پسودوتومور سربری یا تومور مغزی کاذب (Pseudotumor cerebri) زمانی به‌وجود می‌آید که فشار درون جمجمه بدون دلیل خاصی افزایش یابد. نشانه‌های آن شبیه تومور مغزی است اما توموری در کار نمی‌باشد. تومور کاذب مغزی قابلیت بروز در کودکان و بزرگسالان را دارد اما بیشتر بین زنانی شایع است که در سن فرزندآوری چاق هستند.
زمانی که دلیل اساسی برای افزایش فشار درون‌جمجمه‌ای کشف نشود، تومور کاذب مغزی شاید با نام هیپرتانسیون درون‌جمجمه‌ای ایدیوپاتیک شناخته شود.
فشار افزایش یافته‌ی درون‌جمجمه‌ای در ارتباط با پسودوتومور سربری می‌تواند موجب تورم عصب بینایی (اُپتیک) و در نتیجه نابینایی شود. داروها اغلب می‌توانند این فشار را کاهش دهند اما در برخی موارد، جراحی ضروری است.
نشانه‌ها
- سردردهای متوسط تا شدیدی که شاید از پشت چشم‌ها منشأ گرفته و با حرکت آن‌ها بدتر شوند.
- صدای زنگ در گوش که همراه با ضربان قلب، ضربانی باشد (تینیتوس ضربان‌دار)
- حالت تهوع، استفراغ یا سرگیجه
- تاری یا تیرگی دید
- اپیزودهای کوتاه از نابینایی، به مدت فقط چند ثانیه در یک یا هر دو چشم (visual obscurations)
- دشواری در دیدن طرفین
- دوبینی (دیپلوپیا)
- دیدن فلاش‌های نوری (فتوپسی)
- درد گردن، شانه یا پشت
دلایل
دلیل دقیق تومور کاذب مغزی در بسیاری از افراد معلوم نیست اما شاید در ارتباط با افزایش مقدار مایع مغزی‌نخاعی (CSF) بین محدوده‌ی استخوانی جمجمه باشد.
مغز و نخاع توسط مایعی به نام مایع مغزی‌نخاعی محاط شده‌اند که برای این اندام‌ها مانند ضربه‌گیر عمل کرده و آن‌ها را از آسیب بافتی محافظت می‌کند. این مایع توسط مغز تولید شده و در نهایت جذب جریان خون می‌شود. افزایش فشار درون‌جمجمه‌ای در تومور مغزی کاذب شاید نتیجه‌ی مشکلی در پروسه‌ی جذب این مایع باشد.
در کل، زمانی فشار درون‌جمجمه‌ای افزایش می‌یابد که محتویات آن بیشتر از ظرفیت جمجمه باشد. برای مثال، تومور مغزی عموماً این فشار را بالا می‌برد؛ چون جایی برای تومور در مغز در نظر گرفته نشده. همین اتفاق وقتی بخاطر وجود مایع زیاد مغز متورم شود نیز رخ می‌دهد.
مطالعات زیادی نشان می‌دهند که بیمارانی با تومور مغزی کاذب نوعی باریک‌شدگی (استنوز) در دو سینوس بزرگ مغزی‌شان (سینوس‌های عرضی) دارند. تحقیقات در حال تعیین این امر هستند که این استنوز اثر پسودوتومور است یا دلیل آن.
عوامل خطر
عوامل زیر با تومور مغزی کاذب در ارتباط می‌باشند:
چاقی
چاقی در ارتباط با تومور مغزی کاذب شناخته شده که در هر ۱ تا ۲ نفر در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر اتفاق می‌افتد. در زنان چاق، تقریباً ۴ تا ۲۱ نفر در هر ۱۰۰,۰۰۰ این عارضه را نشان می‌دهند. زنان پائین‌تر از ۴۴ سال که چاق هم هستند بیشتر احتمال دارد دچار این ناهنجاری شوند.
داروها
موادی که در ارتباط با تومور کاذب مغزی هستند عبارتند از:
- هورمون رشد
- تتراسایکلین
- ویتامین A اضافی
داروهای دیگری نیز شاید در ارتباط با این عارضه باشند ولی تحقیقات بیشتری لازم است.
مشکلات سلامتی
عوارض و بیماری‌های زیر در ارتباط با تومور مغزی کاذب شناخته شده‌اند:
- بیماری آدیسون
- آنمی
- سندرم بهجت
- ناهنجاری‌های لخته‌ی خون
- لوپوس
- بیماری کلیوی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- آپنه‌ی خواب
- غدد پاراتیروئید کم‌کار
- اورمی
عوارض
برخی بیماران تومور مغزی کاذب بینایی‌شان بدتر و بدتر شده و شاید به نابینایی بیانجامد. حتی اگر سندرم شما برطرف شده، ماه‌ها یا سال‌ها بعد امکان عود آن وجود دارد.
تشخیص
برای تشخیص این عارضه پزشک نشانه‌ها را بازبینی کرده و سابقه‌ی پزشکی فرد را بررسی می‌کند؛ در همین راستا معاینه بدنی انجام شده و چند تست ترتیب داده می‌شود.
