به نظر می‌رسد اجداد پریمات‌مان را باید برای ابتلا به هرپس تناسلی سرزنش کنیم! ظاهراً اجداد باستانی‌‌مان مدت‌ها پیش از آن که گونه‌ی انسان جدا شود، به هرپس مبتلا شده‌اند. این عفونت امروزه بسیار رایج است؛ سازمان سلامت جهانی اظهار دارد که نزدیک به دو سوم بزرگ‌سالان زیر ۵۰ سال به ویروس هرپسی که باعث بروز زخم‌های برفکی در دهان می‌شود و یک از هر شش نفر، به هرپس تناسلی مبتلا هستند.
با این حال، احتمال داشت در صورتی که برخورد باستانی بین افرادی از گونه‌ی نوظهور انسان و یک پریمات قدیمی‌تر وجود نداشت، می‌توانستیم از شر ویروس هرپس تناسلی در امان باشیم!
مرد فندق‌شکن!
بیایید برای ابتلا به هرپس تناسلی پارانتروپوس بویسی۱ را ملامت کنیم! پریماتی با استخوان قوی و دندان‌ها چنان بزرگ که به او لقب مرد فندق‌شکن را داده‌اند؛ این گونه باستان‌شناسان و ویروس‌شناسان موفق به ردیابی منشأ ویروس هرپس شده‌اند.
پژوهش‌های کارآگاهانه و آماری آنان، که با شواهد فسیلی و جغرافیایی همراه است، این یکشنبه در ژورنال Virus Evolution منتشر شده است.
Paranthropus boisei
ویروس‌های هرپس همان‌قدر که قدیمی‌اند، متفاوت نیز هستند. امروزه بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از هرپس‌ها شناسایی شده است که ۸ گونه از آن‌ها انسان‌ها را مبتلا می‌کنند و بیماری‌های نظیر آبله مرغان و مونونوکلئوزیس را به وجود می‌آورند.
چیزی که معمولاً آن را هرپس می‌خوانیم به دو نوع عمده و غیرقابل درمان ویروس‌های هرپس سیمپلکس اشاره دارد؛ HSV-1 و HSV-2. زخم‌های برفکی دهان معمولاً به سبب حمله‌ی نوع اول ایجاد می‌شود؛ در حالی که نوع دوم معمولاً از طریق نزدیکی جنسی منتفل می‌شود.
افزایش عفونت‌های تناسلی به سبب ویروس HSV-1 با گسترش محبوبیت رابطه‌ی جنسی دهانی این تمایز را کمرنگ‌تر کرده است.
نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده‌ی ما، یعنی گوریل‌ها و شامپانزه‌ها نیز به ویروس هرپس سیمپلکس مبتلا می‌شوند. شارلوت هولدکرافت۲، ویرولوژیست دانشگاه کمبریج در انگلستان، می‌گوید:
هر گونه‌ی دیگر از پریمات‌ها تنها یک نوع از ویروس هرپس سیمپلکس را دارند.
هولدکرافت و همکارانش پیشنهاد می‌دهند که ملاقات دور و دراز دو پریمات، یعنی زمانی که پارانتروپوس بویسی با هومو ارکتوس۳ ملاقات کرد، توجیه می‌کند چرا قضیه‌ی ما متفاوت است.
مقاله‌ی مرتبط: از دیابت گرفته تا پوسیدگی دندان؛ بدن‌های ما برای این زندگی ساخته نشده‌اند!
دانشمندان سابقاً ژنوم هرپس را آنالیز کرده و شجره‌نامه‌ای از خانواده‌ی ویروسی را آفریدند. با استناد به گزارش The Washington Post در سال ۲۰۱۴، هرپس دهانی، HSV-1، از ۶ میلیون سال پیش که شامپانزه‌ها و انسان‌ها از هم جدا شدند وجود داشته است. محققان هم‌چنین کشف کردند که ویروس HSV-2، ممکن است ۱.۴ میلیون سال گذشته، از شامپانزه‌ها به نسل انسانی منتقل شده باشد.
هولدکرافت و همکارانش از یک مدل آماری با نام شبکه‌ی بیسین استفاده کردند تا گونه‌های پریمات را با گونه‌های انتقالی مرتبط سازند.
نویسندگان پژوهش از ۳۰ گونه‌ی ماقبل تاریخ، تعداد زیادی از شواهد را جمع‌آوری کردند. اولین میزبان این ویروس باید در زمان و مکان با یکی از اجداد انسان‌ها سهیم بوده باشد. هولدکرافت می‌گوید:
جریان پژوهش همانند بررسی یک پرونده‌ی قتل بود! چه کسی انگیزه و فرصت انتقال ویروس را داشته است؟ چه کسی در زمان و مکان مناسب قرار داشته است؟
در محتمل‌ترین سناریو، پارانتروپوس بویسی یکی از اجداد انسان‌ها با نام هومو ارکتوس را مبتلا ساخته است.
