معمولاً پرتو درمانی درد ندارد، اما می‌تواند برخی از عوارض جانبی را به دنبال داشته باشد. برای نمونه، در صورتی که پرتو به قسمت سر یا گردن شما تابانده می‌شود، می‌توانید مبتلا به گلو درد، مشکلات مربوط به بلع و یا زخم‌های دهانی شوید که می‌تواند آسیب‌زا باشد.
اگر شما مبتلا به توموری هستید که با درد همراه است، پرتو درمانی می‌تواند تومور را مختل کرده و درد را تسکین بخشد.
اگر دردی را احساس کردید با پزشک یا پرستار خود مشورت نمایید. درد و ناحیه‌ی آن را با جزئیات شرح دهید. این جزئیات به پزشک کمک خواهد کرد که بهترین راه را برای کمک به تسکین درد انتخاب نماید. درد قسمتی از درمان سرطان نمی‌باشد.
مقالۀ مرتبط: پرتودرمانی
عوارض جانبی پرتو درمانی
پرتو درمانی با درد همراه نیست، اما می‌تواند برخی از عوارض جانبی را به دنبال داشته باشد.رایج‌ترین عوارض جانبی عبارتند از:
- احساس خستگی زیاد (کوفتگی)
- تغییرات پوستی
- بی میلی به غذا (کاهش اشتها)
سایر عوارض جانبی بستگی به قسمتی از بدن که تحت درمان می‌باشد، دارد. برای مثال، در صورتی که پرتو گیری در ناحیه سر باشد، احتمال ریزش مو و یا اگر پرتو گیری از ناحیه قفسه‌ی سینه باشد، احتمالا مبتلا به سرفه و گلو درد وجود دارد.
اغلب عوارض جانبی با گذشت زمان از بین می‌روند. اما راه‌هایی نیز برای کمک به احساس بهبودی در شما وجود دارد. در صورتی که عوارض جانبی بدی در شما دیده می‌شود، پزشک می‌تواند درمان را برای مدتی متوقف کرده یا برنامه‌ی زمانی و یا نوع درمان را تغییر دهد. در صورت مشاهده‌ی هرگونه عوارض جانبی، برای کمک با پزشک و یا پرستار خود مشورت نمایید.
مقابله با خستگی
کوفتگی به معنای خستگی بیش از حد بوده که می‌تواند برای مدتی طولانی ادامه داشته و شما را از انجام کارهای لازم بازدارد. این خستگی مانند خستگی پس از یک روز طولانی و سخت نیست که پس از یک شبانه بهتر می‌شود. کوفتگی ناشی از سرطان یا درمان سرطان بدتر بوده و موجب مشکلاتی می‌ِشود که با استراحت بهبود نمی‌یابد.
خستگی سرطان بسیار رایج می‌باشد. با دانستن حقایقی در مورد این نوع از خستگی بهتر می‌توان با آن مقابله کرد.هیچ گونه آزمایش و تصویربرداری خستگی ناشی از سرطان و میزان مضر بودن آن را مشخص نمی‌کند. فقط خود شمایید که می‌توانید متوجه شوید مبتلا به خستگی می‌باشید.
در صورتی که مبتلا به این نوع از خستگی می‌باشد، برای اطمینان با پزشک و پرستار خود در میان بگذارید. شما می‌توانید در مورد خفیف، ملایم و یا شدید بودن ان توضیح داده و یا از مقیاسی از ۰ تا ۱۰ استفاده کنید. ۰ به معنای عدم وجود خستگی و ۱۰ برای بدترین نوع آن. این احساس ضعف و خستگی پس از اتمام درمان به پایان می‌رسد.
مقالۀ مرتبط: عوارض سرطان: ریزش مو
تا اتمام درمان می‌توانید از موارد زیر برای کاهش خستگی استفاده نمایید:
- زمانی که احساس بهتری دارید کارهای لازم و ضروری را انجام دهید.
- درخواست کمک کرده و به افراد اجازه‌ی کمک دهید.
- وسایلی را که استفاده‌ی بیشتری دارند در دسترس آسان قرار دهید.
- یک برنامه‌ی روزانه تنظیم کنید.
