ترمیم دریچه‌ی میترال و تعویض آن پروسه‌هایی هستند که برای درمان بیماری‌های این دریچه انجام می‌گیرند. دریچه‌ی میترال بین حفرات سمت چپ قلب -دهلیز چپ و بطن چپ- قرار گرفته است. انواع متعددی از بیماری‌های این دریچه وجود دارد. در نارسایی دریچه‌ی میترال، لت‌های دریچه به طور کامل بسته نشده و خون از بطن به دهلیز نشت می‌کند. این بیماری اغلب در اثر برآمدگی لت‌ها به سمت بالا تحت عنوان پرولاپس دریچه‌ی میترال بروز می‌کند.
در بیماری دیگری به نام تنگی دریچه‌ی میترال، لت‌ها سفت و ضخیم شده و احتمالاً به یک‌دیگر می‌چسبند. این امر در اثر تنگی مجرای دریچه و کاهش جریان خون عبوری از آن اتفاق می‌افتد. درمان بیماری‌های دریچه‌ی میترال به شدت آن‌ها بستگی دارد. پزشکان برای افراد مبتلا معمولاً ترمیم یا تعویض دریچه را پیشنهاد می‌کنند. پروسه‌های جراحی متعددی برای این امر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به جراحی قلب باز و جراحی کم‌تهاجمی قلب اشاره کرد.
انواع
موارد استفاده
درمان بیماری‌های دریچه‌ی میترال به شدت بیماری، بروز علائم و تشدید یا عدم تشدید بیماری بستگی دارد. پزشک و تیم درمان به‌منظور تعیین مناسب‌ترین پروسه‌ی درمانی خاص شرایط بیمار، ارزیابی‌های لازم را انجام می‌دهند. این ارزیابی‌ها شامل معاینه‌ی فیزیکی، انجام آزمایش‌ها و کسب آگاهی کامل از سابقه‌ی پزشکی بیمار می‌باشند. در صورت عدم وجود علائم یا بروز علائم خفیف، پزشک احتمالاً ابتدا پایش وضعیت بیمار را با معاینات معمول ترجیح می‌دهد. برای مدیریت علائم نیز ممکن است داروهایی تجویز شود. در صورت خفیف بودن بیماری، ممکن است انجام جراحی نیاز نباشد؛ اگرچه در نهایت باید ترمیم یا تعویض دریچه‌ی میترال انجام گیرد.
در برخی موارد، پزشکان حتی در صورت عدم بروز علائم نیز ترمیم یا تعویض دریچه را پیشنهاد می‌کنند. بر اساس تحقیقات، در فرد مبتلا به نارسایی دریچه‌ی میترال (mitral valve regurgitation) با حالت شدید و بدون بروز علائم، انجام جراحی نتایج بلندمدت مطلوب‌تری نسبت به پایش بیمار دارد. در صورتی که بیمار به علت وجود عارضه‌ی قلبی دیگری علاوه بر بیماری دریچه‌ی میترال به جراحی نیاز داشته باشد، پزشکان جراحی موردنیاز هر دو عارضه را ممکن است هم‌زمان انجام دهند.
جلسه‌ی توجیهی جراحی قلب: پزشک در این جلسه توضیحات لازم را در ارتباط با جراحی به بیمار ارائه می‌دهد.
پزشک به‌منظور گزینش مناسب‌ترین پروسه‌ی درمانی -ترمیم یا تعویض دریچه- با بیمار مشورت می‌کند. در این شرایط اغلب ترمیم دریچه توصیه می‌شود؛ اگرچه در صورت عدم امکان ترمیم، تعویض آن مطرح می‌گردد. ارزیابی دیگری نیز در جهت تعیین نوع جراحی –جراحی قلب باز یا جراحی کم‌تهاجمی قلب– صورت می‌گیرد. جراحی ترمیم دریچه‌ی میترال باید در یک مرکز تخصصی با جراحان و کارکنان مجرب در این زمینه انجام شود.
