شانه یخ زده که تحت عنوان التهاب چسبنده کپسول مفصلی نیز شناخته می‌شود، عارضه‌ای است که با سفتی و درد مفصل شانه همزدگیراه است. نشانه‌های این عارضه معمولا به صورت تدریجی ظاهر شده، با گذر زمان تشدید شده و سپس در طول یک تا سه سال از بین می‌روند.
در صورتی که بیمار در شرایط بهبودی پس از یک عارضه پزشکی (مانند سکته مغزی) یا نوعی فرآیند درمانی ممانعت‌کننده از حرکت بازو (همچون برداشت پستان) قرار داشته باشد، خطر شانه یخ زده افزایش می‌یابد.
درمان شانه یخ زده شامل نوعی تمرین‌های ورزشی و در بعضی موارد، تزریق داروهای بی‌حس‌کننده و کورتیکواستروئیدها به داخل کپسول مفصلی است. در درصد کمی از بیماران، جراحی آرتروسکوپیک به منظور شل کردن کپسول مفصلی و تامین حرکت آزادنه مفصل انجام می‌شود. بروز مجدد این عارضه در همان شانه نادر است؛ اما در بعضی افراد بعدها در شانه مقابل نیز بروز می‌کند.
شانه یخ زده
نشانه‌ها
یخ‌زدگی شانه معمولا به صورت تدریجی و طی سه مرحله ایجاد می‌شود. هر مرحله می‌تواند چندین ماه به طول بینجامد.
-
- مرحله یخ‌زدن: در این مرحله، هر گونه حرکت مفصل شانه با درد همراه بوده و محدوده حرکت شانه کاهش می‌یابد.
-
- مرحله یخ‌زدگی کامل: در این مرحله، درد ممکن است تقلیل یابد؛ با این حال، شانه سفت‌تر شده و استفاده از آن دشوارتر می‌گردد.
- مرحله آب‌شدن: در این مرحله، محدوده حرکت شانه به صورت تدریجی افزایش می‌یابد.
در برخی افراد، درد شانه شب‌هنگام تشدید شده و گاهی خواب بیمار را نیز مختل می‌کند.
دلایل
استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌های سازنده مفصل شانه توسط کپسولی از جنس بافت همبند پوشیده می‌شوند. در صورت ضخیم‌شدن و سفت شدن این کپسول، حرکت مفصل شانه به‌سختی انجام شده و شانه یخ زده بروز می‌کند.
به نظر می‌رسد این عارضه بیشتر در افراد دیابتی یا افرادی که شانه خود را به مدت طولانی حرکت نداده‌اند (مثلا پس از جراحی یا شکستگی بازو)، ایجاد می‌شود؛ با این حال، پزشکان از علت این عارضه اطمینان ندارند.
عوامل خطر
سن و جنسیت
احتمال شانه یخ زده در افراد ۴۰ ساله و بالاتر، به‌خصوص در زنان، بیشتر است.
عدم تحرک یا کاهش حرکت
افرادی که به مدت طولانی حرکت مفصل شانه نداشته یا مجبور به کاهش حرکت آن بوده‌اند، با خطر بالای یخ زدگی شانه روبرو هستند. عدم تحرک مفصل شانه ممکن است در نتیجه عوامل زیر باشد:
- آسیب عضلات روتاتورکاف (چرخاننده‌ی شانه)
- شکستگی بازو
- سکته‌ی مغزی
- دوره‌ی بهبودی پس از جراحی
بیماری‌های سیستمیک
احتمال بروز شانه یخ زده در افرادی که مبتلا به بیماری‌های خاصی هستند، بیشتر است. بیماری‌هایی که خطر بروز این عارضه را افزایش می‌دهند، شامل موارد زیر است:
- دیابت
- هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)
- هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید)
- بیماری‌های قلبی-عروقی
- سل
- پارکینسون
تشخیص
پزشک به منظور بررسی محدوده‌ی فعال حرکت شانه و وجود درد، طی ارزیابی فیزیکی از بیمار درخواست می‌کند شانه خود را در جهت‌های مختلف حرکت دهد. در مرحله بعد، بیمار بایستی عضلات خود را شل کرده و پزشک با حرکت دادن بازوی بیمار، محدوده غیرفعال حرکت شانه را ارزیابی کند. شانه یخ زده هر دو نوع حرکت فعال و غیرفعال مفصل شانه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در برخی موارد، ممکن است پزشک با تزریق داروی بی‌حسی به مفصل شانه، محدوده حرکت فعال و غیرفعال آن را تعیین کند. این عارضه معمولا براساس نشانه‌های آن به راحتی تشخیص داده می‌شود؛ اما ممکن است پزشک انجام آزمایش‌های تصویربرداری همچون (MRI یا اشعه X) را نیز برای جلوگیری از سایر مشکلات درخواست کند.
