
- عینک، سمعک یا دندان مصنوعی
- لوازم مراقبتی شخصی مانند مسواک، شانه، وسایل ریش‌تراشی و تیغ حمام
- لباس‌های گشاد و راحت
- یک کپی از دستورات پزشک
- وسایلی که به آرامش شما کمک می‌کند مانند دستگاه کوچک پخش کننده موسیقی و کتاب
دقت داشته باشید که لوازم زیر را طی جراحی به همراه نداشته باشید:
- جواهرات و اشیای قیمتی
- عینک
- لنز تماسی چشم
- دندان مصنوعی
اقدامات بعد از جراحی: از پزشک بپرسید که چه مدت بعد از جراحی باید در بیمارستان بمانید. برای بازگشت به خانه باید کسی شما را همراهی کند، زیرا بلافاصله بعد از عمل قادر به رانندگی نخواهید بود.
محدودیت‌های حرکتی بعد از پروستاتکتومی: ممکن است تا چند هفته بعد از جراحی، قادر به کار کردن و انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید نباشید. درباره مدت زمان بهبودی پس از عمل، از پزشک خود سؤال کنید.
فرایند پروستاتکتومی
قبل از عمل
در این زمان، پزشک به شما بیهوشی عمومی می‌دهد تا در حین عمل بیهوش باشید. ممکن است به جای بیهوشی عمومی، بی‌حسی نخاعی دریافت کنید؛ یعنی شما در حین عمل هوشیار هستید اما هیچ دردی احساس نمی‌کنید. البته امروزه به ندرت از بی‌حسی نخاعی استفاده می‌شود. در برخی موارد، علاوه بر بیهوشی عمومی، تزریق اینتراتکال (داخل کانال نخاعی) هم در کنار آن انجام می‌شود.
ممکن است پزشک بلافاصله پیش از عمل، برای شما آنتی بیوتیک تجویز کند تا از ایجاد عفونت بعد از جراحی پیشگیری نماید.
حین عمل
پروستاتکتومی رادیکال به کمک ربات: جراح پشت یک دستگاه کنترل از راه دور با فاصله کمی از شما و تخت جراحی می‌نشیند و به طور دقیق، حرکات لوازم جراحی را با گرفتن دو دسته در دست خود، کنترل می‌کند. دستگاه یک نمای مغناطیسی سه بعدی از محل جراحی به پزشک می‌دهد و از این طریق او را قادر می‌سازد که محل جراحی را با جزئیات بسیار بیشتری از روش لاپاروسکوپیک قدیمی مشاهده کند. این سیستم رباتیک قادر به ایجاد برش‌های کوچک‌تر و دقیق‌تر است که این مزیت در برخی از مردان باعث می‌شود بهبودی زخم پس از عمل نسبت به روش‌های قدیمی جراحی سریع‌تر اتفاق بیافتد. همانند جراحی رتروپوبیک باز، این روش جراحی هم مانع آسیب زیاد به اعصاب می‌شود و می‌تواند توانایی جنسی را حفظ کند و از بی‌اختیاری ادرار جلوگیری کند.
معمولاً شما می‌توانید با محدودیت‌های کمی، دو تا چهار هفته پس از جراحی، به فعالیت‌های روزمره‌ی خود برگردید.
پروستاتکتومی رادیکال رتروپوبیک استاندارد: جراح در زیر شکم شما یعنی از زیر ناف تا بالای استخوان پوبیک لگن، یک برش ایجاد می‌کند. پس از آن که با دقت، غده پروستات را از اعصاب و عروق اطراف جدا کرد، کل غده پروستات و بخشی از بافت اطراف آن را خارج می‌کند. پس از این کار، برش ایجاد شده را بخیه می‌زند. این روش جراحی در مقایسه با روش‌های دیگر، خطر کمتری برای آسیب وارد شدن به اعصاب وارد می‌کند. آسیب به اعصاب این قسمت می‌تواند باعث بی‌اختیاری ادرار و اختلالات نعوظ شود.
پروستاتکتومی ساده: بعد از بیهوشی، ممکن است پزشک ابتدا سیستوسکوپی انجام دهد. در این حالت یک اسکوپ انعطاف‌پذیر و بلند را از نوک آلت تناسلی وارد می‌کند تا داخل مجرای پیشابراه، مثانه و پروستات را مشاهده کند.
