زمانی که فردی به ویروس هپاتیت C مبتلا می‌شود، ممکن است درجات شدیدی از آثار این بیماری را از خود بروز دهد، که عموماً اختلال و بیماریای ملایم نسبت سایر بیماری‌هاست. به هر حال، بیشتر موارد این نوع از هپاتیت، فقط زمانی خود را بروز می‌دهند که بیماری حالت مزمن به خود گرفته باشد، حتی ممکن است فرد مبتلا برای تمام طول عمر، در جسم و جان خود میزبان این ویروس بماند و متوجه حضورش نشود.
در برخی از افراد ابتلا به این بیماری زود‌تر خود را نشان می‌دهد. اما بقیه‌ی افراد این بیماری را به حالت مزمن و دراز‌مدت تجربه کرده و شاهد عوارض جسمی و کبدی این بیماری خواهند بود. بر اساس گفته‌های سازمان چهانی بهداشت (WHO)، حدود ۷۱ میلیون نفر در سراسر جهان با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند.
پیش از هر چیز بهتر است باهم سری به ایستگاه زیر زده و با اطلاعاتی بیشتر در مورد هپاتیت C به ادامه‌ی بحث بپردازیم، در انتهای مبحث مقالات مرتبط برای مطالعه بیشتر آورده شده‌اند.
ایستگاه هپاتیت:
هپاتیت به چه بیماریای گفته می‌شود؟
لغت “هپاتیت” به معنای التهاب کبدی است. در حال حاضر ۵ نوع مختلف از انواع ویروس هپاتیت وجود دارد، که هر یک به روش خاص خود منتشر و بیماری‌زایی می‌کنند.
هپاتیت A: بیشترین حالتی که در انتقال ویروس این نوع از هپاتیت نقش دارد، خوردن و یا نوشیدن آب و غذای آلوده به ویروس است. این ویروس همچنین از طریق فضولات آلوده به ویروس و سیستم بهداشتی ضعیف و رفتار‌های جنسی ناسالم به راحتی منتقل می‌شود.
هپاتیت B: انتقال ویروس این گونه از هپاتیت‌ها به وسیله‌ی خون، مایع منی یا سِمن، یا هر مایعی با منشأ انسانی و جسمی، صورت می‌پذیرد. هپاتیت B، می‌تواند از مادر به نوزاد انتقال یافته و او را بیمار کند. این انتقال همچنین از طریق ارتباط داشتن با مواد خونی و داشتن روابط جنسی ناسالم و مراقب‌نشده، قابل انجام است.
هپاتیت C: این نوع از هپاتیت، عموماً از طریق خون آلوده منتقل می‌شود. درحالی که امکان انتقال این ویروس از طریق رابطه‌ی جنسی هم وجود دارد.
هپاتیت D: این هپاتیت بیشتر در افرادی بروز می‌کند که قبلاً به نوع B آن مبتلا شده باشند.
هپاتیت E: انتقال این نوع از هپاتیت همچون نوع A آن، از طریق خوردن و آشامیدن آب و غذای آلوده به ویروس امکان‌پذیر است.
پزشکان در مراقبت در برابر هپاتیت های نوع B و C، به عنوان فراگیر‌ترین انواع این بیماری، تاکید بیشتری دارند. برای هپاتیت نوع B واکسنی وجود دارد که به جلوگیری از آن کمک می‌کند ولی در برابر نوع C این بیماری، هیچ‌گونه واکسنی شناسایی و تولید نشده است. این امر بیانگر اهمیّت پیشگیری در برابر ابتلا به این بیماری است.
هپاتیت C چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس هپاتیت همان‌طور که گفته شد، ویروسی خون محور است و از طریق خون منتقل می‌شود. این بدان معناست که سیستم گردش خون فرد باید در معرض خون آلوده قرار بگیرد تا به بیماری مبتلا شود. بر اساس بیانات سازمان جهانی بهداشت، رایج‌ترین مسیر‌های انتقال این ویروس شامل موارد زیر است:
- تزریق دارو با سوزن‌های آلوده.
