تومور سیستم عصبی مرکزی (CNS) زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سالم مغزی و یا نخاعی تغییر کرده و رشد غیرقابل کنترلی داشته باشند که در نهایت یک توده می‌سازند. تومور می‌تواند خوش‌خیم یا سرطانی باشد. تومورِ سرطانی بدخیم است؛ یعنی می‌تواند رشد کرده و به دیگر بخش‌های بدن انتشار یابد. تومور خوش‌خیم می‌تواند رشد کند اما منتشر نمی‌شود.
تومور سیستم عصبی مرکزی به طور ویژه‌ای مشکل‌ساز است؛ چرا که فرایند تفکر و حرکت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درمان این نوع تومور نیز چالش‌برانگیز است؛ زیرا بافت‌های اطراف تومور اغلب برای عملکردهای بدن حیاتی هستند.
مغز مرکز تفکر، حافظه و عواطف است؛ حواس ۵ گانهٔ بویایی، لامسه، چشایی، شنوایی و بینایی را کنترل می‌کند. همچنین کنترل حرکات و دیگر عملکردهای اساسی بدن نظیر ضربان قلب، گردش خون و تنفس نیز تحت کنترل مغز است. نخاع از اعصابی تشکیل یافته است که اطلاعات را مابین مغز و بدن منتقل می‌کند.
آناتومی مغز
مغز از ۴ بخش اصلی تشکیل یافته است: مخ، مخچه، ساقهٔ مغز و مننژ‌ها
- مخ بزرگترین بخش مغز است که از ۲ نیمکره‌ی مغزی تشکیل یافته و به ۴ لوب که محل عملکردهای ویژه هستند، تقسیم می‌شود.
لوب فرونتال استدلال، عواطف، حل مسئله و بخش‌های تکلم و حرکت را کنترل می‌کند.
لوب پریتال احساسات لامسه، فشار، درد و دما را کنترل می‌کند.
لوب تمپورال حافظه و حس شنوایی را کنترل می‌کند.
لوب اکسیپیتال بینایی را کنترل می‌کند.
- مخچه در زیر مخ واقع شده و تعادل و هماهنگی را کنترل می‌کند.
- ساقه‌ی مغز که پایینی‌ترین ناحیه‌ی مغز است و آن را با نخاع متصل می‌سازد، اعمال غیرارادی حیاتی برای ادامه‌ی زندگی نظیر ضربان قلب و تنفس را کنترل می‌کند.
- مننژ شامه‌هایی هستند که مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن‌ها محافظت می‌کنند. سه لایه‌ی مننژ به نام‌های سخت‌شامه، نرم‌شامه و عنکبوتیه خوانده می‌شوند.
انواع تومورهای دستگاه عصبی مرکزی
انواع تومورهای دستگاه عصبی مرکزیتومورهای دستگاه عصبی مرکزی بسیار متفاوتند. برخی سرطانی بوده و به احتمال بسیار بالا رشد و انتشار یابند. این نوع تومورها اغلب مهاجم یا high grade خوانده می‌شوند. انواع کمتر تهاجمی نیز وجود دارند که اغلب low grade خوانده می‌شوند؛ و برخی دیگر از تومورهای مغزی غیرسرطانی بوده و احتمال رشد و انتشارشان وجود ندارد. همچنین تغییرات در هر نوع وجود دارد که سرعت رشد تومور را متأثر می‌کند. بسیاری از این تفاوت‌ها به تغییرات ژنتیکی‌ای که در تومور یافت می‌شوند، بستگی دارند.
انواع تومورهای زیر در میان کودکان بسیار شایع‌تر هستند:
- آستروسیتوما
- گلیومای ساقه‌ی مغز
- اپاندیموم
- تومورهای ژرم‌سل
- تومورهای مدولوبلاستوما
مقاله‌ی مرتبط: گلیومای ساقهٔ مغر در کودکان
مقاله‌ی مرتبط: تومورهای ژرم‌سل در کودکان
علائم و نشانه‌ها
علائم یک تومور CNS می‌تواند هرکدام از عملکردهای مغز را تحت تأثیر قرار دهد و به محل تومور بستگی دراد. تومور CNS می‌تواند عامل علائم زیر باشد:
- صرع یا تشنج که تکان ناگهانی غیرارادی عضلات است
- خیره ماندن چشم یا حرکات خودبه‌خودی مکرر نظیر کجی گردن یا لوچ شدن چشم‌ها
- حالت تهوع پایدار و بدون‌توضیح و استفراغ پرتابی
- ضعف یا ناتوانی (چلفتی) از جمله تعادل و راه رفتن دشوار که به نظر برسد بدتر می‌شود
- بلوغ زودرس یا به تعویق افتاده و یا رشد غیرطبیعی یا معوق
- آپنهٔ خواب که توقف دوره‌ای تنفس هنگام خواب است
- مشکلات بینایی
- سردردی که موجب بیداری کودک در شب شود و یا صبح زود افزایش یابد
- درد، به خصوص درد پشت
- تحریک‌پذیری، بی‌توجهی و یا تغییرات شخصیتی
در یک نوزاد تنها علامت، رشد بسیار سریع سر است. جمجمه‌ی نوزاد می‌تواند به‌منظور ایجاد فضا برای رشد تومور بزرگ شود، برای همین ممکن است سری بزرگ‌تر از اندازه‌ی مورد انتظار داشته باشد.