- برای کاهش استرس سعی کنید آرام باشد. اغلب افراد با نفس عمیق، نماز و دعا، صحبت کردن با دیگران، کتاب خواندن، آهنگ گوش دادن و نقاشی کردن بیشتر آرام می‌‌گیرند.
- استراحت و فعالیت را به تعادل برسانید. صرف زمان زیادی در تخت خواب می‌تواند ضعف به دنبال داشته و استراحت و چرت بیش از حد در طول روز خواب شبانه را کاهش می‌دهد.
- با پزشک خود راجع به تحت کنترل درآوردن درد و تهوع، در صورت ابتلا، مشورت نمایید.
- افسردگی نیز می‌تواند احساس خستگی به دنبال داشته باشد. اگر احساس افسردگی دارید با پزشک در مورد درمان آن مشورت نمایید. احساس ناراحتی، از دست دادن علاقه به زندگی، فکر کردن به مرگ، یا فکر کردن به آسیب به خود برخی از نشانه‌های افسردگی است.
- ورزش روزانه داشته باشید و قبل از شروع نیز با پشزک مشورت نمایید.
- احتمالاً به شما درباره‌ی دنبال کردن راه خاصی توصیه شود. در این صورت سعی کنید آن را انجام دهید. استفاده از رژیم غذایی حاوی پروتئین (گوشت، شیر، تخم مرغ و حبوبات) نیز بهتر می‌باشد. نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب روزانه نیز توصیه می‌ِشود.
اجازه دهید پزشک یا پرستار نیز در مورد احساس خستگی شما اطلاع داشته و مراتب زیر را با آن‌ها در میان بگذارید:
- بهتر نشدن، برگشتن و یا بدتر شدن شرایط
- احساس خستگی بیش از حد معمول در طول فعالیت یا پس از آن
- عدم بهبودی خستگی پس از استراحت و خواب
- احساس سردرگمی و نداشتن تمرکز
- عدم توانایی ترک تخت خواب تا ۲۴ ساعت
- عدم توانایی انجام کارهای لازم
مقالۀ مرتبط: انواع روش‌های درمانی سرطان
کارهایی که می‌توان در تغییرات پوستی انجام داد
پوست قسمتی از بدن که تحت درمان می‌باشد، می‌تواند سرخ، متورم، زخم، سوخته و یا تیره شود. پس از چند هفته، ممکن است پوست خشک و پوسته پوسته شده، خارش داشته و یا پوسته بدهد. برای اطمینان تغییرات پوستی را به پزشک یا پرستار اطلاع دهید. این افراد می‌توانند راه‌هایی برای تسکین ناراحتی، کمک به پیشگیری از بدتر شدن و عفونت پیشنهاد دهند.
اغلب تغییرات پوستی پس از اتمام درمان، بهتر می‌شود. تصور می‌شود در برخی از نمونه‌ها، پوست ناحیه درمان شده تیره‌تر بوده و یا حساس‌تر از قبل باشد.
با انجام کارهایی که ذکر می‌شود، با پوست خود با لطافت برخورد کنید:
- لباس‌های با بافت نرم و صاف بپوشید.
- از مالش، اسکراب، خراش و یا استفاده از چسب بر روی پوست درمان شده بپرهیزید. در صورتی که باید پوست پوشیده شده یا بانداژ شود، از چسب کاغذی یا سایر پسب‌های مخصوص پوست حساس استفاده نمایید. سعی کنید چسب را در ناحیه‌ی درمان شده و هر بار در یک قسمت یکسان نچسبانید.
- از قرار دادن سرما یا گرما (مثل پد گرما و سرما یا لامپ گرما) بر روی پوست درمان شده بدون مشورت پزشک خودداری نمایید.
- از پوست قسمت تحت درمان شده را در برابر آفتاب محافظت کنید. این قسمت از پوست می‌تواند در برابر نور خورشید بسیار حساس باشد. حتی پس از اتمام درمان نیز از پوست این قسمت در برابر نور خورشید محافظت کنید. از لباس‌هایی محافظ نور خورشید یا کرم ضدآفتاب استفاده نمایید. تنها از آب ولرم و صابون لطیف استفاده کنید. از مالش منطقه‌یدرمان شده خودداری کرده و فقط اجازه دهید آب روی آن قسمت باشد. همچنین مراقب پاک نشدن جوهر نشانه‌ای که توسط رادیوتراپیست بر روی پوست حک شده نیز باشید.
