نوار مغزی چه چیزی را نشان می‌دهد؟

احتمالاً شنیده‌اید که برای مثال، فردی تصادف کرده و دچار ضربه به سر شده است و با مراجعه به بیمارستان از او آزمایش نوار مغزی گرفته شده است و جهت اطمینان ۲۴ ساعت تحت مراقبت بوده است. اگر نوار مغزی را از نزدیک دیده باشید، حتماً این سؤال برایتان پیش آمده که این خطوط پیچیده و موجدار بیانگر چه چیزی هستند؟ اصلاً نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد؟ در چه موارد دیگری کاربرد دارد؟ آیا ممکن است مضر باشد؟ و آیا آزمایش دردناکی است یا خیر؟ هدف اصلی این مطلب پاسخ به این سوال است که نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد؟ شما با مطالعه‌ی این مطلب، پاسخ تمام سوالات بالا را دریافت خواهید کرد. پس، لطفاً با ادامه‌ی این مطلب همراه ما باشید.

نوار مغزی، نام عامیانه‌ی الکتروانسفالوگرام یا EEG است. از این دستگاه، برای ثبت سیگنال‌های الکتریکی مغز و تشخیص هرگونه اختلالات مغزی محتمل، استفاده می‌شود. به این منظور، صفحات فلزی کوچک و مسطحی به نام الکترود به پوست سر متصل می‌شوند و بین الکترودها و پوست، جریان الکتریسیته‌ی کوچکی برقرار می‌شود. همانطور که می‌دانید، سلول‌های مغز با استفاده از نورون‌ها با یکدیگر مرتبط هستند. الکترودهای به کاررفته در این دستگاه، مسئول تجزیه و تحلیل فعالیت‌های الکتریکی نورون‌ها هستند. در نتیجه، سیگنال حاصل از فعالیت‌های الکتریکی نورون‌ها، به رایانه ارسال و نتایج آن ثبت می‌شود. فعالیت مغز در قسمت حافظه یا ضبط دستگاهِ الکتروانسفالوگرام، به‌صورت خطوط موجی سینوسی نشان داده می‌شود. در واقع، این دستگاه، قادر به ثبت عکس فوری از زمان فعالیت الکتریکی مغز است. به نظر شما، خطوط موجی ثبت شده در نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد؟

برای پاسخ به این سؤال که نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد، لازم به ذکر است که از سال ۱۹۲۹ میلادی، برای تشخیص مشکلات مربوط به فعالیت‌های الکتریکی مغز که در ارتباط با برخی اختلالات مغزی است، از دستگاه الکتروانسفالوگرام استفاده شده است. جالب است بدانید که خطوط ثبت شده در نوار مغزی، به متخصص مغز و اعصاب کودکان تهران کمک می‌کند تا هرگونه الگوی غیرطبیعی یا بی‌نظمیِ موجود در نوار مغزی را به سرعت تشخیص و بررسی کنند.

نتایج ثبت شده به وسیله‌ی این دستگاه، برای تایید یا رد شرایط مختلفی استفاده می‌شود، از جمله:

• اختلالات تشنجی (مانند صرع)
• آسیب مغزی ناشی از ضربه به سر
• آنسفالیت یا التهاب مغز
• تومور مغزی
• انسفالوپاتی (بیماری که باعث اختلال عملکرد مغز می‌شود)
• اختلالات خواب
• سکته مغزی
• زوال عقل

پزشکان مغز و اعصاب در کلینیک مغز و اعصاب ، با استفاده از الکتروانسفالوگرام، می‌توانند سطح فعالیت، هوشیاری و فوت مغزی فردی که در کُما است را بررسی کنند؛ همچنین، امکان نظارت بر فعالیت مغز در حین جراحی مغز وجود دارد.

قبل از آنکه بدانید نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد، بهتر است به این سؤال شایع پاسخ داده شود که آیا انجام آزمایش نوار مغزی ایمن و بدون درد است؟ پاسخ مثبت است. اما، بهتر است در صورتی‌که هرگونه مشکل پزشکی دارید، قبل از انجام این آزمایش، با پزشک خود مشورت کنید. برای مثال، ممکن است چراغ‌های چشمک‌زن دستگاه، محرکی برای افراد مبتلا به اختلال تشنجی، محسوب شوند.

