هم وابستگی به اتكای ذهنی، عاطفی، جسمی یا معنوی به شریک زندگی، دوست یا یكی از اعضای خانواده گفته می‌شود. دکتر رنه اکسلبرت، روانشناس و نویسنده می‌گوید: «اصطلاح هم وابستگی در اصل در دهه ۱۹۵۰ بین افرادی که سومصرف مشروبات الکلی داشتند و افرادی که با وجود این زندگی نامناسب، از آنها نگهداری و حمایت می‌کردند، اطلاق میشد.»
این کاربرد واژه هم وابستگی امروزه نیز صدق می‌کند اما علاوه برآن معانی و کاربردهای بسیار گسترده تری نیز پیدا کرده است.
هم وابستگی به خودی خود به عنوان یک بیماری یا اختلال شخصیتی تقسیم بندی نمی‌شود. در واقع نوعی از الگوهای سبک دلبستگی است که در اوایل کودکی ایجاد می‌شود ومی‌تواند با سایر اختلالات شخصیتی، از جمله اختلال شخصیت وابسته، همپوشانی داشته باشد.
اشکال متنوع هم وابستگی
این نوع وابستگی با توجه به شدت آن می‌تواند اشکال و اندازه‌های متفاوتی داشته باشد. دکتر مارک میفیلد، می‌گوید: “از نظر بنیادی، علت این نوع وابستگی به دلیل ضعف در خودباوری و مرزهای شخصیتی است، از جمله عدم توانایی در ابراز نظر خود یا نه گفتن است.” وی افزوده است که هم وابستگی می‌تواند در انواع روابط مانند رابطه والدین و فرزند، روابط عاطفی، بین همسران و حتی رئیس وهمکاران ایجاد شود.
نشانه‌های هم وابستگی
همانطور که در بالا توضیح داده شد، هم وابستگی نوعی از الگوی روابط نامتعادل است که در آن یک شخص نیازهای شخص دیگر را تامین می‌کند درحالی که نیازها یا احساسات خودش چندان مهم نیست.
هم وابستگی در واقع نوعی رابطه متقابل است که در آن یک شخص به شخص دیگر وابسته و نیازمند است، در حالی که طرف مقابل نیز تمایل دارد که مورد نیاز و وابستگی قرار بگیرد. فرد هم وابسته، معروف به “دهنده”، احساس بی ارزشی می‌کند مگر اینکه فرد دیگری به او وابسته و نیازمند باشد. به فرد وابسته نیز “گیرنده” گفته می‌شود.
روابط هم وابستگی حاصل از یک نابرابری قدرت است که نیازهای گیرنده را تامین و ارتقا می‌دهد و فرد دهنده اجازه می‌دهد با فداکاری خود احساس قدرت بکند.
به گفته دکتر میفیلد و دکتر اکسلبرت، نشانه‌های هم وابستگی شامل موارد زیر می‌باشد، اما وجود همه فاکتورها الزامی نیست.
- احساسی به نام “راه رفتن روی پوسته‌های تخم مرغ” برای جلوگیری از درگیری با طرف مقابل.
- احساس نیاز به کنترل شدن توسط شخص مقابل و یا درخواست اجازه برای انجام کارهای روزمره.
- کسی است که متوالیا عذرخواهی می‌کند، حتی اگر کار اشتباهی نکرده باشد.
- احساس تاسف و نگرانی برای طرف مقابل، حتی اگر به شما آسیب رسانده باشد.
- تلاش‌های همیشگی برای تغییر یا نجات افراد مشکل دار از جمله معتادین یا ناتوانان، حتی اگر مشکلات آنها فراتر از توانایی فرد برای رفع باشد.
- انجام هرکاری برای شخص مقابل، حتی اگر باعث احساس ناراحتی خود فرد شود.
- ارزش و مقام دادن به شخصی دیگر با وجود اینکه شایسته این موقعیت نیست.
- نیاز به اینکه افراد دیگر شما را دوست داشته باشند تا احساس خوبی نسبت به خود داشته باشید.
- تلاش برای ایجاد زمان برای خود، با وجود اینکه اوقات فراغت خود را صرف فرد دیگری می‌کنید.
- احساس از دست دادن احساسات خود در زندگی یا رابطه.