- استفاده یا دوباره به‌کار بردن ابزار پزشکی، مانند استفاده‌ی دوباره از سوزن یا ابزاری مرتبط با خون که قبلاً برای فردی دیگر استفاده شده‌اند.
- دریافت خون اهدایی آلوده یا محصولات خونی بی‌نام و نشان و نامطمئن.
قبل از سال ۱۹۹۲، مرکز تأمین خون ایالات متحده، به میزانی که امروزه در بررسی خون‌های موجود از نظر بیماری‌هایی چون هپاتیت C، کارآمد و قابل اعتماد است، کارآمد نبود. بر همین اساس در آن زمان افرادی که دریافت خون یا محصولات خونی داشته‌اند در معرض ریسک ابتلای بالاتری قرار گرفته‌اند. امروزه نظارت‌ها با روش‌‌های سخت‌گیرانه‌تری دنبال می‌شوند. به هر حال، این امکان وجود دارد که فردی این ویروس را مدت‌ها قبل دریافت کرده باشد و از وجود آن در بدنش بی‌اطلاع باشد.
مسیر‌هایی که احتمال انتقال ویروس هپاتیت در آن‌ها وجود دارد ولی میزان آن کمتر است:
- داشتن رابطه‌ی جنسی با فرد آلوده.
- انتقال ویروس از مادر به نوزاد.
- استفاده از ابزار و وسایل بهداشتی شخصی فرد آلوده، مانند مسواک ریش تراش و… که احتمالا با خون فرد آلوده در تماس بوده‌اند.
بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱.۷۵ میلیون نفر به تازگی و در سال ۲۰۱۵، به این بیماری مبتلا شده‌اند. در بدن این افراد، ظرف مدت دو هفته تا ۶ ماه پس از ابتلا به ویروس، این ویروس شروع به گسترش و فراگیری خواهد کرد. افرادی که به این بیماری، مخصوصاً به گونه‌های مزمن این بیماری مبتلا می‌شوند، تا زمان وخامت اوضاع مشکل خود را نخواهند فهمید.
ریسک فاکتورها
بخاطر این که گونه‌ی مزمن هپاتیت C، علائم ناگهانی‌ای را از خود بروز نمی‌دهد، فرد ممکن است تا زمانی که متحمل آسیب‌های سنگین و جبران ناپذیر کبدی نشده است، اصلا متوجه حضور این بیماری در بدنش نشود. به همین دلیل آگاهی مردم نسبت به مسیر‌های انتقال و ابتلا به این ویروس، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. دانستن کلیاتی در باب این موضوع می‌تواند کمک شایانی در پیشگیری از این بیماری باشد.
افرادی که در ادامه لیست می‌شوند بیشترین ریسک ابتلا به هپاتیت C را به همراه دارند:
- افرادی که کار تزریق دارو را انجام می‌دهند.
- افرادی که توسط محصولات خونی و یا خون آلوده تحت درمان قرار گرفته‌اند.
- افرادی که شریک جنسی مبتلا به هپاتیت C دارند.
- افراد مبتلا به HIV.
- افرادی که دارای خالکوبی و پیرسینگ حلقه بر بدن خود هستند، مخصوصاً آن دسته از افراد که این موارد را در مراکز غیر‌مجاز و ابزار نامناسب بر بدن خود پیاده کرده‌اند.
- افراد مشغول در سیستم سلامت، کسانی که با سوزن و کار‌های این چنینی سروکار دارند.
- افرادی که قبلا به هپاتیت C یا هر نوع دیگر از این بیماری دچار بوده‌اند هنوز هم ریسک ابتلا و پیشرفت این نوع از هپاتیت را در خود دارند.
