ویروس ابولا و ماربورگ دو ویروس عامل تب هموراژیک هستند. تب هموراژیک، با علایم خونریزی شدید (هموراژ)، از کار افتادن ارگان‌های بدن و در اغلب موارد مرگ شناخته می‌شود. هر دو نوع، ویروس بومی آفریقا هستند. در آفریقا چندین دهه شیوع پراکنده آن‌ها رخ داده است.
میزبان ویروس ابولا و ماربورگ حیوانات هستند؛ و انسان‌ها در صورت تماس با حیوانات آلوده به آن مبتلا می‌گردند. پس از تماس اولیه، ویروس از طریق تماس با مایعات بدن فرد مبتلا و یا سوزن آلوده از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هیچ دارویی برای درمان هیچکدام از این دو ویروس تایید نشده است. افراد مبتلا مراقبت‌های حمایتی و درمانی عوارض این بیماری را دریافت خواهند کرد. دانشمندان در آینده نزدیک به توانایی تولید واکسن این دو ویروس دست خواهند یافت.
علایم
علایم و نشانه‌های بیماری، به طور معمول ۵ الی ده روز بعد از سرایت آن بروز می‌کند. علایم و نشانه‌های اولیه شامل:
- تب
- سردرد شدید
- درد عضلانی و مفاصل
- لرز
- سستی
در طول زمان، علایم شدت می‌یابد و شامل:
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- سرخی چشم
- راش
- درد قفسه سینه و سرفه
- درد گلو
- درد شکمی
- کاهش وزن شدید
- کبودی
- خونریزی؛ به طور معمول از چشم‌ها و در هنگام مرگ، خونریزی ازگوش‌ها، چشم و رکتوم
- خونریزی داخلی
دلایل
ویروس ابولا در میمون، شامپانزه و دیگر پریمات‌های غیر انسان و گونه‌های خفیف‌تر آن در میمون و خوک در فیلیپین یافت شده است. ویروس ماربورگ نیز در میمون، شامپانزه و خفاش میوه در آفریقا یافت می‌شود.
انتقال از حیوان به انسان
متخصصان معتقدند هر دو نوع ویروس، از طریق تماس انسان با مایعات بدن حیوان مبتلا منتقل می‌شوند. مثل؛
- خون. سلاخی و یا خوردن گوشت حیوان آلوده یکی از عوامل گسترش این ویروس‌هاست و همچنین، دانشمندانی که جانوران آلوده را تشریح کرده‌اند نیز، به این بیماری‌ها مبتلا گردیده‌اند.
- مواد زائد ( ادرار و مدفوع ). گردشگران برخی از غار‌های آفریقا و برخی از کارگران معادن، در اثر تماس با مرفوع و ادرار خفاش‌های آلوده به ویروس ماربورگ، به بیماری مبتلا گشته‌اند.
انتقال از انسان به انسان
بیماری تا زمان بروز علایم در فرد آلوده مسری نیست. به طور معمول اعضا خانواده اغلب در اثر مراقبت از بیماران و یا آماده سازی جسد برای دفن به ویروس آلوده می‌شوند. تیم پزشکی نیز در صورت عدم استفاده از لوازم محافظتی همچون؛ ماسک و دستکش به بیماری مبتلا خواهند شد. مراکز بهداشتی در آفریقا به علت فقر و عدم دسترسی به امکانات کافی اغلب مجبور به استفاده چند باره از سرنگ و سوزن هستند. مرگبارترین شیوع ویروس ابولا به علت عدم استریل لوازم تزریقات اتفاق افتاده است. هیچ شواهدی مبنی بر انتقال ویروس ابولا و یا ماربورگ از طریق نیش حشرات در دست نیست.
خطرات
برای اغلب افراد، احتمال خطر ابتلا به تب هموراژیک ابولا و یا ماربورگ کم است. خطر در صورت وقوع موارد زیر افزایش می‌یابد:
- سفر به آفریقا. در صورت بازدید و یا اشتغال در مناطقی با پیشینه شیوع ویروس ابولا و ماربورگ خطر ابتلا افزایش خواهد یافت.
- تحقیق بر رویر حیوانات. در صورت تحقیق بر روی میمون‌های وارد شده از آفریقا و یا فلیپین، خطر آلوده شدن توسط ویروس‌های ابولا و ماربورگ افزایش خواهد یافت.
- ارائه مراقبت‌های شخصی و پزشکی. اعضا خانواده در اثر مراقبت از اقوام بیمار به بیماری مبتلا می‌شوند. اعضا تیم پزشکی نیز در صورت عدم استفاده از امکانات محافظتی همچون ماسک و دستکش در خطر ابتلا به بیماری خواهند بود.
- آماده سازی برای دفن. اجساد بیماران فوت شده در اثر تب هموراژیکِ ویروس ابولا و ماربورگ همچنان مسری است. کمک برای آماده سازی اجساد برای دفن خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد.
عوارض
سرانجام درصد بالایی از افراد مبتلا به تب هموراژیک ابولا و ماربورگ، در نهایت به مرگ میانجامد. هر چه بیماری شدت می‌یابد، علایم زیر بروز خواهند یافت:
- از کار افتادن انددام‌های مختلف
- خونریزی شدید
- یرقان
- هذیان
- تشنج
- کما
- شوک
یکی از دلایل کشندگی بالای این ویروس‌ها، تداخل آن‌ها با سیستم ایمنی در تقابل با بیماری است. اما دانشمندان هنوز در نیافته‌اند که چرا برخی بیماران در نهایت بهبود می‌یابند و برخی دیگر مرگ سرانجام آن‌هاست. برای آنان که از بیماری جان سالم به در می‌برند، بهبودی بسیار کند است. ماه‌ها طول خواهد کشید تا فرد بتواند وزن و قدرت از دست رفته‌اش را باز یابد و ویروس هفته‌ها در بدن فرد باقی خواهد ماند. در طول این مدت افراد موارد زیر را تجربه خواهند کرد:
- ریزش مو
- تغییر حواس
- التهاب کبد (hepatitis )
- ضعف
- خستگی
- سردرد
- التهاب چشم
- التهاب بیضه
تشخیص
به علت آنکه علایم و نشانه‌های اولیه تب هموراژیک ابولا و کنگو شبیه بیماری‌های دییگری همچون تیفوئید و مالاریا است، تشخیص آن را بسیار سخت می‌کند. اگر پزشکان به این بیماری مشکوک شوند از آزمایش خون برای تشخیص قطعی آن استفاده می‌کنند. این آزمایش‌ها شامل:
- ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay)
- PCR (Reverse transcriptase polymerase chain reaction)
درمان
هیچ درمان ضد ویروسی موثری، برای هیچ یک از این دو ویروس تایید نشده است. مراقبت‌های حمایتی پزشکی شامل:
- حفظ مایعات
- حفظ فشار خون
- جبران خون از دست رفته
- درمان عفونت‌های دیگر بروز یافته
