محققان در مارمولکهای خانگی (Geckos) نوعی سلولهای بنیادی کشف کردند که آنها را قادر به بازسازی دُمشان میکند. این یافته میتواند امیدی برای درمان آسیبهای نخاعی در انسانها باشد.
بسیاری از مارمولکها میتوانند برای فرار از شکارچی بخشی از دُم خود را جدا کرده و بعدا دُم جدیدی را بازسازی کنند. برخلاف پستانداران بخشی از اعصاب نخاعی مارمولکها در دُمشان قرار دارد.
پروفسور Matthew Vickaryous دریافت که نخاع موجود در دُم دارای گروه بزرگی از سلولهای بنیادی و پروتئینهایی است که به رشد سلولهای بنیادی کمک میکنند. Vickaryous در مجلهی Journal of Comparative Neurology گفت:
میدانستیم که نخاع مارمولک میتواند بازسازی شود. اما نمیدانستیم کدامیک از سلولها موجب این توانایی میشوند.
انسانها در مواجهه با آسیبهای نخاعی ناتوان هستند، من امیدوارم به کمک آنچه از توانایی مارمولکها یاد میگیریم بتوانیم نخاع انسان را تحریک به ترمیم آسیبهایش کنیم.
مقاله مرتبط: ترمیم صدمات نخاعی به کمک ابریشم
مارمولکهای خانگی میتوانند در کمتر از ۳۰ روز دُم جدیدی را بسازند، بسیار سریعتر از سایر مارمولکها. زمانی که این مارمولکها به دام شکارچی میافتند، بخش از دُم خود را جدا میکنند. دُم جدا شده همچنان تکان میخورد و حواس شکارچی را پرت میکند. بدین ترتیب این خزنده میتواند از دست شکارچی فرار کند.
در آزمایشگاه Vickaryous با شبیهسازی عمل شکارچی موجب جدا شدن دُم مارمولک میشود. زمانی که دُم جدا میشود، ناحیهی باقیمانده از دُم شروع به ترمیم خودش میکند. در نهایت بافت و نخاع جدیدی تشکیل میشود. در این مطالعه، پروفسور علوم پزشکی به همراه Emily Gilbert، دانشجوی دکترا، اتفاقاتی را که قبل و بعد از جدا شدن دُم رخ میدهد، در سطح سلولی بررسی میکنند.
آنها کشف کردند که نخاع مارکولک دارای نوع خاصی از سلولهای بنیادی به نام گلیای شعاعی (radial glia) میباشد. این سلولهای بنیادی معمولا غیرفعال هستند.
اما زمانی که دُم جدا میشود همه چیز موقتاً تغییر میکند. سلولها پروتئینهای متفاوتی را میسازند و در پاسخ به آسیب، شروع به تکثیر میکنند. زمانی که آسیب التیام پیدا میکند و نخاع ترمیم میشود، این سلولها دوباره به فاز استراحت خود برمیگردند.
در مقابل، انسانها در پاسخ به آسیب نخاعی به جای بافت جدید بافت اسکار میسازند. بافت اسکار به سرعت زخم را میبندد و مانع از ترمیم آسیب میشود. Vickaryous گفت:
عملکرد بافت اسکار یک اصلاح سریع است اما در دراز مدت ایجاد مشکل میکند.
احتمالا این فرایند توانایی ما را در ترمیم نخاع محدود میکند. ما فاقد سلولهای کلیدی مورد نیاز هستیم.
این مطالعه تنها بخشی از تحقیقات انجام شده روی توانایی مارمولکهای خانگی در بازسازی اعصاب مرکزی است. قدم بعدی بررسی توانایی مارمولکها در ساخت سلولهای مغزی جدید خواهد بود.
طبق گفتهی Vickaryous مارمولکهای خانگی توانایی ترمیم بسیاری از بافتهای بدنشان را دارند. بنابراین مدل آزمایشگاهی مناسبی برای مطالعهی ترمیم زخمها و بازسازی بافتها هستند.