معاینه‌ی چشم
پزشک متخصص عوارض چشم (اُفتالمولوژیست) معاینه‌ی چشم‌ها را انجام خواهد داد. اگر به تومور مغزی کاذب مشکوک شود، به نوع متمایزی از تورم در پشت چشم‌ها که عصب بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (پاپیل‌ادما) متوجه خواهد شد.
همچنین تست‌ها زمینه‌ی بینایی انجام خواهد شد تا مشخص شود که به جز نقاط کور نرمال (جایی که عصب بینایی از چشم خارج می‌شود) نقاط کور دیگری هم وجود دارد یا نه.
تصویربرداری مغزی
پزشک MRI یا CTاسکن را پیشنهاد خواهد داد. این تست‌ها می‌توانند سایر دلایلی را که نشانه‌های مشابه به وجود می‌آورند، نشان دهند؛ مثل تومور مغزی و لخته‌های خونی.
بزل نخاعی (پونکسیون کمری)
این تست برای اندازه‌گیری فشار درون جمجمه، سطح گلوکز و پروتئین انجام می‌شود. در این تست، متخصص سوزنی را بین دو مهره‌ی کمری به پشت فرد فرو برده و مقدار کمی مایع مغزی‌نخاعی را برای تست در آزمایشگاه خارج می‌کند.
درمان
هدف از درمان تومور مغزی کاذب بهبود نشانه‌ها و جلوگیری از بدتر شدن بینایی است. بسته به عارضه، پزشک برای این هدف دارو یا جراحی را مناسب خواهد دید.
دارودرمانی
- داروهای گلوکوم (آب‌سیاه): یکی از اولین داروهایی که امتحان می‌شوند معمولاً استازولامید (Diamox)، داروی گلوکوم، است. این دارو شاید تولید مایع مغزی‌نخاعی را کاهش دهد. همچنین نشان داده شده که این دارو نشانه‌ها را در ۴۷ تا ۶۷ درصد بیماران بهبود می‌بخشد. عوارض جانبی احتمالی شامل نارحتی معده، خستگی، مورمور شدن انگشتان و دهان و سنگ کلیه است.
- دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور): اگر استازولامید کارایی نداشت، برخی اوقات با فورسماید (Lasix)، دیورتیکی قوی که بازجذب مایع را با افزایش ادرار کاهش می‌دهد، ترکیب می‌شود.
- داروهای میگرن: داروهایی که معمولاً برای تسکین میگرن تجویز می‌شوند می‌توانند برخی اوقات سردرد شدیدی را که همراه با پسودوتومور سربری است نیز تسکین دهند.
اگر بینایی فرد بدتر شود، جراحی برای کاهش فشار اطراف عصب بینایی یا کاهش فشار درون‌جمجمه‌ای شاید ضروری باشد.
جراحی
ایجاد منفذ در غلاف عصب بینایی: در این روش، جراح منفذی در غشای اطراف عصب بینایی درست می‌کند تا به مایع اضافی اجازه‌ی خروج دهد. در بیشتر موارد بینایی ثابت شده یا بهتر می‌شود. بیشتر افرادی که این جراحی را برای یک چشم انجام داده‌اند، در هر دو بهبود گزارش کرده‌اند. اگرچه، این جراحی همیشه موفقیت‌آمیز نیست و شاید حتی مشکلات بینایی را افزایش هم دهد.
شانت مایع نخاعی: نوع دیگری از جراحی قرار دادن لوله‌ی نازک و بلندی (شانت) در مغز یا پائین نخاع است که اجازه می‌دهد مایع مغزی‌نخاعی اضافی خارج شود. این لوله از زیر پوست به شکم می‌رود، جایی که مایع قرار است تخلیه شود. نشانه‌های برخی افراد در این جراحی بهبود می‌یابد. اگرچه، شانت‌ها مسدود می‌شوند و همین باعث می‌شود جراحی‌های بیشتری انجام شود. عوارض این جراحی می‌تواند شامل سردردهای ناشی از فشار پائین و عفونت باشد. این درمان معمولاً در صورت عدم کارایی بقیه توصیه می‌شود.
اگر بیمار چاق باشد پیشنهاد پزشک کاهش وزن خواهد بود. شاید مشاوره با متخصص تغذیه لازم باشد. از دست دادن وزن شاید نشانه‌های شما را بهبود بخشد. برخی از افراد که چاقی مرض‌گونه دارند شاید از برنامه‌ی کاهش وزن یا جراحی معده برای کاهش وزن نفع ببرند. بیماران مبتلا به تومور مغزی کاذب باید به طور منظم بینایی‌شان را بررسی کنند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
چاقی به صورت معناداری خطر تومور مغزی کاذب را در یک زن جوان افزایش می‌دهد. در واقع، حتی اگر زنی چاق نباشد، افزایش وزنی متوسط شاید خطر را افزایش دهد. از دست دادن بیشتر وزن و باقی ماندن در وزن سالم شاید به کاهش شانس ایجاد بالقوه‌ی ناهنجاری‌های مرتبط با نابینایی کمک کند.
