پیوند قرنیه چشم (کراتوپلاستی)، عمل جراحی است که در آن کل یا بخشی از قرنیه زخم شده یا آسیب دیده با بافت سالم از یک قرنیه‌ی اهدایی دیگر جایگزین می‌شود. قرنیه سطح شفاف و گنبدی شکل چشم است که بخش مهمی از قدرت تمرکز چشم بر عهده‌ی آن می‌باشد.
پیوند قرنیه می‌تواند دید را بهبود بخشد، درد را کاهش دهد و ظاهر قرنیه آسیب دیده یا بیمار را بهتر کند. بیشتر روش‌های پیوند قرنیه موفقیت آمیز هستند. خطرات بروز عوارض احتمالی در پیوند مانند رد قرنیه اهدایی به مراتب کمتر است.
چرا عمل پیوند قرنیه انجام می‌شود؟
پیوند قرنیه اغلب برای بازگرداندن بینایی شخصی که دارای آسیب قرنیه است، انجام می‌شود. پیوند قرنیه همچنین ممکن است درد یا سایر علائم و نشانه‌های مرتبط با بیماری‌های قرنیه را تسکین دهد.
شرایطی که با پیوند قرنیه قابل درمان می‌باشند، عبارتند از:
- قوز قرنیه یا بیرون زدگی قرنیه (کراتوکونوس)
- دیستروفی فوكس. شرایطی كه در آن سلول‌های لایه‌های داخلی (اندوتلیال) قرنیه از بین می‌روند و باعث تورم و ضخیم شدن قرنیه و تاری دید می‌شود.
- نازک شدن قرنیه
- اسکار و زخم قرنیه، ناشی از عفونت یا آسیب دیدگی
- کدر شدن قرنیه
- کراتوپاتی بولوس. اختلال چشمی که باعث تورم قرنیه و درد شدید و ناراحتی چشمی و تاری و یا از دست رفتن دید می‌شود.
- عفونت‌هایی که باعث آسیب دائمی قرنیه می‌شوند.
- زخم‌های قرنیه، از جمله مواردی که در اثر عفونت ایجاد می‌شود.
- عوارض ناشی از جراحی قبلی چشم
- کراتیت. التهاب قرنیه ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها یا انگل‌ها.
چه علائمی می‌تواند نشان دهنده‌ی نیاز به پیوند قرنیه باشد؟
اگر قرنیه شما آسیب دیده باشد، احتمالا علائم زیر را خواهید داشت:
- درد چشم
- تاری دید
- دید ابری
چشم پزشک شما سایر عللی که می‌تواند باعث ایجاد این علائم شود را برطرف کرده و از سایر درمان‌ها کمک می‌گیرد، اگر قرنیه شما با استفاده از روش‌های دیگر قابل ترمیم نباشد، ممکن است جراح انجام عمل پیوند قرنیه را به شما توصیه کند.
مقالات مرتبط: التهاب قرنیه
روش جدید کشت سلول‌ها جایگزین عمل پیوند قرنیه
چرا قرنیه‌ی چشم چنین شفاف است؟
خطرات پیوند قرنیه
پیوند قرنیه جراحی نسبتاً بی‌خطری می‌باشد. با این وجود، تعداد محدودی عوارض جدی می‌تواند داشته باشد، مانند:
- عفونت چشم
- افزایش خطر کدر شدن عدسی چشم (آب مروارید یا کاتاراکت)
- افزایش فشار در کره‌ی چشم (گلوکوم)
- مشکلاتی در بخیه‌های مورد استفاده برای محکم کردن قرنیه اهدایی
- رد پیوند قرنیه اهدایی
- تورم قرنیه
- جدا شدن پیوند قرنیه (در مورد پیوند اندوتلیال که از یک حباب هوا برای قرار دادن لایه‌ی جدید اندوتلیال در محل استفاده می‌شود)
- جدا شدن شبکیه (بافتی که قسمت پشتی چشم را می‌پوشاند از آن جدا می‌شود)
- مشکلات مربوط به حدت بینایی ناشی از ناهمواری شکل منحنی قرنیه
- نشت مایعات از قرنیه
علائم رد پیوند قرنیه
در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن ممکن است به اشتباه به قرنیه اهدایی حمله کند. به این حالت رد پیوند گفته می‌شود و ممکن است نیاز به مداخله‌ی پزشکی یا پیوند قرنیه دیگری داشته باشد.
در صورت مشاهده هرگونه علائم و نشانه‌های رد پیوند، چشم پزشک خود را در جریان قرار دهید، مانند:
- از دست دادن بینایی
- درد
- سرخی چشم
- حساسیت به نور
رد پیوند در حدود ۱۰ درصد از پیوندهای قرنیه اتفاق می‌افتد.
