افراد مبتلا به حسآمیزی صداها را مزه مى‌کنند، رنگ‌ها را بو می‌کنند و یا بوها را می‌بینند! محققان معتقدند این افراد (۴ درصد از جمعیت) زندگی را کاملا متفاوت از دیگران تجربه می‌کنند.
من می‌دونم که عدد ۴ آبیه ولی دوستم پافشاری می‌کنه که قرمزه!! همچنین اون فک می‌کنه عدد ۴ شخصیت مادرانه‌ای داره ولی ۴ من هیچ شخصیت خاصی نداره، هیچکدوم از اعداد من هویت ندارن! اما همه‌ی عددها و حروف من رنگ خاص خودشون رو دارن، دقیقا مثل روزها و ماه‌ها!
حسآمیزی یک وضعیت ادراکی است که تحریک یکی از حس‌ها به طور اتوماتیک و ناخودآگاه، حس دیگری را نیز فعال می‌کند. حسآمیزی ممکن است ترکیبی از هر نوع حس یا شناختی باشد.
افرادی که مبتلا به حسآمیزی هستند صداها را می‌بینند، مزه‌ی کلمات را حس می‌کنند یا هنگامی که برخی بوها را استشمام می‌کنند، حسی را در پوست خود احساس می‌کنند. حتی ممکن است مفاهیم انتزاعی مانند زمان را به صورت طراحی شده، همانند تصویر زیر، در اطراف خود ببینند.
بسیاری از افراد مبتلا به حسآمیزی بیش از یک حالت حسآمیزی را تجربه می‌کند. در مثال بالا هر دو شخص، مبتلا به حسآمیزی حروف رنگی (grapheme-color) هستند، اعداد و حروف را به رنگ‌های خاصی می‌بینند، هرچند تجربیات هر یک متفاوت است. اعداد شخص دوم دارای هویت هستند. بنابراین او نوع دیگری از حسآمیزی به نام «تجسم شخصیت وصفی-زبانی» (ordinal-linguistic personification) را نیز تجربه می‌کند.
دانشمندان فکر می‌کردند حسآمیزی شیوع کمی دارد اما اکنون تصور بر این است که نزدیک ۴ درصد از جمعیت برخی حالات این بیماری را دارند.
حسآمیزی چگونه است؟
David Eagleman، عصب‌شناس دانشکده پزشکی Baylor ، این پدیده را اینگونه توضیح می‌دهد:
زمانی که به این تصویر نگاه می‌کنید، احتمالا کلمه‌ی «باراک اوباما» به ذهنتان می‌رسد، اگرچه این کلمات در هیچ جای تصویر نوشته نشده‌اند! مفز به طور اتوماتیک و ناخودآگاه این ارتباط بین تصویر با کلمه‌ی باراک اوباما را برقرار می‌کند، دقیقا همانطور که مغز افراد مبتلا به حسآمیزی ارتباط بین عدد ۴ و رنگ زرد را برقرار می‌کند!
همانطور که Eagleman توضیح می‌دهد، نباید حسآمیزی را با توهم اشتباه گرفت، زیرا تداخلی با بینایی افراد مبتلا ندارد، مانند حالتی که یک کدوتنبل نارنجی و بزرگ را مقابل خود تصور می‌کنید اما این تصور مانع از بینایی شما نمی‌شود.
حسآمیزی یک پدیده‌ی مربوط به حواس بوده و با حافظه ارتباطی ندارد. اگر مبتلا به حسآمیزی نباشید می‌توانید در ذهن خود بین برخی اعداد و رنگ‌ها ارتباط برقرار کنید اما مغز شما پاسخ مشابه افراد مبتلا به حسآمیزی نخواهد داشت.
برای مثال، در تصویر زیر برای فردی که مبتلا به حسآمیزی حروف رنگی نباشد، تشخیص اعداد سیاه ۲ از ۵های سیاه دشوار خواهد بود.
اما اگر اعداد شما رنگ مخصوص خود را داشته باشند بلافاصله مثلث اعداد ۲ را تشخیص خواهید داد!
