فوبیا چیست؟
فوبیا به پاسخ های ترسی شدید یا آزاردهنده گفته می‌شود. افراد دچار فوبیا در مواجهه با منبع ترسشان دست و پای خود را گم کرده و تحت فشار قرار می‌گیرند. این ترس می‌تواند مشمول موقعیت ها، مکان ها و اشیای خاص باشد و بر خلاف اضطراب های عمومی، فوبیا به طور معمول دربرخورد با موارد خاص برای هر فرد می‌باشد.
تاثیر فوبیا می‌تواند بسته به افراد، بسیار متنوع باشد و از اضطراب های ساده تا منع کنندگی از فعالیت های روزانه تغییر کند. این نوع ترس معمولا با شغل و تحصیل افراد تداخل دارد و با وجود آزار دهنده بودن آن، نمی‌توان مانع آن شد.
چه مواردی می‌توانند موجب فوبیا شوند؟
عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند باعث بروز فوبیا شوند. وجود بستگانی با مشکلات اضطرابی و عصبی می‌تواند موجب بروز فوبیا در کودکان شود. همچنین وقایعی مانند تجربه غرق شدن که باعث وارد شدن فشار روانی شدید به افراد می‌شود جزو عوامل اصلی فوبیا شناخته می‌شوند. علاوه بر این قرار گرفتن در موقعیت هایی نظیر ارتفاعات بلند، مکان های بسته و یا نیش حشرات نیز از عوامل القا کننده ی فوبیا هستند.
به طور معمول افرادی که شرایط پزشکی و سلامتی خاصی دارند دچار فوبیا هستند و نیز بسیاری از افراد پس از قرار گرفتن در معرض ضربه های مغزی تروماتیک شروع به ایجاد فوبیا می‌کنند. افسردگی نیز می‌تواند با فوبیا در ارتباط باشد.
انواع مختلف فوبیا
آگورافوبیا: شامل ترس از موقعیت ها یا مکان هایی است که امکان خروج از آنها وجود ندارد. این افراد از قرار گرفتن در مکان های پرازدحام و یا بیرون از خانه واهمه دارند. این افراد به طور معمول ارتباط های اجتماعی خود را قطع می‌کنند و از خانه ی خود بیرون نمی‌آیند.
اکثر افراد دچار آگوروفوبیا از قرار گرفتن در موقعیتی پرازدحام در هنگام وقوع حادثه و عدم رسیدن کمک به آنها می‌ترسند و به همین دلیل سعی در دوری از این شرایط را دارند.
فوبیای اجتماعی: این نوع از فوبیا می‌تواند باعث تنها شدن و گوشه گیری فرد از جامعه شود و گاهی ممکن است چنان شدید باشد که فرد در انجام ساده ترین فعالیت ها نیز از قبیل سفارش دادن غذا در رستوران و یا پاسخ دادن به تلفن دچار مشکل شود.
فوبیاهای خاص
افراد زیادی ممکن است نسبت موقعیت ها، مکان ها یا اشیای خاصی احساس خوبی نداشته باشند ولی این موارد شامل فوبیا نبوده و برای اینکه نوع خاصی از ترس به عنوان فوبیا مطرح شود معیار اصلی آن تداخل آن با زندگی روزمره است.
حال به بیان برخی از انواع خاص فوبیا می پردازیم:
گلوسوفوبیا: شامل ترس از حرف زدن در مقابل جمع است. این افراد حتی در هنگام فکر کردن به سخنرانی در مقابل جمع دست و پای خود را گم می‌کنند.
آکروفوبیا: ترس از ارتفاع. این افراد از رفتن به کوه ها، پل ها و طبقه های بالاتر ساختمان ها امتناع می‌ورزند و احساس می‌کنند ممکن است از هوش رفته و تعادل خود را از دست دهند.
کلاستروفوبیا: ترس از مکان های بسته. این نوع از ترس اگر مانع از استفاده ی شخص از آسانسور و اتومبیل شود می‌تواند مانع از زندگی روزمره فرد شود.
آویاتوفوبیا: ترس از پرواز کردن.
دنتوفوبیا: ترس از دندان پزشک یا عمل های دندان پزشکی. این نوع فوبیا معمولا پس از تجربه ی ناخوشایند در مطب دندان پزشک رخ می‌دهد و درصورت مانع شدن از مراجعه فرد به دندان پزشک درصورت بروز مشکل، می‌تواند مضر باشد.
هموفوبیا: ترس از خون یا زخم. این افراد در مواجهه با خون خود یا اشخاص دیگر معمولا دچار رنگ پریدگی می‌شوند.
آراکنوفوبیا: ترس از عنکبوت
کاینوفوبیا: ترس از سگ
اوفیدیوفوبیا: ترس از مار
نیکتوفوبیا: ترس از تاریکی و شب. این مورد جزو ترس های معمول دوران کودکی می‌باشد و اگر پس از بزرگسالی همچنان ادامه یابد نوعی فوبیا تلقی می‌شود.
معمول‌ترین علایم فوبیا شامل چه مواردی است؟
- تپش قلب
- تنگی نفس
- ناتوانی فرد در سخن گفتن یا حرف زدن سریع
- خشک شدن دهان
- درد معده
- افت فشار خون
- درد قفسه سینه
- لرزیدن
- احساس خفه شدن
- عرق شدید
- احساس سبکی سر
درمان فوبیا
درمان های فوبیا می‌تواند شامل تراپی های روانی، درمان های دارویی و یا ترکیبی از هر دو باشد:
درمان از طریق یادگیری رفتاری
CBT یا درمان از طریق یادگیری رفتاری جزو درمان ها معمولی روانی به کار رفته برای فوبیا می‌باشند. این روش شامل قرار دادن فرد در مواجهه با منبع ترس و در شرایط کنترل شده می‌باشد. این نوع درمان باعث برنامه ریزی رفتاری دوباره فرد شده و از فشار روانی می‌کاهد و در واقع به مغز یاد می‌دهد که علت ترس می‌تواند ترسناک نباشد.
در تکنیک های جدید این درمان از واقعیت مجازی برای شبیه سازی شرایط برای فرد استفاده می‌شود.
درمان دارویی
شامل ضدافسردگی ها و ضد اضطراب هاست. دارو می‌تواند موجب تعدیل واکنش های روانی و فیزیکی فرد شود. در بیشتر مواقع بهترین نوع درمان استفاده از دارو و درمان روانی به طور همزمان می‌باشد.
اگر از فوبیا رنج می‌برید کمک گرفتن برای درمان آن مهم است. رفع فوبیا ممکن است سخت باشد اما امکان پذیر است. از این طریق افراد می‌توانند یادبگیرند که چطور با ترس های خود مقابله کرده و زندگی بهتری را تجربه کنند.
