محققان موفق به کشف نخستین نمونه از ژن تک جنسیتی شده‌اند که تنها در ژنوم یک جنس یافت می‌شود و حامل خود را در برابر تعدادی از سرطان‌ها، از جمله نوع مهاجم لوسمی، محافظت می‌کند.
این ژن تنها بر روی کروموزوم Y مشاهده شده است. تاکنون تصور می‌شد وظیفۀ این ژن تک جنسیتی تنها در هدایت مسیر تکامل رویان و نمو آن به جنین مذکر محدود می‌باشد.
ولی اکنون به نظر می‌رسد گسترۀ عملکرد آن تنها به تعیین جنسیت محدود نمی‌شود، به طوری که این ژن از مردان در برابر لوسمی حاد مغز استخوان (Acute Myeloid Leukemia) محافظت به عمل می‌آورد. کشف این حقیقت توسط محققین موجب شده نگرش آن‌ها نسبت به کروموزوم Y تغییر کند، چرا که این یافته می‌تواند به توسعۀ درمان‌های جدیدی برای این نوع از سرطان کمک نماید.
در بریتانیا سالانه ۲,۶۰۰ مورد مبتلا به AML تشخیص داده می‌شود. AML نوعی بدخیمی مهاجم خون است که در آن سرعت تقسیم سلول‌های خون‌ساز ساکن در مغز استخوان از کنترل خارج می‌شود؛ وضعیتی که می‌تواند در ادامه به بروز عفونت‌های خطرناک و خون‌ریزی منجر شود.
درمان‌های اصلی برای لوسمی حاد مغز استخوان، دهه‌هاست که ثابت مانده‌اند. این در شرایطی است که تنها ۲۰ درصد از بیماران تا سقف ۵ سال پس از تشخیص زنده می‌مانند.
زنان دو کروموزوم X دارند. در مردان کروموزوم کوچک‌تر Y جایگزین یکی از Xها شده است. دو کروموزوم X و Y حامل شمار زیادی از ژن‌ها هستند، ولی تعداد انگشت‌شماری از ژن‌ها وجود دارند که تنها بر روی کروموزوم Y یافت می‌شود. چنین ژنی را می‌توان ژن تک جنسیتی نامید. UTY یکی از همین ژن‌هاست که فقط بر روی کروموزوم مردانه مشاهده شده است.
گروه تحقیقاتی ژن UTX را در موش‌ها مورد مطالعه قرار دادند تا به نقش آن در سیر بروز و پیشرفت AML پی ببرند. ژن UTX بر روی کروموزوم X قرار دارد.
آن‌ها دریافتند که فقدان UTX – که در پی ابجاد جهش در بعضی تومورها بروز می‌یابد – منجر به بروز سریع‌تر لوسمی حاد مغز استخوان می‌شود. این بدین خاطر است که نسخۀ سالم از ژن در هماهنگ‌سازی عملکرد پروتئین‌های درون‌سلولی و بیان ژن، نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
مقاله مرتبط: بلوکه کردن جهش‌های مختص سرطان در لوسمی و تومورهای مغزی
پژوهشگران هم‌چنین متوجه شدند که ژن UTY در موش‌های نری که فاقد UTX بودند، از بروز AML جلوگیری می‌کند. UTY ژنی مشابه UTX است که بر روی کروموزوم Y قرار دارد. در نبود UTX، معادل مردانۀ آن می‌تواند مسئولیت‌های ژن معیوب را در زمینۀ کنترل رشد و تقسیم سلولی به انجام برساند.
این مطالعه هم‌چنین نشان می‌دهد که در AML و چندین مورد از سرطان‌های دیگر، فقدان UTX با نقص عملکردی UTY همراه می‌شود؛ که این خود به نقش گستردۀ UTY اشاره دارد که فراتر از مرزهای لوسمی می‌رود. نتایج این مطالعه در ژورنال Nature Genetics منتشر شده است.
