خماری (hangover) گروهی از علائم و نشانه‌های ناخوشایندی است که پس از نوشیدن مقدار زیادی الکل به‌وجود می‌آیند. احساس بد خماری را که کنار بگذاریم، علاوه بر آن، این حالت به صورت متناوب نیز در ارتباط با عملکرد ضعیف و دشواری در مسائل شغلی است.
به عنوان قانونی کلی، با مصرف بیشتر الکل، احتمال خمار شدن در روز بعد بیشتر است ولی معادله‌ای وجود ندارد که بر اساس آن بگوئیم چه مقدار نوشیدن باعث بروز این حالت می‌شود. با این که ناخوشایند است، خماری خودبه‌خود برطرف می‌شود ولی می‌تواند تا ۲۴ ساعت هم به طوب بیانجامد.
نشانه‌ها
نشانه‌های خماری معمولاً با افت معنادار الکل خون نزدیک به صفر شروع می‌شود. کامل‌ترین اثر معمولاً صبح خودش را نشان می‌دهد؛ وقتی شب قبل از آن الکل نوشیده شده باشد. بسته به این که چه‌چیزی چه مقدار نوشیده شده است، حالت‌های زیر پیش می‌آید:
- خستگی و ضعف
- تشنگی
- سردرد و درد عضلانی
- حالت تهوع، استفراغ یا درد معده
- خواب ضعیف یا کاهش‌یافته
- افزایش حساسیت به نور و صدا
- سرگیجه یا حس دور زدن اتاق
- لرزش
- کاهش توانایی در تمرکز
- اختلالات خلق‌وخو، مثل افسردگی، اضطراب و کج‌خلقی
- ضربان قلب تند
زمان مراجعه به پزشک
خماری معمولاً پس از گذراندن یک شب برطرف می‌شود. اگر در این باره نگران هستید که شاید به ترک جدی الکل بیانجامد یا وقتی خماری‌های پشت‌سر هم کیفیت زندگی‌تان را در روابط شخصی و عملکردشغلی‌تان پائین آورده، با پزشک صحبت کنید. درمان سوءمصرف الکل یا وابستگی به آن در دسترس می‌باشد. البته‌ی توصیه‌ی ما بر عدم مصرف است.
زمانی که موقعیت اورژانسی است
علائم و نشانه‌ی شدیدتری که با مصرف سنگین الکل ممکن است همراه شود شامل مسمومیت با الکل، موقعیتی خطرناک و اورژانسی است. در صورت مشاهده‌ی علائم می‌توان فهمید خماری فرد جدی است:
- گیجی
- استفراغ
- تشنج
- تنفس آهسته (کمتر از ۸ تنفس در دقیقه)
- تنفس نامنظم (خلأ بیش از ۱۰ ثانیه‌ای بین دو نفس کشیدن)
- پوست کبود یا رنگ‌پریده
- دمای پائین بدن (هیپوترمی)
- دشواری در هوشیار ماندن
- از دست دادن هوشیاری و عدم توانایی بیدار شدن
فردی که هوشیار نیست یا نمی‌تواند از خواب بیدار شود در خطر مرگ قرار دارد. اگر به مسمومیت با الکل مشکوک شدید (حتی در صورت عدم مشاهده‌ی علائم و نشانه‌های کلاسیک) به دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید.
دلایل
خماری بر اثر نوشیدن مقدار زیادی الکل به وجود می‌آید. ممکن است فردی با مقدار کمی نوشیدنی الکل دچار خماری شود ولی برای برخی دیگر این اتفاق حتی با نوشیدن‌های سنگین اتفاق نیافتد. عوامل متفاوتی شاید در این زمینه دخیل باشند:
- الکل موجب تولید ادرار بیشتر در بدن می‌شود: در عوض، ادرار بیش از حد می‌تواند به دهیدراسیون بیانجامد که خود را با تشنگی، سرگیجه و سردرد و بیحالی نشان می‌دهد.