پیشگیری از انتقال هپاتیت C
هنوز هیچ‌گونه واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد. پیشگیری از این بیماری تمرکز خود را بیشتر بر استفاده‌ی ایمن از ابزار سوزنی، رابطه‌ی جنسی امن، و کاهش تزریقات وریدی متمرکز کرده است. سوء برداشت های بسیاری در مورد مسیر‌های انتقال این ویروس وجود دارد که عموماً درست نیستند، به مواردی از آن اشاره می‌کنیم:
- شیر مادر، غذا، یا آب
- بغل و روبوسی کردن
- گرفتن غذا یا آب از فرد مبتلا و استفاده از آن‌ها
- گزیده‌شدن توسط پشه‌ی آلوده به ویروس
علائم و نشانه‌ها
یک فرد، همان طور که گفته شد، می‌تواند به دوصورت هپاتیت C را تجربه کند: حاد و یا مزمن.
فردی که به نوع حاد این بیمای دچار می‌شود به سرعت علائم را از خود بروز داده و فرد متوجه مشکل می‌شود. در این بین می‌توان علائم نوع حاد هپاتیت C را در موارد زیر خلاصه کرد:
- تب
- ادرار تیره
- بی‌اشتهایی
- زردی یا یرقان
- درد مفاصل
- حالت تهوع
- درد معده
- استفراغ
بر اساس گزارش‌های مرکز مراقبت و پیشگیری از بیماری (CDC)، حدود ۶۵ تا ۸۵ درصد افرادی که به هپاتیت C مبتلا می‌شوند، روند مزمن بیماری را در پیش می‌گیرند. نشانه‌هایی که این دسته از افراد از خود بروز می‌دهند، تا زمانی‌که فرد گاهی دچار عفونت نشود، از خود رونمایی نمی‌کنند. در اغلب موارد، افراد مبتلا به این ویروس زمانی به بیماری خود پی می‌برند که برای بررسی مورد یا بیماریای دیگر آزمایش خون از آن‌ها گرفته شده است! آزمایش خون در این افراد ممکن است میزان نامتعادلی از آنزیم‌های کبدی را نشان دهد. این در حالی است که، افرادی که آلوده شده‌اند می‌توانند سطوح آنزیمی متعادل و سالمی را در آزمایش خون خود نشان دهند.
علائم و نشانه‌ها در گونه‌ی مزمن این بیماری به شرح زیر است:
- خونریزی راحت و کبودی‌های متعدد بر بدن
- از حال رفتن و بی‌هوشی
- آسیت و جمع‌شدگی مایع در ناحیه‌ی شکمی
- یرقان ظاهری یا زردی سطح پوست
- خارش پوست
- کاهش وزن
به دلیل این که بسیاری از این علائم غیر جدی‌اند و یا به عبارت دیگر خاص این بیماری نیستند و در شرایط دیگر هم دیده می‌شوند، بسیاری از افراد ممکن است متوجه داشتن هپاتیت خود با دیدن این علائم نشوند.
تشخیص و زمان مراجعه به پزشک
CDC به افراد خاصی توصیه‌ی اکید می‌کند که برای اطمینان از سلامتی خود آزمایش بدهند. این توصیه شامل افرادی است که علائم این بیماری داشته و یا مشمول یکی از ریسک فاکتور‌های زیر قرار می‌گیرند:
- کسانی در میانه‌ی سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۶۵ به به دنیا آمده باشند (میانه‌ی سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۴).
- کسانی که داروی داخل وریدی دریافت کرده‌اند.
- مبتلایان به ویروس HIV
- کسانی که از درمان‌های لخته‌سازی خون قبل از سال ۱۳۶۶ استفاده کرده‌اند.
- کسانی که قبل از سال ۱۳۷۱ خون اهدایی یا محصولات خونی دریافت کرده‌اند.
- کسانی که به مدت طولانی تحت درمان با دیالیز قرار داشته‌اند.
- کسانی که در مراکز بهداشتی کار کرده و با ابزار سوزنی سروکار دارند.
اگر آنتی‌بادی‌های مربوط به این ویروس در تست بیمار مشاهده شوند، پزشک برای بررسی‌های بیشتر که آیا فرد مبتلاست یا نه، آزمایش‌های دیگری را برای فرد تجویز خواهد کرد. همچنین در این موارد تست‌هایی که برای بررسی سلامت کبد استفاده می‌شوند هم در این جا ممکن است تجویز شوند.