حتی برای برخی از افراد مبتلا به حسآمیزی حروف رنگی، تشخیص بسیار آسان‌تر نیز خواهد بود. Daniel Smilek، پروفسور فیزیولوژی دانشگاه Waterloo، در افرادی که بین اعداد و حروف و رنگ‌ها ارتباط برقرار می‌کنند دو‌گروه را شناسایی کرده است:
طرح‌ریزها (projectors)، كسانيكه حروف نوشته شده در مقابل خود را رنگی تجسم می‌کنند.
پیوند دهنده‌ها (associators)، افرادی که رنگ‌ها را در ذهن خود می‌بینند.
علت آن چیست؟
نزدیک ۴۰ درصد از افراد مبتلا به حسآمیزی، حسآمیزی درجه اول نسبی دارند و بسیاری از افراد مبتلا از زمانی که به خاطر می‌آورند دچار حسآمیزی بوده‌اند.
Sean Day، کسی که صداها و مزه‌ها را همراه با رنگ تجربه می‌کند، گفت:
قطعا هنگامی که ۵ یا ۶ ساله بودم دچار حسآمیزی بودم، به یاد دارم که در کمد ضبط‌ها دنبال رکوردی برای گوش کردن به رنگ‌های مورد علاقه‌ام بودم!
آزمایشگاه Eagleman به دنبال ژنی است که موجب حسآمیزی می‌شود، درحال حاضر او ناحیه‌ای را در کروموزوم ۱۶ شناسایی کرده است که مرتبط با حسآمیزی حروف رنگی می‌باشد.
محققان معتقدند این پدیده به دلیل نوعی تداخل در مسیرهای عصبی مغز است و مغز افرادی که مبتلا به حسآمیزی هستند، ارتباطات عصبی بیشتری نسبت به دیگران دارد.
Daphne Maurer، روانپزشک دانشگاه McMaster، معتقد است احتمالا همه‌ی ما با ارتباطات عصبی که موجب حسآمیزی می‌شوند به دنیا آمده‌ایم، اما بیشتر ما هنگام بزرگ شدن این ارتباطات را از دست می‌دهیم.
Eagleman فکر می‌کند احتمالا در مغز افرادی که مبتلا به حسآمیزی نیستند نیز حسآمیزی درحال رخ دادن است، اما شخص تا زمانی که مجبور نشود، از آن آگاه نخواهد بود.
برای مثال او به اثر «bouba/kiki» اشاره می‌کند. زمانیکه از شما سوال می‌شود کدامیک از دو تصویر زیر bouba بوده و‌کدامیک kiki است، بیشتر افراد تصویری را که زاویه دار است kiki و تصویر با حاشیه گرد را bouba می‌نامند!
همچنین مطالعات نشان می‌دهند افراد صداهای بلند را روشن‌تر از صداهای ملایم می‌دانند و تصور می‌کنند مایعات تیره بوی غلیظ‌تری از مایعات روشن دارند!
Eagleman در کتابش، «چهارشنبه آبی نیلی است!»، می‌گوید این مثال‌ها اثبات می‌کنند که این تناسب بین حواس درحقیقت ارتباطاتی هستند که از قبل وجود داشته‌اند.
بدین ترتیب حسآمیزی که اجداد ما سال‌ها قبل پایه‌گذاری کرده‌اند، به اصطلاح ادبی که امروزه بهتر می‌شناسیم تبدیل شده است: استعاره!
با این وجود حسآمیزی متفاوت از مثال‌هایی است که گفته شد زیرا این تجربه‌ی حسی به طور اتوماتیک و غیرقابل یادگیری فعال می‌شود و متفاوت با ساختن استعاره‌های ادبی است.
Eagleman گفت:
این یک پدیده‌ی واقعی است و افرادی که مبتلا هستند واقعا دنیا را متفاوت تجربه می‌کنند!
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تداوم یکی از بهترین راه‌ها برای تشخیص این بیماری است، Eagleman گفت:
اگر ادعا کنید که حرف «j» شما دارای نوعی رنگ آبی است، برای تشخیص دقیق نوع رنگ آبی تست خواهید شد…اگر فقط روحیه شاعرانه‌ای داشته باشید یا بخواهید از استعاره استفاده کنید، سال‌های بعد نمی‌توانید دوباره همان رنگ را انتخاب کنید اما اگر مبتلا به حسآمیزی باشید همواره همان یک رنگ را انتخاب خواهید کرد!
