تعریف
از دست دادن مو می‌تواند فقط مربوط به سر بوده و یا کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و ریشه‌ی آن را می‌توان در وراثت، تغییرات هورمونی و عوارض پزشکی دنبال کرد. هر کسی، مرد، زن و یا کودک می‌تواند آن را تجربه کند.
از دست دادن مو در اثر عوامل ژنتیکی با افزایش سن، اصلی‌ترین دلیل این عارضه است. بسیاری از افراد نیز برای پیگیری و درمان آن کار خاصی انجام نمی‌دهند ولی برخی‌ها هم هستند که دست به کارهای مختلف می‌زنند؛ گذشته از گذاشتن موی مصنوعی و… بعضی از کسانی که در حال از دست دادن موهایشان هستند، روش‌های درمانی مختلفی را برمی‌گزینند تا دوباره آن‌ها را رشد دهند ولی قبل از هرگونه اقدام درمانی خاص باید با متخصص درباره‌ی علت این موضوع حرف زد تا بهترین روش را پیشنهاد کند.
نشانه‌ها
از دست دادن مو خود را با راه‌های زیادی ظاهر می‌کند که وابسته به علت آن می‌باشند. می‌تواند ناگهانی باشد یا تدریجی، کل بدن را تحت تأثیر دهد یا فقط سر را و موقتی باشد یا دائمی. علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:
- کاهش تدریجی تراکم مو در بالای سر: این مورد شایع‌ترین نوع از دست دادن مو است و بدون در نظر گرفتن جنسیت افراد با افزایش سن ظاهر می‌شود. در مردان معمولاً مو از پیشانی به طریقی به سمت عقب می‌رود که به‌نوعی می‌توان گفت شبیه حرف M می‌شود. خط موی زنان معمولاً تغییری نمی‌کند ولی قسمتی از موهایشان پهن می‌شود.
- نقاط دایره‌ای یا تکه‌تکه‌ی بدون مو: برخی افراد نقاطی صاف را به اندازه‌ی سکه‌ای روی سرشان حس می‌کنند. این نوع از ریزش مو معمولاً در ناحیه‌ی سر اتفاق می‌افتد ولی برخی اوقات ممکن است در ریش یا ابروها نیز ظاهر شود. در بعضی از موارد نیز قبل از ریزش مو خارش و درد در محل احساس می‌شود.
- شل شدن ناگهانی مو: شوکی فیزیکی یا احساسی می‌تواند موجب شل شدن موها شود و با شانه کردن و شست‌وشو و یا حتی لمسی ملایم آن‌ها را دست خود ببینید. این نوع از ریزش معمولاً تمام سر را شامل می‌شود.
- ریزش موی کل بدن: برخی از عارضه‌ها یا درمان‌های پزشکی، مثل شیمی‌درمانی برای سرطان، می‌تواند موجب ریزش تمام موهای بدن شود ولی معمولاً برگشت‌پذیر است.
- تکه‌هایی که در سراسر سر پخش می‌شوند: این مورد علامت عفونت قارچی است و شاید با موی شکسته، قرمزی، تورم و تراوشاتی همراه باشد.
زمان مراجعه به پزشک
وقتی خودتان یا فرزندتان دیگر از دست ریزش موهایتان به جان آمدید و به دنبال راه درمان هستید، زمان مراجعه به پزشک است. همچنین اگر ریزش موهای موضعیِ غیرمعمول مشاهده کردید که هنگام شست‌وشو و شانه زدن خود را نشان می‌دهند، مسأله را با متخصص در میان بگذارید. ریزش موی ناگهانی معمولاً نیاز به درمان دارد.
دلایل
بیشتر افراد روزانه بین ۵۰-۱۰۰ تار موی خود را از دست می‌دهند. این مسأله موجب طاسی سر نمی‌شود؛ چون موهای جدید جای آن‌ها را خواهند گرفت. ریزش مو زمانی معنا می‌یابد که این چرخه به هم بخورد یا فولیکول مو آسیب دیده و با بافت اسکار جایگزین شود. دلیل دقیق ریزش مو شاید مشخص نشود ولی معمولاً به یکی از عواملی مرتبط است که در زیر آمده‌اند:
- سابقه‌ی خانوادگی (وراثت)
- تغییرات هورمونی
- عوارض پزشکی
- تجویز داروها
سابقه‌ی خانوادگی (وراثت)
شایع‌ترین علت ریزش مو عارضه‌ای ژنتیکی به نام طاسی طرح مردانه و یا طاسی طرح زنانه است. این عارضه معمولاً به تدریج رخ می‌دهد و طرح آن قابل پیش‌بینی می‌باشد. خط موی نزولی و طاسی در مردان و نازک شدن آن در زنان.
