سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یک بیماری‌های شایع در آمریکاست. به گفته‌ی موسسه‌ی ملی دیابت و بیماری‌های هاضمه و کلیه، یکی از هر پنج زن به سندروم روده تحریک پذیر (بیماری التهابی روده) مبتلاست. زنان دو برابر مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. نیمی از موارد این بیماری قبل از سی و پنج سالگی، تشخیص داده می‌شوند.
این بیماری با وجود شیوع بالای آن در جامعه، ناشناخته باقی مانده است. احتمالا علت ناشناختگی این سندروم بروز آن در دستگاه گوارش می‌باشد، که عضوی پویاست. دستگاه گوارش شامل معده، روده و کولون است که تحت تاثیر دستگاه عصبی قرار می‌گیرد و شامل صدها نوع باکتری است که به هضم غذا کمک می‌کنند.
دکترDavid Hudesman ، متخصص گوارش و استاد دانشکده پزشکی شهر نیویورک، گفت:
بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر، مجموعه‌ای از علائم شامل یبوست یا اسهال، درد شکم، تغییر در اجابت مزاج را بروز می‌دهند. علت این علائم هنوز مشخص نشده است اما ظهور این علائم به معنی وجود یک اختلال در عملکرد روده است، حتی اگر فرد ظاهرا سالم باشد.
سندروم روده تحریک پذیر چهار زیر گروه را شامل می‌شود که توسط مکنزی و همکارانش در سال ۲۰۱۶ در مجله تغذیه و رژیم‌های غذایی منتشر شده‌است.
- IBS-D که علامت غالب آن اسهال است.
- IBS-C که علامت غالب آن یبوست است.
- IBS-M اسهال و یبوست، هر دو به یک اندازه بروز می‌یابند.
- IBS-U علامت مشخصی ندارد.
علت و علائم
یبوست، اسهال، دل پبچه، درد شکم و نفخ علائم غالب این بیماری هستند اما علامت غالب در هر فرد متفاوت است. استرس و تغییرات هورمونی مثل در دوران قاعدگی، می‌توانند باعث تشدید علائم در افراد مستعد شوند.
به طور معمول مواد غذایی در دستگاه گوارش توسط انقباضات عضلانی پیش می‌روند، اما در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر انقباضات دستگاه گوارش هماهنگ نیستند، طبق اعلام Mayo Clinic این انقباضات ممکن است کوتاه یا خیلی طولانی شوند که در هر دو صورت میتواند علائم ناراحت کننده و دردناکی ایجاد کند.
دانشمندان هنوز علت دقیق سندروم روده تحریک پذیر را نمی‌دانند اما چند احتمال برای آن وجود دارد.
محرک‌های این بیماری معمولا شامل عوامل محیطی، رژیم غذایی، استرس، اضطراب و باکتری‌های روده هستند.
سندروم روده تحریک پذیر به احتمال زیاد دارای زمینه‌ی ژنتیکی نیز می‌باشد. در پژوهشی که در آپریل در مجله آمریکایی Gastroenterology منتشر شده دانشمندان خانواده‌هایی از افراد مبتلا به این سندروم را با خانواده‌های گروه شاهد مقایسه کردند و دریافتند که علائم بیماری در خانواده‌های نیمی از افراد مبتلا وجود دارد که به صورت قابل توجهی بیشتر از خانواده‌های گروه شاهد است.
تحقیقات دیگری نیز وجود دارد که نشان دهنده‌ی سطح غیر طبیعی سروتونین در دستگاه گوارش در این بیماران هستند، که ممکن است علت این بیماری باشد. سروتونین معمولا به عنوان یک ماده شیمیایی در مغز شناخته می‌شود اما حدود ۹۵ درصد از سروتونین در دستگاه گوارش یافت می‌شود، طبق اعلام موسسه ملی بهداشت (NIH) سروتونین معمولا از دستگاه گوارش خارج می‌شود اما در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر، سروتونین از دستگاه گوارش خارج نمی‌شود و انباشته شدن آن سبب بروز علائم این بیماری می‌شود.