چرا هم وابستگی الگوی نامناسبی است؟
هرچند همه افراد عزیزانی دارند و نسبت به آن عزیزان احساس مسئولیت می‌کنند، اما اگر هویت فردی به شخص دیگری وابسته باشد، شکل نادرستی به خود می‌گیرد.
هم وابستگی شامل هر احساس حمایت و مسئولیت نسبت به دیگران نیست بلکه فقط به آن‌هایی که تا حد ناسالم پیشرفت کنند، اشاره دارد.
دکتر اکسلبرت می‌گوید:
این الگوهمچنین به عنوان” اعتیاد به رابطه ” نیز شناخته می‌شود زیرا افراد دچار هم وابستگی اغلب روابطی یک طرفه، مخرب و بیش از حد احساسی دارند و مورد سواستفاده قرار می‌گیرند.
به طور کلی مشکل ذاتی هم وابستگی این است که فرد احساس واقعی خود را از دست می‌دهد زیرا تمام انرژی و احساسات خود را صرف فرد دیگری می‌کند. ممکن است فرد دهنده احساسات، بلافاصله چنین احساسی پیدا نکند و یا حتی از این رابطه احساس لذت کند. اما با ادامه و پیشرفت رابطه، شکل ناسالمی به خود می‌گیرد.
مسئله اصلی دیگر این است که برای فرد وابسته و دهنده احساسات، بسیار دشوار است تا خود را از رابطه خلاص کند. زیرا احساس می‌کند طرف مقابل به آنها اعتماد کرده است. فرد “گیرنده” نیز به شدت اطمینان دارد که فرد مقابل قادر به ترک رابطه نیست و به همین دلیل اعتماد کرده و رابطه ناسالم را ادامه می‌دهد.
چگونه می‌توان از شدت وابستگی کاست؟
اولین قدم در کاهش تمایلات هم وابستگی، تمرکز بر خودآگاهی است. فرد به تنایی قادر یه تقویت خودآگاهی است اما دکترمیفیلد بر اهمیت درمان در کشف هم وابستگی و رفع ان تاکید می‌کند. وی افزوده است:
«بسیاری از کسانی که با هم وابستگی دست و پنجه نرم می‌کنند تا زمانی که زندگی آنها شروع به از هم گسیختگی نکرده است، کمک نمی‌گیرند. توصیه من این است که فعالانه عمل کنید و کمک بگیرید.» در این مسیر سعی کنید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- رئیس کانون هواداران خود شوید. دکتر اکسلبرت می گوید: «یاد بگیرید با خود عاشقانه و مثبت صحبت کنید و در برابرانتقاد از خود مقاومت کنید.»
- قدم‌های کوچکی در جهت جدایی و رهایی از رابطه بردارید. به دنبال فعالیت‌های خارج از رابطه باشد و روی دوستی‌های جدید سرمایه گذاری کنید.
- بر روی کشف چیزهایی که شما را به اهدافتان نزدیک می‌کند، متمرکز شوید و سپس آنها را گسترش دهید.
- وقتی وسوسه شدید به طرف مقابل خود فکر کنید یا نگران و دلتنگ اش شدید، توجه خود را به خود و چیزهای دیگر معطوف کنید. این کار به تمرین نیاز دارد، بنابراین در این راه با خود مهربان باشید.
دکتر اکسلبرت می گوید:«اگر کسی شما را مورد انتقاد قرار می‌دهد یا تلاش می‌کند که تضعیفتان کرده و تحت کنترل بگیرد ، در مقابلش مقاومت کنید.»
با کمک کارو فعالیت، احساس عزت نفس و قدرت بیشتری خواهید کرد. وقتی واقعاً تمایل به انجام کاری ندارید، از “نه” گفتن هراسی نداشته باشید.
جمعبندی
هم وابستگی یک رفتار ناآگاهانه است که در اشکال و سطوح مختلفی وجود دارد. این نوع وابستگی اغلب منجر به پویایی روابط ناسالم می شود که به تدریج و با از دست دادن احساس وابستگی به فرد ، وابسته به مدار بدتر می شود. خودآگاهی و تغییر مسیر فعال از رفتار در کاهش تمایلات وابسته به کلید مهم است. با داشتن سالها رفتار آموخته شده با خود مهربان باشید.
