محققان با بررسی سیستم ایمنی پشههای ناقل این بیماری نشان دادهاند که میتوان مالاریا را در نطفه خفه نمود. اما چگونه؟
سلولهای ایمنی در پشههای ناقل انگل مالاریا (مانند پشۀ آنوفل) سلولهای مهاجم (انگل) را شناسایی کرده و در پاسخ تعداد متنابهی مولکول پیامرسان ترشح میکنند. این مکانیسم ایمنی در پشهها قادر است انگل مالاریا را نابود سازد. به نظر میرسد که تقویت دستگاه ایمنی میزبان اولیه (پشه) میتواند استراتژی مؤثری در سرکوب این معضل بزرگ باشد.
نتایج این مطالعۀ جدید که ۲۰ام ژانویه در ژورنال Science Immunology منتشر شده است میتواند به توسعۀ روشهای جدید برای مقابله با مالاریا – که هر سال بیش از ۲۰۰ میلیون نفر را درگیر میکند – کمک کند.
کریستین میچل (Kristin Michel) ایمنیشناس حشرات از دانشگاه ایالتی کانزاس (Kansas State University) در این باره چنین میگوید:
اگر بتوانیم به مکانیسم مبارزۀ دستگاه ایمنی پشه با انگل مالاریا (که در نهایت به نابودی انگل میانجامد) پیببریم، قادر خواهیم بود با تقویت این مکانیسمها انگل را به طور کامل [از بدن پشه] حذف نماییم.
گونههای مختلف از انگلهای سردۀ پلاسمودیم (Plasmodium) باعث بروز مالاریا میشوند. در ادامه پشههای آنوفل نیز به انتقال این عوامل بیماریزا کمک میکنند. این پشهها نوعی سد دفاعی طبیعی در برابر مالاریا دارند که از گسترش پلاسمودیوم در بدن پشه (هنگام تغذیه از خون فرد آلوده) جلوگیری میکند. ولی مالاریا همچنان حضور دارد و قربانی میگیرد؛ چرا که برخی از این انگلها یاد گرفتهاند که چگونه از این سد ایمنی به سلامت عبور کنند.
مطالعات قبلی نشان داده بود که هموسیتها (Hemocyte، معادل گلبول سفید در بدن حشرات) نقش مهمی در نابودسازی عوامل بیماریزا ایفا میکنند. طی مطالعات صورت گرفته در “انستیتو ملی آلرژی و بیماریهای عفونی راکویل” (National Institute of Allergy & Infectious Diseases, Rockville) محققان به پشۀ Anopheles gambiae – ناقل اصلی مالاریا در نواحی جنوب صحرای آفریقا – نوعی رنگ تزریق نمودند که هموسیتها را نشاندار میکند. سپس به پشهها اجازه دادند از خون موشهای آلوده به مالاریا تغذیه کنند. محققان در ادامه پاسخ هموسیتهای نشاندار شده را بررسی کردند.
هموسیتهایی که موفق به شناسایی رد پای انگل (تحت تأثیر ترکیبات شیمیایی ساخته شده توسط انگل) شدند، شروع به خودکشی نمودند (از طریق فرآیند مرگ سلولی برنامهریزی شده). محققان مشاهده نمودند که در پی مرگ این سلولها وزیکلهایی (Vesicle) آزاد میشود ک منجر به فعالسازی سد ایمنی پشه در برابر انگل میشود. این وزیکلها با فعالسازی پروتئینی به نام TEP1 مقدمات مرگ پلاسمودیوم مهاجم را فراهم میکنند. هر چند محققان از پیش از وجود این پروتئین و نقش پراهمیت آن در برابر پلاسمودیم آگاهی داشتند؛ با این حال هیچگونه اطلاعاتی از نحوۀ فعالسازی این پروتئین در دسترس نبود. بدون حضور این وزیکلها، TEP1 قادر به نشانهگیری انگلها نخواهد بود. محققان آگاهی چندانی از محتویات این وزیکلها ندارند؛ با این وجود احتمال میدهند که این وزیکلها با آزادسازی انواعی از مولکولهای پیامرسان منجر به فعالسازی TEP1 میشوند.
محققان امیدوارند که بتوانند بر پایۀ این یافتۀ جدید استراتژیهایی جدیدی را برای مبارزه با مالاریا اتخاذ کنند. یکی از این راهبردهای عملی طراحی واکسنی است که مانع از انتقال انگل توسط پشه (پس از این که پشه از خون فرد آلوده تغذیه میکند) بشود.