بسیاری از ما دو اصطلاح آی کیو (IQ) یا بهره هوشی و هوش (intelligence) را معادل هم پنداشته و آن دو را به جای هم به کار میبریم. این دو اصطلاح ابداً هممعنی بوده و تست آی کیو هوش را نمیسنجد.
شاید باورش سخت باشد، ولی نمره آی کیو شاخصی جادویی از میزان هوش محسوب نمیشود؛ این نمره فقط صلاحیت این را دارد که توانایی افراد در پاسخ دادن به سؤالات یک آزمون خاص (تست آی کیو) را مشخص نماید. غربیهای سفیدپوست و متمول عمدتاً در این گونه تستها خوب ظاهر میشوند، و این اصلاً به این معنی نیست که از بقیۀ دنیا باهوشترند. مطالعات صورت گرفته در این زمینه نشان داده است که هر چقدر میزان دسترسی به امکانات رفاهی افزایش یابد – نظیر امکانات آموزشی و بهداشتی بهتر – افراد در این قبیل آزمونهای سنجش مهارت بهتر ظاهر میشوند. بیراه نیست اگر بگوییم اکثر امکانات آموزشی گرانقیمت در اختیار افرادی قرار داده میشود که قرار است توانایی خود را برای تصاحب جایگاهی خاص، ارتقا دهند. دسترسی به پول، آموزشگاه و امکانات بهداشتی، همه میتواند میزان تیزهوشی ظاهری را افزایش دهد – و متأسفانه تست آی کیو هم هوش ذاتی را نادیده میگیرد و هوش اکتسابی را مورد ارزیابی قرار میدهد.
مقالۀ مرتبط: نیکول بار؛ دختر ۱۲ سالهای که IQ بالاتری از انیشتین و هاوکینگ دارد!
بهره هوشی و نژاد
در بعضی از قسمتهای دنیا، کودکانی که در آزمون سنجش بهره هوشی شرکت کرده بودند حتی با مفهوم “آزمون استاندارد شده” آشنایی نداشتند؛ چه برسد به این که بخواهند ایدهای راجع به قالب و یا موضوع سؤالات داشته باشند. این همبستگی (correlation) که بین نژاد و بهره هوشی مطرح شده ارتباط خاصی به ژنتیک ندارد و بیشتر به این معنی است که بهره هوشی شما تا چه حد به میزان دسترسیتان به سلامت، رفاه و آموزش بستگی دارد (چون نژادهای مختلف از نظر دسترسی به این امکانات در سطوح متفاوتی قرار دارند).
مقالۀ مرتبط: با بهره هوش معمولی نیز میتوان مغز انیشتین داشت!
بهره هوشی و سلامت
مطالعات نشان داد است که تأثیری که بیماری بر روی جسم فرد باقی میگذارد میتواند تا حدی شدید باشد که از نمو عادی مغز جلوگیری کند. بنابراین منطقی است که مردم کشورهای فقیر و بیماریخیز که دسترسی قابل قبولی به امکانات بهداشتی ندارند، نتوانند در چنین آزمونهایی امتیاز خوب کسب کنند. افراد با ضریب هوشی بالاتر معمولاً بیشتر عمر میکنند، که لزوماً به این معنی نیست که از پزشکی خوب سر در میآورند.
مقالۀ مرتبط: افرادی با بهرهی هوشی بالاتر بیشتر احتمال دارد دههی هشتم زندگی خود را ببینند
بهره هوشی و آموزش
به ازای هر سالی که در مدرسه صرف یادگیری میشود، بهره هوشی دانشآموزان بین دو الی سه واحد افزایش پیدا میکند. همین مسئله باعث میشود دانشآموزانی که خانوادههای ثروتمند دارند دوستان فقیرتر خود را در تست آی کیو پشت سر بگذارند. اوایل دوران کودکی، که مغز در حال رشد و نمو است، از همیت به سزایی برخوردار میباشد. ولی جالب است بدانید که حتی کودکانی که از سوی خانوادههای تحصیلکردهتر به فرزندی پذیرفته میشوند نسبت به خواهر و برادران تنی خود به طور میانگین ۱۲ نمره جلوتر میافتند.
اثر فلین
امروزه میانگین بهره هوشی در کنیا دور و بر ۷۲ میباشد، نمرهای که یک بریتانیایی میتوانست در سال ۱۹۴۸ کسب کند. این اعداد و ارقام رشد قابل توجهی در کشورهای توسعه یافته داشتهاند، چرا که دسترسی بیشتر و بهتر به آموزش، بهداشت و غذا با ارتقای کیفیت زندگی موجب نمو بهتر مغز میشود. پدیدهای به نام اثر فلین (Flynn effect) در غرب از حرکت ایستاده است. اثر فلین نامی است که به افزایش قابل توجّه و مداوم امتیازات آزمون هوش در بسیاری از مناطق جهان دادهاند. با این حال در کنیا، از زمانی که برای اولین بار تست بهره هوشی در دهۀ ۱۹۸۰ انجام شد تا همین الان، میانگین بهره هوشی افراد ۲۵ واحد افزایش داشته است. اثر فلین در بسیاری از کشورهای فقیر دیده میشود و انتظار داریم با افزایش دسترسی به امکانات، بهره هوشی در کشورهای توسعه نیافته نیز بالاتر برود.