درمان‌ها و داروها
داروها
مسکن‌هایی که بدون نسخه به فروش می‌رسند، همچون آسپیرین و ایبوبروفن (ادویل، موترین IB و …) می‌توانند به کاهش درد و التهاب مرتبط با شانه یخ زده کمک کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است مسکن‌ها و داروهای ضدالتهابی قوی‌تری تجویز کند.
حرکات ورزشی شانه
فیزیوتراپی
جراحی و دیگر درمان‌ها
بیشتر موارد بیماری طی ۱۲ تا ۱۸ ماه خودبه‌خود بهبود می‌یابند. پزشک ممکن است موارد زیر را به منظور بهبود علائم مزمن توصیه کند:
-
- تزریق استروئید: تزریق کورتیکواستروئیدها به مفصل شانه، مخصوصا در مراحل اولیه، ممکن است به کاهش درد و بهبود تحرک شانه کمک کند.
-
- متورم ساختن مفصل با تزریق آب: تزریق آب استریل به داخل کپسول مفصلی می‌تواند به اتساع بافت و تسهیل حرکت مفصل کمک کند.
-
- دستکاری مفصل شانه: این روش در شرایط بیهوشی کامل بیمار انجام شده و دردی احساس نمی‌شود. طی این فرایند پزشک به منظور شل کردن بافت سفت‌شده، مفصل شانه را در جهت‌های مختلف حرکت می‌دهد.
- جراحی: به ندرت برای درمان شانه یخ زده، جراحی صورت می‌گیرد؛ اما در شرایطی که سایر راهکارها موثر واقع نشود، پزشک برای برداشت بافت درگیر و چسبندگی‌های موجود در داخل مفصل شانه، انجام جراحی را پیشنهاد می‌کند. پزشکان معمولا این جراحی را با وارد ساختن ابزارهای لوله‌مانند چراغ‌دار به داخل مفصل، از طریق برش‌های ایجاد شده در اطراف مفصل، انجام می‌دهند. این جراحی، جراحی آرتروسکوپیک نامیده می‌شود.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
بیمار بایستی با وجود درد و محدودیت‌های حرکتی موجود، به استفاده از شانه درگیر و اندام همان سمت ادامه دهد. قرار دادن شانه در معرض گرما یا سرما می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
طب جایگزین
طب سوزنی
طب سوزنی شامل وارد کردن سوزن‌های نازک به پوست در نقاط خاصی از بدن می‌باشد. معمولا این سوزن‌ها به مدت ۱۵ تا ۴۰ دقیقه در جای خود باقی می‌مانند. طی این مدت ممکن است سوزن‌ها دستکاری شده یا حرکت کنند. از آن جا که سوزن‌ها به اندازه تار مو نازک و قابل انعطاف بوده و به صورت دقیق وارد پوست می‌شوند، بیشتر اوقات دردی ندارند.
تحریک الکتریکی اعصاب پوستی (TENS)
در این فرایند، جریان الکتریکی کوچکی به نقاط کلیدی مسیر‌های عصبی وارد می‌شود. این جریان که توسط الکترودهای کارگذاشته شده بر روی پوست وارد می‌شود، آسیب‌زا و دردزا نیست. نحوه دقیق عملکرد این روش هنوز مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد آزادسازی مولکول‌های مهارکننده درد (اندورفین‌ها) را تحریک کرده یا فیبرهای عصبی حامل پیام‌های درد را مسدود می‌کند.
پیشگیری
یکی از علل شایع شانه یخ زده، عدم تحرک مفصل آن در دوره ریکاوری پس از آسیب شانه، شکستگی بازو یا سکته مغزی می‌باشد. بنابراین در صورت وارد شدن آسیبی که حرکت شانه را دشوار می‌سازد، با پزشک خود درباره تمرین‌های موجود به منظور حفظ حرکت مفصل شانه مشورت کنید.
