بیماری آلزایمر و زوال عقل یکسان نیستند، با اینکه اغلب به جای همدیگر استفاده می‌شوند! زوال عقل واژه‌ای کلی است و برای هر نوع کاهش توانایی ذهنی شدید که سلامت بدن و زندگی روزمره را مختل کند، استفاده می‌شود. زوال عقل انواع مختلفی دارد و رایج ترین نوع آن آلزایمر است. آلزایمر نوعی از زوال عقلی است که باعث از دست رفتن حافظه و ایجاد اختلال در سایر کارکرد‌های مهم ذهنی می‌شود.
مقاله مرتبط: بیماری آلزایمر با مغز چه می‌کند؟
بیماری آلزایمر ۸۰ــ۶۰ درصد کل موارد زوال عقل را شامل می‌شود. این بیماری یک بیماری پیشرونده است؛ بدین معنی که علائم بیماری به تدریج و با گذشت زمان تشدید می‌شوند. بیماری الزایمر ششمین عامل اصلی مرگ در آمریکا است. مبتلایان به این بیماری، به طور میانگین تا هشت سال پس از ظهور علائم آشکار بیماری زنده می‌مانند.
از سایر انواع زوال عقل می‌توان زوال عقل عروقی (Vascular Dementia) و زوال عقل مختلط (Mixed Dementia) را نام برد. زوال عقل عروقی، دومین نوع شایع زوال عقل پس از آلزایمر است و در نتیجه‌ی آسیب عروقی که به مغز خون‌رسانی می‌کنند، ایجاد می‌شود. سکته‌‌ی مغزی و حتی چندین سکته‌‌ی خفیف مغزی پشت سر هم می‌توانند این آسیب را ایجاد کنند.
مقاله مرتبط: ۵ راه پیشگیری از سکته مغزی
از انواع دیگر زوال عقل که کمتر شایع هستند، می‌توان زوال عقل ناشی از اختلالات پیشانی گیجگاهی (Frontotemporal Dementia) و زوال عقل اجسام لویی (Lewy Body Dementia) را نام برد. اختلالات پیشانی گیجگاهی نوعی از زوال عقل است که توسط دسته بیماری‌های Frontotemporal Lobar Degeneration) FTLD) که طی ان‌ها در لوب‌های پیشانی و گیجگاهی اختلال ایجاد می‌شود، به وجود می‌آید. زوال عقل اجسام لویی نیز، ناشی از رسوب غیرعادی پروتئین‌های Alpha-synuclein در مغز است.
زوال عقل مختلط، واژه‌ای است که برای توصیف ابتلای فرد به چند نوع زوال عقل استفاده می‌شود. به عنوان مثال، فرد می‌تواند مبتلا به هر دو بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی باشد. در مبتلایان به زوال عقل مختلط، واضح نیست که هر کدام از علائم مربوط به کدام نوع از زوال عقل است. محققان هنوز در تلاشند که بفهمند در زوال عقل مختلط روند هر کدام از بیماری‌ها بر دیگری چه تاثیری می‌گذارد.
در برخی موارد نوع زوال عقل بیمار تشخیص داده نمی‌شود. علل زوال عقل همیشه شناخته شده نیستند. در برخی از سالمندان ممکن است اختلال حافظه ناشی از افزایش سن ایجاد شود که با بیماری آلزایمر و زوال عقل متفاوت است.
ریسک فاکتورهای زوال عقل
دو ریسک فاکتور رایج بیماری آلزایمر و زوال عقل، سن و زمینه ژنتیکی هستند. بسیاری از مبتلایان به آلزایمر بالای ۶۵ سال سن دارند. همچنین احتمال ابتلای افرادی که پدر و مادر یا خواهر و برادر آلزایمری دارند، بیشتر از سایر افراد است. با این وجود، شواهد نشان می‌دهند که عوامل دیگری نیز دز بروز این بیماری تاثیرگذار هستند.
مقاله مرتبط: کارهایی که می‌توانید برای پیشگیری از آلزایمر و پارکینسون انجام دهید
طبق مطالعه‌ای که در دانشگاه کمبریج انجام گرفته است، حدود یک سوم موارد آلزایمر، در نتیجه ریسک فاکتورهای قابل پیشگیری به وجود می آیند. هفت مورد از اصلی‌ترین ریسک فاکتورهای آلزایمر عبارتند از: دیابت، فشار خون بالا، چاقی، کم‌تحرکی، افسردگی، سیگار کشیدن و تحصیلات پایین.
به حداقل رساندن این ریسک فاکتورها، می‌تواند به طور بالقوه احتمال ابتلا به آلزایمر را تا حد نامعلومی، کاهش دهد. ما امروزه می‌دانیم که فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، می‌تواند شیوع بسیاری از بیماری‌ها را کاهش دهد. این عوامل روی آلزایمر هم تاثیر دارند و می‌توانند احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش داده و یا پیشرفت آن را کند کنند.
اگر تمایل دارید که احتمال مبتلا شدنتان به آلزایمر و زوال عقل را کاهش دهید، رژیم غذایی سالم و ورزش کردن شروع خوبی برای شماست. ورزش کردن می‌تواند جریان خون به مغز را افزایش داده و ارتباطات بین نورون‌های مغزی را تقویت کند. این موارد برای بهبود عملکرد شناختی مغز ضروری هستند.
مرور سیستماتیک مطالعات مربوط به فعالیت بدنی، نشان می‌دهد که این ریسک فاکتور قابل اصلاح است. این موضوع که انجام چه نوع ورزشی بهتر است و این ورزش باید چه مقدار و چند مدت یکبار انجام گیرد، هنوز مشخص نیست.
چون آلزایمر و زوال عقل ریسک فاکتورهای چندگانه‌ای دارند، پس برای یافتن درمان آن‌ها باید از برنامه‌های مداخله‌ای چندمنظوره (Multipronged Intervention Programs) استفاده شود. در این روش‌ها چندین عامل تاثیرگذار در بیماری را به صورت یکجا و در ارتباط با همدیگر بررسی می‌کنند. از این رو چالش جدید پیشروی دانشمندان این است که از بررسی یک ریسک فاکتور واحد فراتر روند و چندین رفتار خوب مانند تغذیه، ورزش و تمرینات شناختی را با هم مورد بررسی قرار دهند. در این صورت است که می‌توانند بفهمند ترکیب این عوامل چگونه می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را کاهش دهد. همان‌طور که عوامل متعددی خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل را کاهش می‌دهند، ریسک فاکتورهای ابتلا به آن‌ها نیز فراوان هستند. یافتن راه‌حل برای به حداقل رساندن این ریسک‌ها پیچیده است، اما این روش‌های چند منظوره می‌توانند به حصول نتیجه مطلوب کمک کنند.