قبل از انجام آزمایش نوار مغز و درک این مطلب که نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد، بهتر است با اقدامات قبل از انجام این آزمایش آشنا شوید:

• به مدت ۸ ساعت قبل از آزمایش، از مصرف هرگونه کافئین خودداری کنید.
• قند خون پایین می‌تواند به معنای نتایج غیرطبیعی در آزمایش باشد در نتیجه شب قبل از آزمایش به اندازه کافی غذا بخورید.
• در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً پزشک خود را از این موضوع مطلع کنید.
• شب قبل از آزمایش، موهای خود را بشویید. از محصولات حالت‌دهنده‌ی مو استفاده نکنید. اگر بر روی موهایتان از اکستنشن چسبی استفاده کرده‌اید، حتماً آن را جدا کنید.

عواملی که می‌تواند در ثبت نوار مغزی، اختلال ایجاد کند عبارتند از:

• نبض و ضربان قلب
• تنفس عمیق
• تعریق
• حرکات دهان
• حرکات ماهیچه‌ای
• قند خون پایین
• چراغ‌های روشن یا چشمک‌زن
• مصرف برخی داروها مانند آرام‌بخش‌ها
• مصرف کافئین
• موهای چرب یا اسپری مو

تجزیه و تحلیل نتایج نوار مغزی، توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی می‌شود. در نوار مغزی یک سری خطوط موج‌دار سینوسی مشاهده می‌شود. این خطوط بسته به اینکه در طول انجام آزمایش، فرد خواب است یا بیدار، متفاوت خواهد بود. اما، برای هرکدام از این حالات، الگوی طبیعی خاصی از فعالیت مغز، به صورت فرکانس امواج در ثانیه تعریف شده است. اگر الگوی طبیعی امواج مغز در نوار مغزی قطع شده باشد، می‌تواند نشانه‌ی صرع یا نوعی اختلال مغزی باشد. ولی لزوماً غیرطبیعی بودن خطوط نوار مغزی به معنی صرع نیست و برای تائید، نیاز به انجام آزمایشات دیگری است که پزشک تجویز می‌کند.

برای اینکه متوجه شوید نتایج آزمایش نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد، باید عنوان شود که الگویِ امواجِ متفاوتی برای حرکاتِ مختلف، تعریف و ثبت گردیده است. به عنوان مثال، الگوی امواج در نوار مغزی، زمانی که فرد بیدار باشد، سریع‌تر از زمانی که خوابیده است، حرکت می‌کند. لذا، پزشک متخصص با استفاده از دستگاه الکتروانسفالوگرام به راحتی طبیعی یا غیرطبیعی بودن امواج نوار مغزی را تشخیص می‌دهد.

اما، غیرطبیعی بودن نتایج آزمایش نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد؟ نتایج غیرطبیعی آزمایش نوار مغزی ممکن است به دلایل زیر باشد:

• انواع اختلالات تشنجی
• وجود هرگونه خونریزی غیرمعمول
• اختلال خواب
• آنسفالیت
• هرگونه بافت توده‌ای یا تومور
• انسداد جریان خون به دلیل وجود بافت مرده
• سردرهای می‌گرنی
• زیاده‌روی در مصرف الکل یا موارد مخدر
• صدمه به سر

نتیجه آنکه…

به‌طورکلی، در پاسخ به این سؤال که نوار مغز چه چیزی را نشان می ‌دهد، لازم است بدانید که نتایج نوار مغزی جهت رد یا تأیید بیماری‌های مغزی از قبیل صرع، تومور مغزی یا سکته با استفاده از دستگاه الکتروانسفالوگرام به کار می‌رود. با استفاده از این دستگاه، پزشک متخصص مغز و اعصاب قادر خواهد بود تا به‌راحتی هرگونه امواج طبیعی و غیرطبیعی ثبت شده در نوار مغزی را تشخیص و تفسیر کند.

مرجع

1. https://www.webmd.com/epilepsy/guide/electroencephalogram-eeg
2. https://www.healthline.com/health/eeg