تب کریمه‌کنگو

بیماری تب کریمه‌کنگو (Crimean-Congo haemorrhagic fever) به تازگی شیوع یافته و تا کنون قربانی‌های بسیاری داشته است. اين بيماري با رعایت نکات بهداشتی در مراکز تهیه و عرضه دام، به راحتی قابل پیشگیری است. در ادامه، به بررسی دقیق این بیماری و راه‌های پیشگیری و کنترل آن خواهیم پرداخت؛ با دکتر مجازی همراه باشید.

اطلاعات کلی

• عامل این بیماری، نیروویروس، از خانواده‌ی Bunyaviridae است.
• آمار مرگ‌ومیر به میزان ۴۰٪ – ۱۰٪در بین انسان‌ها است.
• ویروس این بیماری ابتدا از کنه و احشام حیوانات به انسان منتقل شده و بین انسان‌ها از راه خون، ترشحات و مایعات بدن منتقل می‌شود.
• تب کریمه‎کنگو در آفریقا، خاورمیانه و آسیا شیوع پیدا کرده است.
• در حال حاضر، واکسنی پیشگیری از اين بيماري برای انسان یا حیوان وجود ندارد.

منشا بیماری

نیروویروس در بدن حیوانات وحشی و خانگی از قبیل گاو، گوسفند، بز وجود دارد. اغلب پرندگان دربرابر این ویروس مقاوم‌اند به جز شترمرغ که مستعد ابتلا به این ویروس است؛ این خود مشکل بزرگی را برای کسانی که در منطقه‌ای مانند آفریقا هستند و از شترمرغ تغذیه می‌کنند، به وجود می‌آورد. هیچ نشانه آشکار بیماری در این حیوانات مشاهده نشده‌است.
حیوانات با گاز‌های گرفته‌شده توسط کنه‌های آلوده به این ویروس مبتلا می‌شوند؛ سپس این ویروس به مدت یک هفته در بدن آن‌ها باقی می‌ماند و سیکل بیماری شروع می‌شود تا زمانی که کنه‌ی بعد گاز بگیرد و چرخه را از نو آغاز کند. کنه‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند به این ویروس آلوده شوند اما خانواده‌ی هیالوما (Hyalomma) گروه اصلی هستند.

انتقال بیماری

این بیماری همان‌طور که گفته شد می‌تواند توسط کنه یا استفاده از گوشت و تماس با خون حیوان بعد از کشته شدن، منتقل شود. بیشتر قربانیان این بیماری شامل کشاورزان، کارکنان کشتارگاه و دام‌پزشکان مي‌شوند.
تب کریمه‌کنگو از راه خون و مایعات موجود در بدن و همچنین در بیمارستان‌ها، به علت استفاده از وسایل آلوده شده به خون و مایعات بدن، می‌تواند بین انسان‌ها منتقل شود.

علایم ونشانه‌ها

مدت زمان بیماری بستگی به چگونگی ابتلا به آن دارد، مثلا مدت زمان برای کسانی که با کنه آلوده شدند به مدت ۱ الی ۳ روز تا حداکثر ۹ روز و برای کسانی که با خون یا گوشت آلوده شدند به مدت ۶ روز تا حداکثر ۱۳ روز است.

علایم اولیه‌ی این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:

• تب
• درد عضلانی
• سرگیجه
• سفتی و دردهای ناحیه‌ی گردن
• دردهای ناحیه‌ی کمر
• سردرد
• دردِ چشم و حساس شدن چشمان به نور (فوتوفوبیا)
• تهوع، استفراغ، اسهال
• درد شکم و گلو

بعد از ۲ الی ۴ روز علایم بعدی جایگزین می‌شوند:

• بی‌خوابی
• افسردگی
• سستی
• درد شکم ممکن است به ناحیه‌ی مربع فوقانی سمت راست منتقل شود
• بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)

علایم کلینیکی:

• افزایش ضربان قلب
• بزرگی غدد لنفاوی
• خارش‌های مخاط‌ اندام‌های داخلی ناشی از خون‌ریزی مانند دهان، گلو و پوست
• ایجاد اکیموز و مشکلات هموراژیک دیگر
• ابتلا به هپاتیت
• زوال کلیه‌ها
• کارکرد نامناسب کبد و ریه‌ها بعد پنجمین روز

آمار مرگ و میر این بیماری به میزان متوسط ۳۰٪ است و افراد معمولا در هفته‌ی دوم می‌میرند. در بیمارانی که بهبود می‌یابند روند بهبودي از روز ۹-۱۰ بعد از ابتلا به بیماری آغاز می‌شود.

تشخیص

بیماری CCHF توسط تست‌های زیادی قابل تشخیص است:

• الایزا (ELISA)
• جستوجوی آنتی‌ژنی
• خنثی سازی سرم
•  RT-PCR
• ایزوله کردن ویروس توسط کشت سلول

بیماران مبتلا به بیماری‌های کشنده در روز‌های اول مقدار آنتی‌بادی قابل بررسی ندارند بنابراین برای بررسی از خود ویروس یا RNA آن در نمونه‌های خونی یا نمونه‌های بافتی استفاده می‌شود. این تست‌ها باید تحت شرایط خاص انجام گرفته و مراقبت‌های زیست محیطی لازم برای عدم انتشار ويروس در محیط انجام گیرد.

درمان

در درمان این نوع بیماری هدف اصلی درمان علایم و کنترل آن‌ها است. استفاده از آنتی‌ویروس ریباویرین (Ribavirin) چه از راه دهان و چه از راه تزریق وریدی، به نظر می‌آید که نتایج مفیدی به دنبال داشته باشد.

^{آنتی‌ویروس ریباویرین}

پیشگیری و کنترل

برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری در بین مردم چه اقدامی می‌توان انجام داد؟

با اینکه محققان واکسنی از مغز موش برای پیشگیری از این بیماری بدست آورده‌اند و روی تعداد محدودی از افراد در اروپا آزمایش می‌شود؛ اما هنوز هم واکسن قابل اعتمادی برای پیشگیری همگانی از این بیماری وجود ندارد.
در نبود واکسن تنها راه پیشگیری افزایش آگاهی و اطلاعات عمومی است.

اطلاعات لازم برای افزایش آگاهی افراد

۱. برای جلوگیری از انتقال بیماری از راه کنه:

• پوشیدن لباس‌های آستین بلند و استفاده از شلوار‌های بلند
• پوشیدن لباس‌های رنگ روشن برای آسان شدن تشخیص وجود کنه بر روی لباس
• استفاده از مواد از بین برنده‌ی کنه بر روی لباس
• استفاده از مواد دفع کننده‌ی کنه‌ها بر روی پوست
• چک کردن مرتب لباس‌ها برای تشخیص زودهنگام وجود کنه بر روی آن‌ها
• دوری از مناطق کنه خیز
• کاهش رفت‌وآمد در فصولی که کنه‌ها افزایش می‌یابند

۲. کاهش ریسک ابتلا به بیماری از راه حیوان به انسان:

• استفاده از دستکش هنگام تماس با حیوان خصوصاً هنگام کشتن آن در کشتارگاه یا تکه‌تکه کردن در قصابی‌ها
• قرنطینه‌کردن حیوانات یا استفاده از مواد کشنده‌ی حشرات ۲ هفته قبل از کشتار

۳. کاهش ریسک ابتلا به بیماری از راه انسان به انسان:

• کاهش ارتباط فیزیکی با افراد مبتلا
• استفاده از دستکش و ابزار محافظتی هنگام مراقبت از افراد آلوده
• شستن دست‌ها بعد از تماس با افراد مبتلا