- الکل پاسخ ایمنی التهابی برمی‌انگیزد: سیستم ایمنی شاید برخی عوامل را برانگیزد که به طور شایع نشانه‌های بدنی به وجود می‌آورند؛ مثل ناتوانی در تمرکز، مشکلات حافظه، کاهش اشتها و از دست دادن اشتیاق در انجام فعالیت‌های معمول
- الکل لایه‌ی داخلی معده را تحریک می‌کند: الکل تولید اسید معده را افزایش داده و تخلیه‌ی آن را به تأخیر می‌اندازد. هر کدام از این عوامل می‌تواند درد شکمی، حالت تهوع و استفراغ به‌وجود بیاورد.
- الکل می‌تواند قند خون را پائین بیاورد: اگر قند خون به شدت افت کند، شاید شاهد خستگی، ضعف، لرزش، اختلالات خواب و حتی تشنج باشید.
- الکل باعث گشاد شدن عروق خونی می‌شود: که می‌تواند به سردرد منجر شود.
- الکل می‌تواند خواب‌آلودگی بیاورد: اما کیفیت خواب افت خواهد کرد. این مورد شاید موجب خستگی و تلوتلو خوردن فرد شود.
- نوشیدنی‌های الکی حاوی مواد تشکیل‌دهنده‌ای به نام congener هستند: که طعم بسیاری از نوشیدنی‌ها به آن‌ها وابسته است. این مواد خطر خماری را افزایش می‌دهند.
عوامل خطر
هر کسی که الکل مصرف می‌کند در خطر خماری است ولی برخی افراد مستعدتر از بقیه هستند. تنوعی ژنتیکی که روی روش متابولیزه کردن الکل تأثیر می‌گذارد شاید باعث شود برخی افراد سرخ شده، عرق کنند یا پس از مصرف مقدار کمی نوشیدنی الکلی بیمار شوند. عواملی که احتمال خماری را بالا می‌برد یا آن را تشدید می‌کند عبارتند از:
- نوشیدن آن با معده‌ی خالی
- استفاده از دیگر داروها مثل نیکوتین همراه با مصرف الکل
- عدم خواب کافی و خوب پس از آن
- سابقه‌ی خانوادگی داشتن الکلیسم
- نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی تیره‌تر
نوشیدنی‌های تیره‌تر معمولاً همپار یا congenerهای بیشتری دارند که شامل موارد زیر می‌شود:
- Bourbon
- Scotch
- Tequila
- Brandy
- آبجوهای تیره‌رنگ و با الکل بالا
- شراب قرمز
عوارض
در زمان خماری مشکلاتی با موارد زیر پیش می‌آید:
- حافظه
- تمرکز
- چالاکی
بدون هیچ گونه شگفتی، این کندی در توانایی‌ها خطر شماری از مشکلات را در سر کار افزایش می‌دهد:
- غیبت
- مشکل در تکمیل وظائف محوّله
- دشواری در رفتار با همکاران
- خوابیدن در سر کار
- آسیب‌های محل کار
داروها و درمان
گذر زمان تنها راه قطعی برای برطرف شدن خماری است. علاوه بر آن کارهایی نیز وجود دارند که به احساس بهتر شما کمک نمایند:
- نوشیدن آب کافی
- خوردن اسنک‌ها
- استفاده از مسکن
- استراحت کافی
طب جایگزین
مطالعات هیچ ماده‌ی طبیعی را برای بهبود دائمی نشانه‌های خماری پیشنهاد نمی‌کنند. قبل از مصرف هرگونه موادی با پزشک مشورت نمائید. در ذهن داشته باشید که طبیعی بودن همیشه به معنای بی‌خطر بودن نیست.
پیشگیری
با وجود تبلیغات داروها، تنهاترین راه برای اجتناب از خماری عدم مصرف الکل است. در صورت مصرف، هر چقدر مقدار آن کمتر باشد، خطر خماری هم پائین‌تر است. علاوه بر این، موارد زیر هم وجود دارد:
- خوردن غذا به منظور جلوگیری از جذب سریع آن
- نوشیدن آهسته
- نوع نوشیدنی
- نوشیدن آب در بین آن
برخی افراد از مسکن‌هایی نظیر آسپرین و ایبوپروفن برای جلوگیری از خماری استفاده می‌کنند اما باید در این باره با پزشک مشورت کرد. این داروها شاید با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و استامینوفن در صورت مصرف الکل زیاد ممکن است موجب آسیب کبدی گردد.