خطرات
خطرات جراحی ترمیم و تعویض دریچه‌ی میترال شامل موارد زیر می‌باشند:
- خون‌ریزی
- ایجاد لخته‌های خونی
- اختلال در عملکرد دریچه در دریچه‌های تعویض‌شده
- اختلالات ریتم قلبی
- عفونت
- سکته
- مرگ
آماده‌سازی
قبل از انجام جراحی، پزشک و تیم درمان اتفاقات قبل، حین و بعد جراحی و هم‌چنین خطرات بالقوه‌ی جراحی را به بیمار توضیح می‌دهند. علاوه بر این، در ارتباط با نگرانی‌های موجود با بیمار صحبت کرده و به سؤالات او پاسخ می‌دهند. توجه داشته باشید که موهای ناحیه‌‌ی جراحی باید تراشیده شود. قبل از بستری شدن در بیمارستان، بیمار بهتر است در ارتباط با همراهان و چگونگی بازگشت به منزل با افراد خانواده‌ی خود صحبت کند. پزشک و تیم درمان حین بازگشت به منزل، دستورات خاص دوره‌ی ریکاوری را به بیمار ارائه می‌دهند.
غذا و داروها
در ارتباط با موارد زیر با پزشک خود صحبت کنید:
- زمان مصرف داروهای همیشگی خود و امکان مصرف آن‌ها قبل از جراحی
- زمان پرهیز از خوردن و آشامیدن در شب قبل از جراحی
- لباس و وسایل شخصی
تیم درمان معمولاً به همراه داشتن موارد زیر را در بیمارستان توصیه می‌کند:
- لیست داروهای مصرفی
- عینک، سمعک یا دندان مصنوعی
- وسایل بهداشت شخصی شامل مسواک، شانه و ریش‌تراش
- لباس گشاد و راحت
- کپی رضایت‌نامه‌ی شخصی از انجام جراحی
- وسایل سرگرمی مانند کتاب یا دستگاه قابل حمل پخش موسیقی
از به همراه داشتن موارد زیر حین جراحی اجتناب کنید:
- جواهرات
- عینک
- لنزهای تماسی
- دندان مصنوعی
- لاک ناخن
احتیاط‌های لازم در مورد داروها و حساسیت‌ها
در ارتباط با موارد زیر با پزشک خود صحبت کنید:
- هر نوع دارویی که در بیمارستان با خود همراه داشته و ساعتی که در روز جراحی باید مصرف کنید
- حساسیت‌ها یا واکنش‌های خود نسبت به داروها
انتظارات
ابتلا به بیماری‌های دریچه‌ی میترال، در نهایت ترمیم یا تعویض دریچه را به دنبال خواهد داشت. پزشکان اغلب ترمیم دریچه‌ی میترال را در صورت امکان انجام آن، توصیه می‌کنند؛ چرا که این پروسه با حفظ دریچه و حفظ عملکرد قلب همراه است. هم‌چنین ترمیم دریچه می‌تواند از وقوع عوارض تعویض آن مانند خطر ایجاد لخته‌های خونی و خطر از کار افتادن بافت بیولوژیکی دریچه در گذر زمان، جلوگیری کند.
حین پروسه
بیمار بی‌هوش شده و حین پروسه هوشیار نخواهد بود. سپس دستگاه بای‌پس قلبی-ریوی به بیمار متصل می‌گردد. این دستگاه گردش خون بدن بیمار را حین انجام پروسه تأمین می‌کند. جراحی دریچه‌ی میترال عموماٌ به صورت جراحی قلب باز است که شامل ایجاد یک برش در قفسه‌ی سینه می‌باشد. در برخی موارد نیز جراحی ترمیم دریچه به صورت جراحی کم‌تهاجمی قلب انجام می‌گیرد. این نوع جراحی با ایجاد چندین برش کوچک در قفسه‌ی سینه همراه است.
برش‌های جراحی کم‌تهاجمی قلب و جراحی قلب باز: چنان‌چه در تصویر مشاهده می‌شود، در جراحی کم‌تهاجمی قلب جراحان با ایجاد برش‌های کوچک در قفسه‌ی سینه به قلب دسترسی پیدا می‌کنند. در جراحی قلب باز نیز همانند تصویر پائین، جراحان یک برش بزرگ‌تر در قفسه‌ی سینه ایجاد می‌کنند.
جراحی کم‌تهاجمی قلب شامل وارد ساختن ابزار دراز مخصوص به داخل قفسه‌ی سینه از طریق برش‌ها است که جراحی توراکوسکوپیک (thoracoscopic surgery) نامیده می‌شود. این جراحی با ایجاد برش‌های کوچک توسط خود جراح یا به کمک ربات تحت عنوان جراحی رباتیک قلب (robot-assisted heart surgery) انجام می‌گیرد.
