سندرم پس از ضربهی مغزی ناهنجاری پیچیده‌ای است که در آن نشانه‌های مختلفی، مثل سردرد و سرگیجه هفته‌ها به طول می‌انجامد و برخی اوقات ماه‌ها پس از آسیب ناشی از ضربهی مغزی وجود دارد.
ضربهی مغزی آسیب ملایم مغزی است، معمولاً پس از ضربه به سر اتفاق می‌افتد. از دست دادن هوشیاری برای تشخیص ضربهی مغزی یا سندرم پس از ضربهی مغزی لازم نیست. در واقع، به نظر نمی‌آید خطر سندرم پس از ضربهی مغزی در ارتباط با شدت آسیب اولیه باشد.
در بیشتر افراد، نشانه‌های سندرم پس از ضربهی مغزی در طول ۷ تا ۱۰ روز اول اتفاق می‌افتد و تا ۳ ماه از بین می‌رود ولی با این حال امکان دارد برای ۱ سال یا بیشتر هم وجود داشته باشد. درمان سندرم پس از ضربهی مغزی به منظور تسهیل نشانه‌های مخصوص آن انجام می‌شوند.
نشانه‌ها
- سردردها
- سرگیجه
- خستگی
- کج‌خلقی
- اضطراب
- بی‌خوابی
- از دست دادن تمرکز و حافظه
- حساسیت به صدا و نور
سردردهایی که پس از ضربهی مغزی رخ می‌دهند می‌توانند بین سردردهای تنشی و میگرن متغیر باشند. بیشتر ولی سردردها تنشی است که می‌تواند با آسیب به گردنی در ارتباط باشد که در همان زمان حادثه رخ می‌دهد.
در برخی موارد، افراد شاهد تغییرات رفتاری و احساسی پس از آسیب خفیف به سر هستند و اعضای خانواده می‌توانند ببینند که فرد کج‌خلق‌تر، مشکوک، دعوایی یا کله‌شق شده است.
زمان مراجعه به پزشک
اگر ضربهی مغزی به حدی شدید بود که موجب گیجی یا فراموشی حتی بدون از دست دادن هوشیاری شود، به پزشک مراجعه کنید. اگر این اتفاق هنگام بازی ورزشی رخ داد به بازی کردن ادامه ندهید؛ فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید تا خطر آسیب بیشتر نشود.
دلایل
برخی متخصصان باور دارند که سندرم پس از ضربهی مغزی به دلیل آسیب ساختاری به مغز یا اختلال در سیستم انتقال‌دهنده‌های مغزی رخ می‌دهد و در نتیجه‌ی تأثیر ضربهی مغزی است.
بقیه معتقدند که نشانه‌های سندرم پس از ضربهی مغزی به عوامل روانی مربوط است، مخصوصاً که نشانه‌های شایع مانند سردرد، گیجی، و مشکلات خواب شبیه آن‌هایی است که توسط افراد افسرده، مضطرب یا مبتلایان به ناهنجاری استرسی پس از حادثه (PTSD) تجربه می‌شود.
در بسیاری از موارد، هر دو اثرات روانی ضربه به مغز و واکنش‌های احساسی به این اثرات در ایجاد نشانه‌ها نقش بازی می‌کنند.
هنوز محققان به دلیل این موضوع پی نبرده‌اند که چرا برخی از کسانی که ضربه مغزی شده‌اند سندرم پس از ضربهی مغزی دائمی دارند و برخی اینگونه نیستند. دلیل اثبات‌شده‌ای هم بین شدت اسیب و احتمال پیوسته بودن سندرم پس از ضربهی مغزی وجود ندارد.
عوامل خطر
- سن: مطالعات دریافته‌اند که افزایش سن خطر ایجاد سندرم پس از ضربهی مغزی را افزایش می‌دهد.
- جنسیت: مطالعات پیشنهاد می‌کنند که این سندرم در زنان بیشتر رخ می‌دهد ولی شاید توضیح ساده‌ی آن این باشد که زنان بیشتر دنبال مراقبت‌های پزشکی هستند.
- ضربه: ضربات مغزی ناشی از تصادفات خودرو، سقوط، تجاوز و آسیب‌های ورزشی به طور شایعی با سندرم پس از ضربهی مغزی ارتباط دارند.
تست‌ها و تشخیص
تست واحدی برای اثبات سندرم پس از ضربهی مغزی وجود ندارد.
پزشک اسکن‌های مغزی ترتیب خواهد داد تا دیگر مشکلات احتمالی عامل وجود نشانه‌ها را نشان دهند. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) شاید برای تشخیص موارد غیرعادی در مغز انجام شوند.