آمادگی برای انجام پیوند قرنیه
قبل از عمل پیوند قرنیه
معاینه دقیق چشم: چشم پزشک شما شرایطی که می‌تواند بعد از عمل ایجاد عارضه کند را بررسی خواهد کرد.
اندازه گیری چشم شما: چشم پزشک تعیین می کند که به چه اندازه‌ای از قرنیه اهدایی نیاز دارید.
بررسی تمامی داروها و مکمل‌هایی که مصرف می کنید: ممکن است لازم باشد قبل یا بعد از پیوند قرنیه، مصرف برخی از داروهای خاص یا مکمل‌ها را قطع کنید.
درمان سایر مشکلات چشم: مشکلات نامربوط چشم مانند عفونت یا التهاب ممکن است احتمال موفقیت پیوند قرنیه را کاهش دهد. در نتیجه چشم پزشک شما قبل از جراحی برای درمان این مشکلات اقدام خواهد کرد. پزشک درمورد نحوه انجام عمل جراحی توضیح داده و خطرات این روش را به شما توضیح می‌دهد.
یافتن قرنیه اهدایی
بیشتر قرنیه‌های مورد استفاده در پیوندهای قرنیه از اهدا کنندگان متوفی حاصل می‌شوند. بر خلاف اندام‌هایی مانند کبد و کلیه، افراد نیازمند پیوند قرنیه به طور کلی نیازی به تحمل زمان طولانی ندارند. دلیل این امر این است که بسیاری از افراد بطور خاص درخواست می‌کنند که قرنیه‌های آن‌ها پس از مرگ برای اهدا در دسترس باشد، مگر اینکه شرایط خاصی داشته باشند، بنابراین قرنیه‌های بیشتری برای پیوند در دسترس هستند.
ممکن است قرنیه اهداکنندگانی که شرایط خاصی دارند مانند برخی از مشکلات سیستم عصبی مرکزی، عفونت‌ها و جراحی قبلی چشم یا مشکلات چشمی یا افرادی که به دلیل نامعلومی فوت شده‌اند، مورد استفاده قرار نگیرد.
در طول عمل انتظار چه چیزی را می‌توانید داشته باشید؟
در روز پیوند قرنیه، داروهای آرام بخش برای ریلکس شدن و یک بی حسی موضعی برای بی حس کردن چشم به شما تزریق می‌شود. شما در حین عمل نمی‌خوابید، اما دردی هم احساس نخواهید کرد.
در طی متداول‌ترین نوع پیوند قرنیه (کراتوپلاستی نافذ)، ابتدا جراح کل ضخامت قسمت مرکزی قرنیه غیر طبیعی یا بیمار و آسیب دیده را به کمک تیغ مدور مخصوصی به نام ترفاین برش می‌زند و یک دیسک به اندازه یک دکمه از بافت قرنیه را برمیدارد و با استفاده از ترفاین دیگر قرنیه اهدا کننده را برش داده و آماده پیوند می‌کند. قرنیه جدید ( قرنیه پیوندی) روی چشم گیرنده درست در محل قرنیه برداشته شده، قرار گرفته و با نخ بسیار ظریف غیر قابل جذب بخیه می‌شود. در مراجعه‌های بعدی به چشم پزشک او خود بخیه‌ها را برمیدارد. در بعضی موارد، اگر افراد واجد شرایط دریافت پیوند قرنیه از قرنیه اهدایی نباشند، پزشکان ممکن است یک قرنیه مصنوعی (کراتوپروتز) در محل قرنیه قبلی قرار دهند.
روش‌های پیوند بخشی از قرنیه
در برخی از انواع مشکلات قرنیه، همیشه پیوند ضخامت کل قرنیه مناسب‌ترین روش نیست. در این صورت سایر انواع پیوندها ممکن است مورد استفاده قرار گیرند که فقط لایه‌های خاصی از بافت قرنیه یا فقط بافت‌هایی را تحت تأثیر بیماری قرار گرفته‌اند را حذف می‌کنند. این رویه‌ها شامل موارد زیر است:
- کراتوپلاستی اندوتلیال. در این روش، جراح بافت بیمار را از لایه‌های پشتی قرنیه، از جمله اندوتلیوم، به همراه غشای دسمه ، یک لایه نازک از بافت که اندوتلیوم را از آسیب و عفونت محافظت می‌کند، خارج می‌کند. برای جایگزین کردن بافت برداشته شده، بافت اهدا کننده با دقت در محل جدید خود کاشته می‌شود.