وراثت همچنین بر سنی که ریزش مو آغاز می‌شود، سرعت و وسعت آن تأثیر دارد. طاسی طرح‌دار در مردان بیشتر شایع است و حتی در بلوغ هم می‌تواند شروع گردد. این مورد هم می‌تواند حجم موها را کم کند و هم آن‌ها را مینیاتوری نماید؛ به طوری که نرم، نازک و کوتاه شوند.
تغییرات هورمونی و عوارض پزشکی
عوارض مختلفی وجود دارند که می‌توانند موجب ریزش مو شوند:
- تغییرات هورمونی: عدم تعادل در تولید هورمون می‌تواند به طور موقتی سبب ریزش مو شود. این تغییرات در اثر حاملگی، به دنیا آمدن نوزاد یا آغاز دوران یائسگی اتفاق می‌افتند. سطوح هورمون‌ها همچنین تحت تأثیر غده‌ی تیروئید قرار دارند؛ به این علت مشکلات تیروئیدی نیز شاید به ریزش مو بیانجامند.
- از دست دادن قسمتی از مو: این نوعِ بدون زخم از ریزش مو طاسی منطقه‌ای (alopecia areata) نامیده می‌شود. زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله کند که نتیجه‌ی آن از دادن ناگهانی مو است که تکه‌هایی گرد از نواحی بدون مو را از خود بر سطح پوست باقی می‌گذارد.
- عفونت‌های پوست سر: عفونت‌هایی مثل کرم حلقه‌دار می‌توانند مو را مورد تهاجم قرار دهند. اگر درمانی علیه آن‌ها صورت گیرد، عموماً رشد موها از سر گرفته می‌شود.
- ناهنجاری‌های پوستی دیگر: بیماری‌هایی که موجب ایجاد آلوپسی زخمی می‌شوند شاید منطقه‌ای را با ریزش دائم مواجه کنند. این عارضه‌های عبارتند از لیکن‌پلان (خزه‌ی پوستی)، برخی از انواعِ لوپوس و سارکوئیدوز.
- ناهنجاری کشیدن موها: این عارضه که تریکوتیلومانیا نیز نامیده می‌شود سبب ایجاد انگیزه‌ای در افراد می‌شود تا موهای خود را بِکنند، چه از پوست سر باشد، چه از ابروها و چه از سایر مناطق بدن.
تجویز داروها
ریزش مو می‌تواند در اثر مصرف داروهای سرطان، آرتریت، افسردگی، مشکلات قلبی، فشار خون بالا و کنترل بارداری اتفاق بیفتد. مصرف مقدار زیادی از ویتامین A نیز ممکن است اثراتی مشابه داشته باشد.
دیگر دلایل
پرتودرمانی در ناحیه‌ی سر: شاید در این موارد دیگر موها مانند گذشته رشد نکند.
رخدادی هیجانی: بسیاری از افراد نوعی کاهش تراکم مو را چند ماه پس از شوکی احساسی یا فیزیکی تجربه می‌کنند. این نوع از ریزش موقتی است. نمونه‌هایی از اتفاقات محرک شامل کاهش وزن ناگهانی یا زیاد، تب شدید، جراحی و یا مرگ یکی از اعضای خانواده است.
برخی مدل‌های مو: مدل موهایی که شامل موهای بلند می‌شوند و یا آن‌هایی که باید موها را محکم بست، مثل مدل موهای بافته.
فاکتورهای خطر
- سابقه‌ی خانوادگی
- سن
- تغذیه‌ی ناکافی
- برخی عوارض پزشکی؛ مثل دیابت و لوپوس
- استرس
تست‌ها و تشخیص
قبل از هرگونه تشخیصی، پزشک از شما سؤالاتی راجع به سابقه‌ی پزشکی و خانوادگیتان خواهد پرسید. علاوه بر آن، احتمالاً تست‌های زیر را نیز توصیه خواهد کرد:
- آزمایش خون: این مورد می‌تواند عارضه‌هایی را که ممکن است ریزش مو مربوط به آن‌ها باشد، روشن سازد؛ مثل بیماری‌های تیروئیدی
- پزشک شاید مقداری از موهای شما را بکند تا ببیند چه مقدار مو به جای آن‌ها رشد می‌کنند.