جوئل ورتیم۴، بیولوژیست تکاملی که در دانشکده‌ی پزشکی سن‌دیگو از دانشگاه کالفرنیا بیماری‌های عفونی را مطالعه می‌کند، می‌گوید:
آن‌ها در حال نگاشتن تاریخ هستند.
ورتیم، جزئی از تیم پژوهشی است که در سال ۲۰۱۴، آنالیز ژنومیِ هرپس را انجام دادند اما در تحقیقات اخیر دخالتی نداشته است. وی این پژوهش را یک “تاریخ مفصل از جغرافیای این اجداد گونه‌ها” نامیده است.
مقاله‌ی مرتبط: تحول دیرینه‌شناسی؛ کشف اجداد جدید انسان‌ها
این رخداد شامل مبادله‌ی مایعات بدن بوده است؛ هولدکرافت عقیده دارد که می‌توان هرگونه روش ترسناکی را متصور شد اما نمی‌توان چگونگی آن را با قطعیت مشخص کرد. هرچند بدون شک خشونت در این پروسه دخیل بوده است.
ممکن است اجداد ما یک پارانتروپوس را کشته و خورده باشند؛ شاید هومو ارکتوس‌ها حساب یک جسد پارانتروپوس بویسی را رسیده باشند یا حتی ممکن است مرد فندق‌شکن برای دفاع از خود به هومو ارکتوس حمله کرده باشد.
عقیده این است که ویروس در رخدادی خشونت‌آمیز منتقل شده است. قصابی کردن و خوردن در حقیقت روشی مدرن برای انتقال ویروس‌ها از بدن شامپانزه به انسان محسوب می‌شوند. همان‌گونه که افرادی که نخستین باز شامپانزه‌ها را سلاخی کرده‌اند، عامل انتقال ویروس کشنده‌ی HIV به گونه‌ی انسان بوده‌اند.
این سناریو چه اندازه قابل اعتماد است؟
از آن‌جایی که شواهد مبنی بر همپوشانی زمانی و مکانی دو گونه‌ی ذکر شده در ۲ تا ۱.۵ میلیون سال پیش، قابل قبول به نظر می‌رسند، می‌توان گفت از فرضیه بسیار محتمل است.
باستان‌شناسان فسیل‌های مربوط به پارانتروپوس بویسی را در محلی مشابه یافت شدن ابزاری که توسط گونه‌ی هومو ارکتوس ساخته شده‌اند، یافته‌اند.
اما ریک پاتس۵، باستان‌شناس، با وجودی که سناریوی بالا را محتمل می‌داند؛ کاملاً راضی نشده است که هوموارکتوس‌ها ویروس HSV-2 را از هومینینی مانند پارانتروپوس گرفته باشند. “من این‌طور استنباط می‌کنم که اگر پارانتروپوس بویسی ویروس را از یک شامپانزه‌ی باستانی گرفته باشد، چرا این اتفاق نمی‌تواند برای هومو ارکتوس رخ دهد؟ سوالات دیگری وجود دارند که توسط این پژوهش نمی‌توان به آن‌ها پاسخ داد؛ برای مثال، چرا ویروس HSV-2 در صورتی که سابقاً در بدن پارانتروپوس بویسی، پیش از ورود به گونه‌ی انسان، انکوبه شده است، بافت دستگاه تناسلی را ترجیح می‌دهد؟”
هولدکرافت اظهار داشته است که این‌ها سوالاتی هستند که ویرولوژیست‌ها در حال تلاش برای پیداکردن پاسخ برای آنان هستند.
ویروس‌هایی که پریمات‌ها را آلوده می‌کنند به تکامل خود ادامه می‌دهند و انتقال آن‌ها از سایر موجودات به انسان‌ها، خصوصاً از ایپ‌ها، متوقف نخواهد شد. درک منشأ این پاتوژن‌های باستانی و چگونگی انتقال آن‌ها به انسان‌ها می‌تواند به ما کمک کند که پاندمیک‌هایی که در آینده با آن‌ها مواجه می‌شویم را بهتر بفهمیم.
پی‌نوشت
۱. Paranthropus boisei
۲. Charlotte Houldcroft
۳. Homo erectus
۴. Joel Wertheim
۵. Rick Potts