سپس پزشک یک سوند (سوند فولی) را از نوک آلت وارد مثانه می‌کند تا حین جراحی، ادرار از طریق این سوند خارج شود. در این حالت پزشک یک برش در زیر ناف ایجاد می‌کند و بسته به تکنیک مورد استفاده‌ی پزشک، ممکن است نیاز به برش مثانه برای دستیابی به پروستات باشد.
در صورتی که شما علاوه بر مشکل پروستات، دچار فتق یا مشکلات سیستم ادراری باشید، پزشک از این فرصت برای جراحی این مشکلات به صورت همزمان استفاده می‌کند.
پس از این که پزشک بخشی از پروستات که باعث مشکلات و علائم شده است برمی‌دارد، یک یا دو لوله‌ی موقت از طریق دو سوراخ در سطح پوست و در نزدیکی محل جراحی وارد می‌شود. یکی از این لوله‌ها مستقیم از پوست وارد مثانه می‌شود (لوله‌ی سوپراپوبیک) و لوله‌ی دیگر وارد محلی که پروستات برداشته شده است می‌شود (لوله‌ی لگنی).
بعد از عمل
- برای شما داروهای وریدی کاهش دهنده درد تزریق می‌شود. ممکن است پزشک بعد از قطع داروی تزریقی، قرص‌های کاهنده درد برای شما تجویز کند.
- پزشک به شما توصیه می‌کند همان روز جراحی یا یک روز بعد از آن کمی راه بروید. حتی زمانی که خوابیده‌اید، باید تمرین‌هایی برای حرکت دادن پاهای خود انجام دهید و کاملاً بی‌حرکت نباشید.
- احتمالاً یک روز بعد از عمل جراحی مرخص می‌شوید. زمانی که پزشک احساس کند که رفتن به خانه بی‌خطر است، لوله‌ی لگنی را خارج می‌کند. ممکن است لازم باشد یک یا دو هفته بعد به پزشک مراجعه کنید تا بخیه‌های شما را بکشد.
- زمانی که از بیمارستان به خانه برمی‌گردید، سوند به شما وصل می‌شود. اغلب مردان ۵ تا ۱۰ روز بعد از جراحی به سوند ادراری نیازمندند.
دقت کنید که دستورات و محدودیت‌های بعد از جراحی را به درستی انجام دهید. برخی از این نکات شامل:
- شما باید به تدریج به فعالیت‌های جسمی خود برگردید. حدود ۴ تا ۶ هفته بعد از جراحی باید بتوانید به فعالیت‌های روزانه خود برگردید.
- حداقل تا چند روز بعد از جراحی قادر به رانندگی نخواهید بود. تا زمانی که سوند ادراری به شما وصل است، و داروی مسکن مصرف می‌کنید و پزشک به شما اجازه نداده است، از رانندگی کردن پرهیز کنید.
- شما باید بعد از پروستاتکتومی چند بار به پزشک مراجعه کنید تا از سلامت خود اطمینان حاصل کنید. اغلب بیماران حدود ۶ هفته پس از جراحی و سپس چند ماه بعد از آن، به پزشک مراجعه می‌کنند. در صورتی که دچار مشکلی شده‌اید می‌توانید زودتر از این به پزشک خود مراجعه کنید. البته این اتفاق به ندرت پیش می‌آید.
- پس از بهبودی از جراحی، می‌توانید فعالیت جنسی داشته باشید. بعد از پروستاتکتومی همچنان نعوظ در حین رابطه جنسی اتفاق می‌افتد اما انزال به ندرت اتفاق می‌افتد و یا اصلاً رخ نمی‌دهد.
نتیجه‌گیری
روش پروستاتکتومی با کمک ربات نسبت به روش‌های قدیمی‌تر جراحی، باعث کاهش درد و خونریزی و کاهش آسیب بافتی و کوتاه شدن مدت بستری در بیمارستان و افزایش سرعت بهبودی پس از عمل می‌شود. در این روش شما معمولاً ۲ تا ۴ هفته بعد از جراحی، با محدودیت اندک، می‌توانید به فعالیت طیعی خود برگردید.
پروستاتکتومی ساده‌ی باز، باعث رهایی طولانی مدت از علائم ادراری ناشی از بزرگی پروستات می‌شود. اگرچه این روش تهاجمی‌ترین روش درمان بزرگی پروستات است، اما ایجاد عوارض شدید به ندرت اتفاق می‌افتد. اغلب مردانی که این عمل را انجام می‌دهند به طور معمول هیچ پیگیری دیگری برای درمان BPH نیاز ندارند.