- بیوپسی پوست سر: شاید برای بررسی ریشه‌های مو از پوست سر نمونه‌برداری شود. این مورد برای تشخیص عفونت‌ها کاربرد دارد.
- میکروسکوپی نوری: پزشک از وسیله‌ای مخصوص استفاده خواهد کرد تا چینش موها را در ریشه‌ی آن‌ها بررسی کند.
درمان و داروها
درمان‌هایی مؤثر برای برخی از انواع ریزش‌ها وجود دارد ولی برخی ریزش‌ها نیز دائمی هستند. ریزش در اثر برخی عوارض مانند patchy alopecia نیازی به درمان ندارد و موها دوباره رشد خواهند کرد.
درمان‌های موجود برای ریزش مو شامل دارودرمانی، جراحی، لیزردرمانی و موهای مصنوعی می‌باشد. پزشک شما شاید ترکیبی از این‌ها را پیشنهاد کند تا بهترین نتایج بدست آید. اهداف درمانی هم عبارتند از تقویت رشد مو، آهسته کردن ریزش و یا مخفی کردن آن.
دارودرمانی
اگر دلیل ریزش نوعی بیماری باشد، درمان آن ضروری به نظر می‌رسد. این مورد می‌تواند شامل داروهایی برای کاهش التهاب و مهار سیستم ایمنی مثل پردنیزون باشد. اگر دارویی خاص موجب ریزش مو است، احتمالاً مصرف آن برای حداقل ۳ ماه باید قطع شود.
داروهایی نیز برای مقابله با طاسی طرح‌دار وجود دارد. دو مورد از این داروها که مورد تأیید می‌باشند عبارتند از:
Minoxidil (Rogaina): مینوکسیدیل مایع یا کفی است بدون نیاز به نسخه که باید آن را روزی دو بار روی محل مورد نظر مالید. این دارو از ریزش‌های بیشتر جلوگیری کرده و رشد آن را تقویت می‌کند و هم مردان و هم زنان می‌توانند از آن استفاده کنند. بیشترین تأثیر پس از ۱۶ هفته مشاهده شده و برای تدام اثر نباید استفاده‌ی آن را قطع کرد. عوارض احتمالی شامل حساسیت پوست، رشد ناخواسته‌ی مو در نواحی مجاور دست و سر و افزایش ضربان قلب می‌باشد (تاکیکاردی).
Finasteride (Propecia): فیناستراید به صورت قرص نیاز به نسخه دارد و فقط برای مردان قابل استفاده می‌باشد. بیشتر کار این داروی روزانه، کاهش ریزش است ولی در برخی از افراد موهای جدید نیز به وجود آمده و مثل داروی قبلی مصرف این دارو نیز نباید قطع شود. عوارض نادری که ممکن است پیش بیاید شامل کاهش عملکرد جنسی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات می‌باشد. زنانی که حامله هستند یا خواهند شد باید حتی از دست زدن به بسته‌ی بازشده‌ی آن خودداری کنند.
جراحی
در شایع‌ترین نوع ریزش موی دائمی، فقط فرق سر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. جراحی برای کاشت یا ترمیم می‌تواند بیشترین مقدار مویی را که از دست رفته بازگرداند.
در طی این روش جراحی پلاگ‌هایی از پوست را از پشت یا طرفین سر جدا می‌کند که هر کدام حاوی تعدادی مو هستند. سپس این پلاگ‌ها به قسمت‌هایی از سر منتقل خواهند شد که مو ندارد. قبل و بعد از جراحی احتمالاً داروهایی باید مصرف شود تا نتایج بهتر شوند. این جراحی‌ها پرهزینه اند و ممکن است دردناک نیز باشند. خطرات احتمالی عفونت، زخم را نیز شامل می‌شوند.
جلوگیری
توصیه‌های زیر شاید از ریزش‌های قابل مهار جلوگیری نماید:
- داشتن رژیم غذایی متعادل
- اجتناب از مدل موهای بافته
- اجتناب از تاب دادن موها به شکلی وسواسی
- هنگام شانه کردن و شستن موها با آن‌ها مهربان باشید!
