فتق نافی با برآمدگی بخشی از روده از طریق سوراخ نافی موجود در ماهیچه‌های شکمی همراه است. این عارضه شایع و معمولا بی‌ضرر می‌باشد؛ شیوع آن در نوزادان بسیار بالا بوده و بزرگسالان را نیز می‌تواند درگیر کند. فتق نافی در نوزادان به هنگام گریه کاملا آشکار شده و موجب برجستگی ناف نوزاد می‌شود. برجستگی ناف، بارزترین علامت فتق نافی است.
در بسیاری از موارد، فتق نافی کودکان تا یک یا دوسالگی خودبه‌خود بسته می‌شود؛ گرچه گاهی به زمان بیشتری نیاز دارد. در ارتباط با فتق‌های نافی که تا سن ۴ سالگی برطرف نشده یا در دوران بزرگسالی ایجاد شده باشند، معمولا به منظور پیشگیری از عوارض احتمالی انجام جراحی موردنیاز است.
نشانه‌ها
فتق نافی تورم و برآمدگی نرمی در نزدیکی ناف ایجاد می‌کند. این شرایط در نوزاد مبتلا ممکن است تنها به هنگام گریه، سرفه یا زور زدن مشاهده شده و به هنگام استراحت یا خوابیدن به پشت ناپدید شود. این عارضه در کودکان معمولا با درد همراه نیست؛ اما فتق‌های نافی که طی بزرگسالی ظاهر می‌شوند، ممکن است ناراحتی شکمی به همراه داشته باشند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشکوک شدن به وجود فتق نافی در نوزادان، بایستی با متخصص کودکان مشورت کرد. در صورت همراهی عارضه در کودک با موارد زیر، مراقبت اورژانسی ضرورت دارد:
- احساس درد
- استفراغ
- ورم یا تغییر رنگ بیرون‌زدگی
رهنمودهای مشابهی نیز در ارتباط با بزرگسالان صادق است. در صورت وجود برجستگی در نزدیکی ناف، حتما با پزشک مشورت کنید. دردناک بودن یا افزایش حساسیت برجستگی، دلالت بر لزوم مراقبت اورژانسی دارد. تشخیص و درمان دقیق عارضه، می‌تواند به پیشگیری از عوارض احتمالی کمک کند.
دلایل
طی بارداری، طناب نافی از سوراخ کوچک موجود در ماهیچه‌های شکمی جنین عبور می‌کند. این سوراخ در حالت طبیعی بلافاصله پس از تولد بسته می‌شود. در صورتی که ماهیچه‌ها در خط میانی شکم کاملا به هم متصل نشوند، این ضعف در دیواره شکم ممکن است پس از تولد یا بعد‌ها منجر به فتق نافی گردد.
در بزرگسالان نیز فشار شکمی بیش از حد، این عارضه را ایجاد می‌کند. علل احتمالی فتق نافی در بزرگسالان شامل موارد زیر می‌باشد:
- چاقی
- بارداری چندقلویی
- آسیت (تجمع مایع در حفره شکمی)
- سابقه جراحی شکم
- دیالیز صفاقی مزمن
عوامل خطر
فتق نافی در نوزادان، به‌خصوص نوزادان نارس و کم‌وزن، بسیار شایع است. به نظر می‌رسد خطر فتق نافی در نوزادان سیاه‌پوست -چه دختر و چه پسر- به مراتب بیشتر باشد. در ارتباط با بزرگسالان، داشتن اضافه‌وزن یا حاملگی چندقلویی خطر فتق نافی را افزایش می‌دهد. این نوع فتق در زنان شایع‌تر از مردان می‌باشد.
عوارض
فتق نافی در کودکان عوارض نادری دارد. این عوارض در صورت گیر افتادن بافت برآمده شکمی و عدم برگشت به موقع به داخل حفره شکم، ایجاد می‌شوند. در این شرایط خون‌رسانی به بخش گیر‌افتاده‌ی روده کاهش یافته و باعث بروز درد شکمی و تخریب بافتی می‌گردد. اگر خون‌رسانی به بخش مذکور به طور کامل قطع شود (strangulated hernia)، مرگ بافتی (گانگرن) محتمل است. در این حالت ممکن است عفونت به داخل حفره شکمی سرایت کرده و زندگی فرد را به خطر بیندازد. احتمال انسداد یا گیرافتادگی روده در فتق نافی بزرگسالان بیشتر است. برای درمان این عوارض، معمولا جراحی صورت می‌گیرد.
تشخیص
فتق نافی طی معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شود. گاهی از روش‌های تصویربرداری -از جمله سونوگرافی شکم یا CT اسکن- برای بررسی عوارض احتمالی استفاده می‌گردد.
درمان‌ها و داروها
بیشتر موارد فتق نافی در نوزادان، تا یک یا دو سالگی خودبه‌خود بسته می‌شوند. حتی ممکن است پزشک طی معاینه فیزیکی بتواند برآمدگی را به داخل شکم برگرداند؛ البته این روش را هرگز خودسرانه امتحان نکنید. برخی افراد ادعا می‌کنند چسباندن سکه بر روی برجستگی می‌تواند بهبود شرایط را در پی داشته باشد؛ اما این روش کارساز نبوده و احتمال تجمع میکروب‌ها در زیر چسب و بروز عفونت وجود دارد.
در کودکان معمولا در صورتی که فتق نافی شرایط زیر را داشته باشد، جراحی پیشنهاد می‌شود:
- درد ناحیه فتق
- برجستگی بزرگتر از ۱.۵ سانتی‌متر (کمی بزرگتر از ۱.۲ اینچ)
- برجستگی بزرگی که تا پایان سال دوم زندگی، اندازه آن کوچکتر نشود
- عدم بسته شدن فتق تا ۴ سالگی
- در شرایطی که فتق، انسداد و گیرافتادگی روده را موجب شود
در بزرگسالان معمولا برای جلوگیری از عوارض احتمالی، به‌خصوص در صورت وجود درد و بزرگ شدن فتق، انجام جراحی پیشنهاد می‌شود. در این جراحی، برش کوچکی در قاعده‌ی ناف ایجاد شده و پس از برگرداندن بافت برآمده به داخل حفره شکمی، سوراخ موجود در دیواره شکم به طور کامل بخیه زده می‌شود. در بیماران بزرگسال، جراحان به منظور تقویت دیواره شکم از تور استفاده می‌کنند.