دو نوع کراتوپلاستی اندوتلیال وجود دارد. در متداول ترین نوع ، به نام کراتوپلاستی اندوتلیال غشای دسمه به روش تراش (DSEK) ، از بافت اهدایی برای جایگزینی حدود یک سوم قرنیه استفاده می‌کند. یک روش جدیدتر به نام کراتوپلاستی اندوتلیال غشای دسمه (DMEK) ، از یک لایه بسیار نازک‌تر از بافت اهدایی استفاده می‌کند. از آنجا که بافت مورد استفاده در DMEK بسیار نازک و شکننده است، این روش از DSEK چالش برانگیز‌تر است و به طور معمول کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- پیوند قسمت جلوی قرنیه: کراتوپلاستی لاملار قدامی (ALK) در این روش، بافت بیمار را از لایه‌های جلویی قرنیه، از جمله اپیتلیوم و استروما جدا می‌کند، اما لایه اندوتلیال پشت، در جای خود باقی می‌ماند.
عمق آسیب قرنیه نوع روش ALK را که برای شما مناسب است تعیین می‌کند. کراتوپلاستی لایه‌ای قدامی سطحی (SALK) فقط لایه‌های جلوی قرنیه شما را جایگزین می‌کند و اندوتلیوم سالم دست نخورده باقی می‌ماند. پیوند لایه‌ای عمقی قدام (DALK) به صورت عمقی زمانی که آسیب قرنیه عمیق‌تر و به داخل استروما گسترش یابد، استفاده می‌شود.
در DALK برش کوچکی در قسمت جلوی چشم ایجاد می‌شود تا لایه های جلویی و میانی قرنیه بدون آسیب به لایه های پشتی جدا شوند. سپس بافت سالم از یک اهدا کننده به جای بافت جدا شده قرار می‌گیرد.
بعد از انجام عمل جراحی
- پس از انجام پیوند قرنیه چندین نوع دارو دریافت خواهید کرد: داروهای چشمی و گاهی اوقات داروهای خوراکی بلافاصله پس از پیوند قرنیه و در طی بهبودی به کنترل عفونت، تورم و درد کمک می‌کند.
- چشم را بپوشانید: پچ چشمی می‌تواند بعد از عمل جراحی از چشم شما محافظت کند.
- چشم خود را در برابر آسیب دیدگی محافظت کنید: برنامه ریزی کنید تا پس از پیوند قرنیه در آرامش باشید و به آرامی فعالیت‌های عادی خود از جمله ورزش کردن را از سر بگیرید. برای بقیه عمر خود باید اقدامات احتیاطی بیشتری انجام دهید تا از آسیب دیدگی چشم خود جلوگیری کنید.
- پیگیری‌های مکرر بعد از عمل را به موقع انجام دهید: مراجعات مکرر به پزشک را سر وقت انجام دهید، در این معاینات در یک سال اول پزشک به دنبال شواهد عفونت می‌باشد.
نتایج
پس از انجام پیوند قرنیه در بیشتر افرادی که این عمل انجام می‌شود، بینایی تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند. آنچه شما می‌توانید بعد از پیوند قرنیه انتظار داشته باشید، به دلیل انجام عمل جراحی و میزان سلامتی شما بستگی دارد.
خطر بروز عوارض و رد پیوند قرنیه سال‌ها پس از پیوند قرنیه همچنان وجود دارد. به همین دلیل باید سالانه به چشم پزشک خود مراجعه کنید. عارضه‌ی رد پیوند قرنیه اغلب با مصرف داروها قابل کنترل است.
تصحیح بینایی بعد از عمل انجام جراحی
ممکن است در ابتدا پس از انجام عمل جراحی و تا عادت به وضعیت جدید وضعیت بینایی شما بدتر از قبل از عمل جراحی شود. همچنین بهبود دید شما ممکن است چندین ماه طول بکشد.
پس از بهبودی لایه بیرونی قرنیه – چند هفته تا چند ماه بعد از عمل – چشم پزشک اقدامات لازم که می‌تواند بینایی شما را بهبود بخشد، انجام خواهد داد. این اقدامات شامل موارد زیر می‌باشد:
- اصلاح ناهمواری قرنیه (آستیگماتیسم): بخیه‌هایی که قرنیه اهدایی را روی چشم نگه می‌دارند ممکن است باعث ایجاد برآمدگی و فرورفتگی‌هایی در قرنیه شما شوند و بینایی شما را در نقاط خاصی تار کنند. پزشک می‌تواند با آزاد کردن برخی از بخیه‌ها و سفت کردن برخی دیگر، بعضی از این موارد را اصلاح کند.
- تصحیح مشکلات بینایی: خطاهای انکسار مانند نزدیک بینی و دور بینی را می‌توان با عینک، لنزهای تماسی یا در بعضی موارد جراحی لیزیک چشم اصلاح کرد.