عوارض
NIH اعلام کرد که این سندروم، یک اسیب دائمی ایجاد نمی‌کند و زمینه ساز بیماری‌هایی مثل سرطان نمی‌شود اما کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال علائم این بیماری میتواند عملکردهای اجتماعی فرد را با مشکل مواجه کند و یا باعث افزایش غیبت فرد از محیط کارش شود، همچنین درد و ناراحتی ناشی ار این سندروم میتواند میل جنسی را کاهش دهد. در نهایت مجموع عوارض گفته شده، ممکن است به افسردگی منجر شود.
تشخیص
چون هیچ آزمایش اختصاصی برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد معمولا آن را با منفی شدن تست‌های سایر بیماری‌ها نتیجه می‌گیرند. آزمایش‌های رایجی که انجام شوند شامل نمونه مدفوع، نمونه خون و کولونوسکوپی می‌باشد، اما آزمایش‌های دیگری مثل سی‌تی اسکن، سونوگرافی و اندوسکوپی نیز می‌توانند کمک کننده باشند.
علائم کلی که می‌توانند به تشخیص این بیماری کند شامل درد شکم که بیش از ۱۲ هفته از سال وجود داشته‌باشد، ناپدید شدن درد بعد از اجابت مزاج، تغییر در ویژگی‌های اجابت مزاج مثل دردناک شدن آن و یا وجود خون در مدفوع، علائم غیر روده‌ای مانند کاهش وزن و تب نیز ممکن است در این بیماران مشاهده گردد.
درمان
هیچ درمان قطعی برای سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد اما مکمل‌ها و داروهای تجویزی ممکن است در زمینه‌ی رفع علائم این بیماری کار ساز باشد.
داروهای ضد درد می‌توانند به درمان درد، یبوست و اسهال کمک کنند. آلوسترون (که با نام تجاری Lotronex به فروش می‌رسد) و لوبیپروسترون (Amitiza) میانجی‌های خاص سندروم روده تحریک پذیر هستند. اولین اثر آن‌ها در گیرنده‌های عصبی دستگاه گوارش، کم کردن سرعت انقباضات و کاهش علائم اسهال است اما با توجه به عوارض زیاد مصرف این دارو‌ها تنها در موارد شدید بیماری از آن‌ها استفاده می‌شود. لوبیپروسترون، با افزایش مایع در روده باعث کاهش یبوست نیز می‌شود. البته این دو دارو تنها برای زنان پاسخگو هستند.
تنظیم رژیم غذایی مثل مصرف کم‌تر غذاهای گاز دار و افزودن فیبر به رژیم غذایی میتواند عملکرد سیستم گوارشی افراد مبتلا به این سندروم را بهبود ببخشد.
طبق گزارش مکنزی و همکارانش تغییر در رژیم غذایی میتواند علائم دو سوم از افراد مبتلا به این سندروم را بهبود بخشد، تغییرات ایجاد شده رژیم غذایی توسط این گروه شامل کاهش مصرف کافئین، الکل، غذاهای تند و چرب و همچنین افزایش مصرف نوشیدنی‌های بدون کافئین و غیر الکی و خوردن فیبر (میوه وسبزی) بیشتر بود.
این پژوهشگران نشان می‌دهند که داشتن یک رژیم غذایی منظم (صبحانه، ناهار، شام و در صورت نیاز تنقلات) و اختصاص دادن زمان برای نسشتن و جویدن کامل مواد غذایی و غذا نخوردم در آخر شب (قبل از خواب) میتواند تا حدود زیادی علائم این بیماری را کاهش دهد.
چند درمان جایگزین نیز هم‌اکنون در حال بررسی هستند اما تحقیقات نشان دهنده‌ی اثر بخشی محدود این درمان‌هاست. نمونه‌هایی از این درمان‌ها شامل گیاهان دارویی، روغن نعناع، پروبیوتیک، طب سوزنی و هیپنوتیزم است. طبق اعلام مرکز ملی طب مکمل و جایگزین، هیبنوتیزم روشی است که معمولا برای درمان علائم این بیماری استفاده می‌شود، حتی برخی تحقیقات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم ممکن است افسردگی و اضطراب را نیز کاهش دهد.