جراحی کم‌تهاجمی قلب: در یکی از انواع جراحی کم‌تهاجمی قلب، جراحان به‌منظور دسترسی به قلب، برش‌های کوچکی در مابین دنده‌ها ایجاد می‌کنند. این پروسه با استفاده از ابزار دراز مخصوص هدایت می‌شود.
در جراحی رباتیک قلب، جراح با نشستن در پشت کنسول کنترل، قلب بیمار را به‌صورت بزرگ‌نمایی‌شده و سه‌بعدی بر روی مانیتور مشاهده می‌کند. سپس برای انجام جراحی قلب باز، از دسته‌های مخصوص ربات استفاده می‌کند. این فرآیند جراحی تنها در مراکز پزشکی خاص انجام می‌گیرد.
جراحی رباتیک قلب: در این نوع جراحی، پزشک پشت کنسول کنترل نشسته و قلب بیمار را بر روی مانیتور مشاهده می‌کند. برای هدایت پروسه از دسته‌های کنترل ربات استفاده می‌شود. تیم جراحی نیز با حضور در کنار تخت جراحی به جراح کمک می‌کنند.
در جراحی کم‌تهاجمی قلب، مدت زمان بستری در بیمارستان و دوره‌ی ریکاوری کوتاه‌تر بوده و نسبت به جراحی قلب باز با درد کم‌تری همراه است. این نوع جراحی عموماً در مراکز پزشکی خاص با تیم پزشکی مجرب صورت می‌گیرد.
ترمیم دریچه‌ی میترال
جراحی ترمیم دریچه‌ی میترال می‌تواند شامل دوختن سوراخ‌های موجود در دریچه، اتصال مجدد لت‌های دریچه به همدیگر، برداشت بافت اضافی دریچه به‌منظور بسته‌شدن کامل لت‌ها، تعویض طناب‌های حمایت‌کننده از دریچه برای ترمیم حمایت ساختاری و جدا کردن لت‌های به هم چسبیده باشد. جراحان اغلب تحت پروسه‌ای به نام آنولوپلاستی، دریچه را تنگ کرده یا با کار گذاشتن حلقه‌ای به نام آنولوس در اطراف دریچه، آن را تقویت می‌کنند. ممکن است پروسه‌های ترمیمی خاصی با استفاده از لوله‌ی باریک و درازی به نام کاتتر، گیره‌های فلزی یا دیگر تجهیزات برای ترمیم دریچه‌ی میترال به کار گرفته شود.
ترمیم دریچه‌ی میترال: در این فرآیند، جراح بخشی از دریچه‌ی میترال را که به طور صحیح بسته نمی‌شود (مطابق بخش موجود در شکل)، برمی‌دارد. سپس پزشک لبه‌ها را به یک‌دیگر دوخته و برای حمایت از دریچه، محیط دریچه را از طریق آنولوپلاستی محکم می‌کند.
در یکی از فرآیندهای کاتتری، پزشک کاتتر متصل به گیره‌ای را وارد یکی از شریان‌های کشاله‌ی ران کرده و به سمت دریچه‌ی میترال هدایت می‌کند. از گیره‌ی مذکور برای تغییر دادن شکل دریچه استفاده می‌شود. این پروسه برای افراد دارای علائم شدید نارسایی دریچه‌ی میترال و افرادی که امکان جراحی برای آن‌ها وجود نداشته یا انجام جراحی با خطر بالایی همراه است، در اولویت قرار دارد.
در شرایطی که دریچه‌ی تازه تعویض شده نشتی داشته باشد، پزشکان ممکن است از فرآیند کاتتری برای وارد ساختن ابزار در جهت برطرف کردن نشتی استفاده کنند. تنگی دریچه‌ی میترال نیز با یکی از فرآیندهای کاتتری تحت عنوان بالون والولوپلاستی درمان می‌شود. در این پروسه، پزشک کاتتری با نوک مجهز به بالون را به یکی از شریان‌های بازو یا کشاله‌ی ران وارد کرده و سپس به سمت دریچه‌ی میترال هدایت می‌کند. در مرحله‌ی بعدی، بالون باد شده و مجرای دریچه‌ی را بازتر می‌کند. پس ازخالی کردن باد بالون، کاتتر به‌همراه بالون از بدن خارج می‌شوند.