محققان مغز افراد مبتلا به حسآمیزی را بررسی کردند. با استفاده از توموگرافی نشر پوزیترون و fMRI، آن‌ها دریافتند افرادی که در موسیقی رنگ‌ها را می‌بینند در پاسخ به صداها فعالیت ناحیه‌ی بینایی مغزشان نیز افزایش می‌یابد.
افزایش فعالیت متقاطع در نواحی مغز افراد مبتلا به حسآمیزی حروف رنگی
مزایا و معایب
برخی افراد مبتلا به حسآمیزی اظهار دارند شرایطشان گاهی اوقات آزار دهنده است. برای مثال زمانی که کلمه‌ای به رنگ اشتباه چاپ شده باشد برایشان عجیب است، و یا برخی نام‌ها مزه‌ی بدی برایشان دارد! برخی افراد مبتلا از داشتن حس‌های بیش از حد رنج می‌برند یا در زمان کودکی از توضیح تجربیاتی که نمی‌دانستند غیر معمول است، خجالت زده می‌شدند.
با این وجود بیشتر افراد مبتلا به حسآمیزی این توانایی خود را یک هدیه دانسته و هرگز نمی‌خواهند آن را از دست بدهند.
Day توضیح می‌دهد:
اگر رایحه‌ی بسیار بدی را استشمام کنید مسلما نخواهید خواست حس بویایی خود را برای همیشه از دست بدهید!
داشتن حسآمیزی مزایایی نیز دارد، مانند تمییز دادن رنگ‌های مشابه یا حفظ کردن راحت اطلاعات. برای مثال ممکن است عددی را در یک شماره تلفن به خاطر نیاورید اما یک احساس و تصور سبز رنگ خواهید داشت که نشان‌دهنده‌ی عدد ۶ است!
در سال ۲۰۰۵، Daniel Tammet با حفظ کردن ۲۲٫۵۱۴ رقم از عدد پی در پنج ساعت، رکورد زد! او این رکورد را مدیون توانایی‌اش در دیدن اعداد به رنگ‌ها، طرح‌ها و صداهای متفاوت است.
شواهد نشان می‌دهند ممکن است افراد مبتلا به حسآمیزی خلاقیت بیشتری نیز داشته باشند. در مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا، برای سنجش میزان خلاقیت از دانش‌آموزان تست Torrance Tests of Creative Thinking گرفته شد. افرادی که مبتلا به حسآمیزی بودند دو برابر بهتر از سایرین امتیاز آوردند.
در برخی مواقع این شرایط عصبی حتی موجب پذیرش بهتر در موقعیت‌های شغلی شده است. برای مثال برخی کارخانه‌های ماشین‌سازی افراد مبتلا به حسآمیزی را استخدام می‌کنند تا به طراحان کمک کنند ماشین‌های راحت‌تری را طراحی کنند.
مقاله مرتبط: ارتباط یادگیری زبان دوم با حسآمیزی
بسیاری از افراد مشهور مبتلا به حسآمیزی هستند، از جمله ولادیمیر ناباکوف، ونسان ون گوک، مریلین مونرو، بیلی جوئل و مری بلایژ.
فارل ويليامز هنگام آهنگ‌سازی آهنگ‌ها را با رنگ‌ها ترکیب می‌کند، او می‌گوید زندگی بدون این هدیه برایش غیرقابل تصور است! او در مصاحبه با Psychology Today گفت:
اگر ناگهان این توانایی از من گرفته می‌شد مطمئن نیستم که می‌توانستم موسیقی بسازم. نمی‌توانستم با شرایط کنار بیایم و مقیاسی برای درک موسیقی داشته باشم.
اکر فکر می‌کنید ممکن است مبتلا به حسآمیزی باشید تست طراحی شده‌ی «Synesthesia Battery» توسط آزمایشگاه David Eagleman را امتحان کنید!