اگر تجربه‌ی سرگیجه‌ی زیاد داشته باشید، شاید به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع داده شوید. ارجاع به روانشناس یا روانپزشک شاید اگر نشانه‌ها شامل اضطراب و افسردگی باشند یا مشکلاتی با حافظه یا حل مسأله داشته باشید، انجام شود.
داروها و درمان
درمان خاصی برای سندرم پس از ضربهی مغزی وجود ندارد. به جای آن، پزشک هر کدام از نشانه‌ها را جداگانه درمان خواهد کرد. انواع نشانه‌ها و تناوب آن‌ها منحصر به فرد است.
سردردها
داروهایی که برای میگرن و سردردهای تنشی استفاده می‌شوند، به علاوه‌ی ضدافسردگی‌ها، به نظر می‌آید در انواعی از سردرد که مرتبط با سندرم پس از ضربهی مغزی است نیز کارآیی داشته باشد.
نمونه‌ها:
- آمیتریپتیلین: این دارو به طور گسترده‌ای برای آسیب‌های پس از تروما مانند نشانه‌های شایع مرتبط با سندرم پس از ضربهی مغزی، مثل کج‌خلقی، سرگیجه و افسردگی استفاده می‌شود. آمیتریپتیلین شاید با پروپرانولول (Inderal, Innopran XL) برای درمان سردردهای نوع میگرنی ترکیب شود.
- توپیرامات: به طور شایعی برای درمان میگرن استفاده می‌شود و شاید در کاهش سردردهای پس از ضربه مؤثر باشد. عوارض جانبی شایع توپیرامات شامل کاهش وزن و مشکلات شناختی است.
- گاباپنتین (Gralise, Neurontin): برای درمان انواع مختلفی درد استفاده می‌شود و شاید برای درمان سردردهای پس از ضربه نیز کمک‌کننده باشد. عارضه‌ی جانبی شایع آن خواب‌آلودگی است.
دیگر عوامل مورد استفاده برای درمان میگرن و سردرد تنشی نیز شاید برای این افراد مناسب باشند. در ذهن داشته باشید که استفاده‌ی بیش از حد از داروهای مسکن بدون نسخه و تجویزی می‌تواند به سردردهای دائمی پس از ضربهی مغزی بیانجامد.
مشکلات حافظه و تفکر
هیچ دارویی هنوز برای درمان مخصوص مشکلات شناختی پس از آسیب خفیف مغزی پیشنهاد نمی‌شود. شاید بهترین روش درمانی برای مشکلات شناختی سندرم پس از ضربهی مغزی، گذر زمان باشد؛ چون بیشتر آن‌ها هفته‌ها یا ماه‌ها پس از ضربه از بین می‌روند.
برخی اشکال شناخت‌درمانی شاید کمک‌کننده باشند؛ شامل توجه متمرکز (focused rehabilitation) که تمرین درباره‌ی چگونگی استفاده از یک تقویم جیبی، تنظیم‌کننده‌ی الکترونیکی یا دیگر تکنیک‌ها برای کار درباره‌ی کسر حافظه و مهارت‌های توجهی است. آرامش‌درمانی (Relaxation therapy) نیز شاید مفید باشد.
افسردگی و اضطراب
نشانه‌های سندرم پس از ضربهی مغزی اغلب با یاد دادن این موضوع به شخص که بروز نشانه‌ها دلیلی دارد و پس از مدتی برطرف خواهد شد، بهبود می‌یابند. آموزش درباره‌ی این ناهنجاری می‌تواند ترس فرد را بریزد و به او کمک کند تا به آرامش ذهنی دست یابد. اگر اضطراب و افسردگی جدید یا فزاینده‍‌ای پس از ضربهی مغزی تجربه کردید، برخی از درمان‌ها از این قرارند:
- روان‌درمانی: صحبت کردن با روانشناس یا روانپزشک کمک خواهد کرد.
- دارودرمانی: برای مقابله با افسردگی یا اضطراب، داروهای ضدافسردگی یا ضد-اضطراب شاید تجویز شوند.
پیشگیری
تنها راه شناخته‌شده برای پیشگیری از سندرم پس از ضربهی مغزی اجتناب از آسیب اولیه به سر است؛ به همین منظور نکات ایمنی زیر توصیه می‌شود:
- کمربند خودرو را حتماً ببندید.
- از کلاه‌های ایمنی استفاده کنید.
- احتمال سقوط را در خانه به حداقل برسانید.