تعویض دریچه‌ی میترال
اگر امکان ترمیم دریچه‌ی میترال وجود نداشته باشد، پزشک تعویض آن را توصیه می‌کند. در این پروسه، پزشک دریچه‌ی میترال را برداشته و با یک دریچه‌ی مکانیکی یا دریچه‌ی ساخته شده از بافت گاو، خوک یا انسان (دریچه‌ی دارای بافت بیولوژیکی) تعویض می‌کند؛ دریچه‌ی بیولوژیکی ممکن است در اثر تخریب بافتی صورت گرفته در گذر زمان، نیاز به تعویض مجدد داشته باشد.
فرد دارای دریچه‌ی مکانیکی باید تا انتهای عمر خود برای پیش‌گیری از ایجاد لخته‌های خونی، داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مصرف کند. پزشکان به‌منظور تعیین نوع مناسب دریچه، در ارتباط با مزایا و خطرات هر نوع با بیمار مشورت می‌کنند. در صورت امکان، طناب‌های حمایت‌کننده از دریچه حین جراحی برای حفظ هر چه بیشتر عملکرد قلبی، دست نخورده باقی می‌مانند. در ارتباط با دریچه‌ی دارای بافت بیولوژیکِ فاقد عملکرد صحیح، در برخی موارد به‌منظور کارگذاری دریچه‌ی جایگزین، از یکی از فرآیندهای کاتتری استفاده می‌شود. هم‌چنین برخی پزشکان در حال مطالعه بر روی استفاده از فرآیندهای کاتتری برای تعویض دریچه‌ی میترال بوده و برخی مراکز پزشکی به صورت آزمایشی این فرآیند را بر روی افراد دارای علائم شدیدی که امکان جراحی ندارند، اجرا می‌کنند.
پس از پروسه
عموماً بیمار به مدت یک روز یا بیشتر در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری می‌شود. طی این مدت مایعات، غذاها و داروها به صورت داخل وریدی (IV) تزریق می‌شوند. لوله‌هایی نیز برای تخلیه‌ی ادرار از مثانه و تخلیه‌ی خون و مایع از قلب و قفسه‌ی سینه تعبیه می‌شود. ممکن است دستگاه اکسیژن نیز به بیمار متصل گردد. پس از ICU، مراقبت از بیمار به مدت چندین روز در بخش صورت می‌گیرد. مدت زمان بستری بیمار در ICU و بخش، بر اساس شرایط بیمار و نوع جراحی انجام گرفته متفاوت است.
تیم درمان وضعیت بیمار را ارزیابی کرده و بروز علائم عفونت در محل برش‌ها را پی‌گیری می‌کند. علاوه بر این، فشار خون، تنفس و ضربان قلب بیمار سنجیده می‌شود. در صورت احساس درد نیز مدیریت آن بر عهده‌ی تیم درمان است. سپس راه رفتن، افزایش فعالیت و انجام ورزش‌های هوازی به بیمار توصیه می‌گردد. پزشک برای دوران ریکاوری نیز توصیه‌هایی ارئه می‌دهد. از این جمله می‌توان به پی‌گیری علائم عفونت در محل برش‌ها، مراقبت منظم از برش‌ها، مصرف داروها و مدیریت درد و دیگر عوارض جانبی جراحی اشاره کرد.
نتایج
پس از جراحی ترمیم یا تعویض دریچه‌ی میترال، امکان بازگشت به فعالیت‌های روزانه شامل کار کردن، رانندگی و ورزش وجود دارد. پزشک زمان امکان انجام مجدد فعالیت‌های مذکور را برای بیمار مشخص می‌سازد. احتمالاً بیمار تا مدتی نیاز به مصرف دارو داشته باشد. بیمار باید به‌منظور انجام تست‌ها و ارزیابی وضعیت کلی، چندین جلسه به پزشک خود مراجعه کند. هم‌چنین پزشک ایجاد تغییرات در سبک زندگی اعم از فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی سالم، مدیریت استرس و پرهیز از مصرف تنباکو را توصیه می‌کند؛ گاهی نیز شرکت در برنامه‌های توان‌بخشی قلبی به بیمار پیشنهاد می‌گردد. هدف از این برنامه‌ها آموزش و ورزش در راستای بهبود سلامت و کمک به ریکاوری پس از جراحی است.