- از لوسیون‌های قبل و بعد اصلاح و از محصولات از بین برنده‌‌ی مو استفاده نکنید. می‌توان از یک اصلاح‌کننده‌ی الکتریکی برای زدودن موی منطقه‌ی مورد درمان با مشورت پزشک استفاده کرد.
- قبل از استفاده از هر گونه ماده بر روی پوست قسمت تحت درمان، با پزشک و پرستار خود مشورت نمایید. این مواد شامل پودرها، کرم‌ها، ادکلن، دئودورانت، کرم‌های بدن، پمادها، لوسیون‌ها و یا هر گونه درمان خانگی در طول درمان و چند هفته پس از اتمام آن می‌باشد.
مقالۀ مرتبط: درمان سرطان روز به روز شخصی‌تر می‌شود
مشکلات مربوط به اشتها
احتمالاً در طول درمان میل خود به غذا را از دست دهید. اگر پرتوگیری در قسمت معده و قفسه‌ی سینه باشد، خوردن غذا می‌تواند به بیشتر از یک مشکل عادی نیز تبدیل شود. حتی اگر اشتهایی به غذا نداشته باشید باید غذاهایی با پروتئین و کالری بالا را مصرف نمایید.
پزشک‌ها یافته‌اند که بیمارانی که تغذیه‌ی خوبی دارند، بهتر می‌توانند درمان سرطان و عوارض جانبی آن را تحمل کنند. کتاب‌های دستور آشپزی بسیاری برای بیمارانی که مشکل تغذیه دارند، وجود دارد. می‌توانید از پرستار خود در مورد این کتاب‌ها سوال فرمایید.
اگر دچار مشکلاتی در بلع هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید. در صورتی که حین جویدن و بلع غذا درد دارید می‌توانید از یک رژیم غذایی حاوی مایعات استفاده نمایید. نوشیدنی‌های مقوی دارای طعم‌های متنوعی هستند که می‌توان آن‌ها را عطاری یا داروخانه تهیه کرد. این نوشیدنی‌ها را می‌توان با غذاهای دیگر مخلوط یا به شیر اضافه کرد.
در زیر به برخی از نکات در مورد مقابله با کم اشتهایی اشاره می‌شود:
- هر زمان که احساس گرسنگی کردید غذا بخورید، حتی اگر زمان غذا نباشد.
- ۵ یا ۶ وعده‌ی کوچک به جای ۲ یا ۳ وعده‌ی بزرگ در طول روز بخورید.
- سعی کنید با خانواده یا دوستان غذا خورده یا حسن غذا تلوزیون و رادیو را روشن کنید.
- اگر نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید، در مورد عدم وجود مشکل مصرف آن حین درمان با پزشک مشورت نمایید چرا که الکل می‌تواند بر روی داروهای مصرفی تأثیر داشته باشد.
- از تنقلات سالم استفاده کنید.
- اجازه دهید دیگران برایتان غذا درست کرده و از گفتن غذای مورد علاقه‌تان به آن‌ها خجالت نکشید.
- با خوردن شیر و مکمل‌های مایع یا افزودن سس کره و پنیز ذوب شده به سبزیجات، و مخلوط سوپ کرم‌های کنسروشده با شیر به جای آب به رژیم غذایی‌تان کالری اضافه نمایید.
مقالۀ مرتبط: برای در امان ماندن از سرطان امگا ۳ ماهی را انتخاب کنید
احساسات تحت تأثیر قرار خواهند گرفت؟
ممکن است شما از پرتودرمانی خسته شوید و این می‌تواند احساسات شما را تحت تأثیر قرار دهد. حتی ممکن است احساس افسردگی، ترس، عصبانی شدن، تنهایی و یا درماندگی به شما دست دهد. در برخی از مواقع صحبت با دیگران می‌تواند کمک کننده باشد.
یک راه برای ملاقات سایر افراد سرطانی، پیوستن به یک گروه پشتیبانی می‌باشد. این گروه‌ها را می‌توان اغلب در مراکز درمان سرطان پیدا کرد. در مورد ملاقات با افراد دیگر برای بازگو کردن مشکلات و نگرانی‌های‌تان از پزشک یا پرستارتان سوال فرمایید.
