همه چیز درباره‌ی پرتودرمانی بیماران سرطانی

نگرانی یا پایمال شدن احساسی است که برای بیماران سرطانی، با شنیدن واژه‌ی پرتو درمانی تداعی می‌شود. اما اطلاعات این مقاله که از پایگاه انجمن سرطان آمریکا گردآوری شده، به شما کمک خواهد کرد تا با پی بردن به ابهاماتی نظیر این که پرتو درمانی چند جلسه است و هر جلسه پرتو درمانی چقدر طول میکشد با آرامش بیشتری برای اولین درمان خود آماده شوید.

پیش از صحبت درباره‌ی این که پرتو درمانی چند جلسه است بهتر است توضیحی درباره‌ی کارکرد این روش درمانی سرطان بدهیم. تمام سلول‌های بدن ما، از جمله سلول‌های سالم و سرطانی، رشد کرده و تقسیم می‌شوند. با این حال، سلول‌های سرطانی نسبت به اکثر سلول‌های عادی جای جای بدن با سرعت بیشتری تقسیم می‌گردند. همین تفاوت باعث شده که سلول‌های سرطانی نسبت به پرتو درمانی آسیب‌پذیرتر باشند. برخلاف شیمی درمانی که کل بدن را تحت تأثیر داروهای سمی قرار می‌دهد، پرتو درمانی یا همان رادیوتراپی تنها روی تومور و ناحیه‌ی اطراف آن تأثیر خواهد گذشت.

پرتو درمانی چند جلسه است

تعداد جلسات پرتو درمانی و این که هر جلسه پرتو درمانی چقدر طول میکشد به نوع رادیوتراپی مورد استفاده بستگی دارد:

رادیوتراپی با پرتو خارجی 

رادیوتراپی با پرتو خارجی، پرتوها را توسط دستگاهی از خارج از بدن به داخل می‌فرستد. هر جلسه، سریع و بدون درد اتفاق می‌افتد و حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. بیماران ۵ نوبت در هفته تحت این نوع پرتودرمانی قرار می‌گیرند. هر پروسه‌ی درمانی، تقریبا ۳ تا ۹ هفته ادامه دارد. این نوع پرتو درمانی، خود تومور را مورد هدف قرار می‌دهد. شاید مقداری از بافت سالم اطراف تومور مورد آسیب قرار بگیرد، که دو روز وقفه در هفته، می‌تواند این آسیب را جبران کند.

رادیوتراپی داخلی

رادیوتراپی داخلی یا همان براکی‌تراپی، قرار دادن دو منبع دائمی و موقت پرتو در محدوده‌ی تومور است. به طور معمول، بیمار پروسه‌ی درمان را طی روزها و هفته‌ها ادامه می‌دهد، که نیازمند بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان است. همچنین، بیمار برای عدم احساس درد در طول رادیوتراپی، بی‌حس یا بیهوش می‌شود. بیماران معمولاً در این نوع درمان، ناراحتی خاصی احساس نمی‌کنند، اگرچه در اثر بی‌حسی یا بیهوشی، حالت تهوع و ضعف دارند. باید با رعایت موارد ایمنی، از دیگران در برابر تابش پرتوها جلوگیری کرد. زمانی به این موارد ایمنی نیاز ایجاد می‌شود که:

1. منبع پرتو دائمی، خاصیت پرتوزایی خود را از دست بدهد.
2. منبع پرتو موقتی، کنار گذاشته شود.

پیش از شروع رادیوتراپی

در طول ملاقات با انکولوژیست، پرونده‎ی بیمار بررسی شده و تست‎های مورد نیاز انجام می‎شود. علاوه بر این، بیمار با عوارض و پتانسیل‎های رادیوتراپی آشنا شده و می‎تواند سؤالاتی پیرامون آن بپرسد. بعد از اطلاع رسانی و رضایت بیمار، برگه‎ی رضایت‎نامه باید توسط او امضا شود که شامل موارد زیر است:

1. تایید آگاه سازی توسط پزشک یا پرستار
2. رضایت کامل از انجام پرتودرمانی
3. اعتماد کامل به کادر خدمات پزشکی برای انجام پروسه‎ی درمان
4. آگاهی کامل به این موضوع که شاید پرتودرمانی نتیجه‎ی مطلوبی نداشته باشد

پروسه ی پرتو درمانی

اولین جلسه‎ی پرتودرمانی، جلسه‎ی تحریک است، یعنی دور امتحانی بدون هدف پرتودرمانی. تیم پزشکی با تصویربرداری، محل قرارگیری تومور را مشخص می‎کنند و شامل سی‎تی اسکن،  MRI و X-Ray می‎باشد.

بسته به محلی از بدن که مورد درمان قرار می‎گیرد، پزشک با استفاده از این عکس‎ها، پرتو را دقیقاً روی آن محل متمرکز کند. شاید روی بدن بیمار علامت‌هایی وضع شود تا محل دقیق تابش مشخص گردد. بیمار ممکن است به ابزارهایی برای جلوگیری از حرکت وصل شود، مثل، چسب، اسفنج، قالب گچی و بالش مخصوص که باعث می‎شود در طول تابیدن پرتو، بیمار ثابت بماند.

برای انجام پرتودرمانی در ناحیه‎ی سر و گردن، از ماسک ترموپلاستیک در بیمار استفاده می‎شود. این ماسک بعد از قرارگیری روی صورت، به فرم صورت درآمده و از هر طرف به میز متصل می‎شود تا سر بیمار ثابت قرار بگیرد.

تیم انکولوژیست برای کمک به بیمار حضور دارد و تلاش می‌کند تا بهترین وضعیت درمانی را برای او تعیین کند. اگر بیمار در اثر اتصال ابزار‌های ضدحرکت احساس ناراحتی کند، باید با پزشکان در میان بگذارد تا آنان با تجویز دارو،  راحتی و آرامش بیمار را در طول پروسه‌ی درمان، تضمین کنند.

بعد از حساسوسازی، تیم پزشکی با توجه به اطلاعات بیمار، برنامه‌ی درمانی را می‌چیند. برنامه‌های کامپیوتری پیشرفته، در این کار به پزشکان کمک می‌کنند.

گزارشات هفتگی

پزشک انکولوژیست، پروسه‌ی درمان و میزان بهبود بیمار را حداقل هفته‌ای یک بار، کنترل می‌کند. در صورت نیاز، برنامه‌ریزی جدید در نحوه‌ی پرتوتابی صورت می‌گیرد. در طول درمان، ممکن است بیمار با عوارض زیر روبه رو شود:

1. خستگی
2. حساس شدن پوست در ناحیه‌ای که تحت پرتوتابی قرار می‌گیرد.
3. اضطراب و نگرانی

برای بهبود این عوارض بهتر است:

1. بیمار استراحت کافی داشته باشد
2. رژیم غذایی سالم داشته باشد
3. تحت حمایت عاطفی قرار بگیرد
4. ناحیه‌ی حساس شده‌ی پوست توسط پماد‌ها رفع شود
5. بیمار در حد امکان در معرض نور آفتاب قرار نگیرد

پس از پرتو درمانی

بعد از درمان، بیمار باید طی جلساتی با پزشک انکولوژیست کنترل شود تا درمان کامل توسط پزشک تایید شده و عوارض ناشی از پرتودرمانی درمان شود. بعد از بهبودی کامل، دیگر نیازی به مراجعه‌ی مرتب به پزشک نیست. بهتر است بیمار گزارش کاملی از روند درمان در پرونده ی خود داشته باشد، که منبع خوبی برای بررسی وضع سلامت در طول عمر باشد.

تیم پرتو درمانی بیماران سرطانی

در یک شرایط ایدئال برای کسب بهترین نتایج و بالاترین کیفیت درمانی، بایستی یک تیم پزشکی ماهر کنار هم گرد بیایند تا بیماران تا تعداد جلسات پرتو درمانی بیماران به خوبی طی شود. تیم پرتو درمانی بیماران سرطانی معمولاً متشکل از اعضای زیر است:

• • انکولوژیست پرتو درمانی: این پزشک با استفاده از رادیوتراپی، روند پیشرفت سرطان را کند و یا آن را درمان می‎کند. او با پیش‎بینی پروسه‎ی درمان، در کنار سایر پزشکان تیم قرار دارد. این پزشک در تمامی تعداد جلسات پرتو درمانی حضور خواهد داشت.

• • پرستار پرتو درمانی سرطان: کار این پرستار، مراقبت و رسیدگی به بیمارانی است که تحت پرتودرمانی قرار گرفته‎اند. پرستار وظایف زیادی بر عهده دارد. پاسخگویی به سؤالات بیماران و همراهان بیمار در مورد پروسه‎ی درمان، بررسی و کنترل روند درمان بیمار و کمک به بیمار برای مقابله با عوارض ناشی از پرتودرمانی از جمله وظایف پرستار می‌باشد.

• • متخصص فیزیک پزشکی: این فرد به خوبی نحوه‎ی استفاده از دستگاه رادیوتراپی را می‌داند. متخصص فیزیک پزشکی به طراحی برنامه‌ی درمانی کمک می‌کند.

• • دوزیمتریست: این فرد به آنکولوژیست کمک می‌کند تا دوز مورد نیاز پرتو را برای درمان تعیین کند.

• کارشناس پرتو درمانی: وظیفه‎ی کار با دستگاه و آماده سازی بیماران را بر عهده دارد.

سایر پزشکان مثل متخصصان تغذیه، فیزیوتراپیست‎ها، دندان پزشکان و مددکاران اجتماعی نیز در طول درمان، خدمات فیزیکی، روحی و اجتماعی را در اختیار بیماران قرار می‎دهند.