سندرم نفروتیک نوعی ناهنجاری کلیوی است که موجب می‌شود بدن پروتئین زیادی را از طریق ادرار دفع کند. علت آن معمولاً آسیب به دستجاتی از رگ‌های کوچک خونی در کلیه است که کارشان فیلتر کردن دفع آب از خون می‌باشد. از نتایج بروز این بیماری ایجاد ادم به ویژه در پا و ساق پا می‌باشد. همچنین خطر ابتلا به دیگر مشکلات سلامتی نیز افزایش می‌یابد.
درمان این سندرم علاوه بر تجویز دارو شامل معالجات برای عوارضی است که موجب بروز آن می‌شوند. از عوارض این بیماری می‌توان به بروز عفونت‌ها و ایجاد لخته‌ی خون اشاره کرد. پزشک داروها و تغییرهایی را در رژیم غذایی پیشنهاد خواهد کرد تا از چنین عوارضی جلوگیری کند.
نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های سندرم نفروتیک شامل موارد زیر می‌باشند:
- تورم شدید (ادم)، به ویژه در اطراف چشم‌ها، ساق و خود پا
- ادرار کف‌آلود که احتمالاً به علت وجود پروتئین زیاد در ادرار است.
- افزایش وزن در نتیجه‌ی تجمع مایعات در بدن
دلایل
علت اصلی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود معمولاً آسیب به خوشه‌های کوچکی از مویرگ‌ها می‌باشد که گلومرول نام دارند. خون با عبور از این مویرگ‌ها فیلتر می‌شود و مواد زائد آن دفع خواهد شد. گلومرول سالم پروتئین خون به ویژه آلبومین را نگه خواهد داشت. این پروتئین برای باقی ماندن مقدار درستی از مایع در بدن مورد نیاز است. هنگام آسیب به طور ویژه همین پروتئین از طریق ادرار دفع شده و سندرم نفروتیک را به وجود می‌آورد.
دلایل بسیاری ممکن است پشت این بیماری باشد
عوارض و بیماری‌های زیادی می‌تواند موجب صدمه به گلومرول شود:
- بیماری با تغییرات ناچیز: شایع‌ترین علت سندرم نفروتیک در کودکان می‌باشد. این ناهنجاری عملکرد غیرعادی کلیه را در پی خواهد داشت ولی وقتی بافت کلیه زیر میکروسکوپ بررسی شود، تقریباً نمی‌توان چیزی غیرمعمول مشاهده کرد. دلیل این عملکرد غیرعادی را نمی‌توان تعیین نمود.
- گلومرولواسکلروزیس قطعه‌ای موضعی: با ایجاد بافت‌های زخم پراکنده در برخی از گلومرول‌ها نمایان می‌شود. این عارضه به علل ژنتیکی و یا بیماری‌های دیگر اتفاق می‌افتد و یا اصلاً دلیل مشخصی ندارد.
- نفروپاتی غشایی: این ناهنجاری کلیوی نتیجه‌ی ضخیم‌شدگی غشای گلومرول‌هاست. دلیل دقیق ضخیم‌شدگی‌ها مشخص نیست ولی گاهاً با عوارضی مثل هپاتیت ب، مالاریا، لوپوس و سرطان ارتباط دارد.
- بیماری کلیوی دیابتی: دیابت می‌تواند باعث آسیب کلیوی شود (نفروپاتی دیابتی) که روی گلومرول‌ها تأثیر می‌گذارد.
- لوپوس اریتماتوسوس سیستمیک: این بیماری التهابی مزمن می‌تواند آسیب‌هایی جدی به کلیه وارد کند.
- آمیلوئیدوزیس: این ناهنجاری زمانی رخ می‌دهد که پروتئین‌های آمیلوئیدی در اندام‌ها انباشت شوند. تجمع این پروتئین‌ها اغلب به کلیه آسیب وارد می‌کند.
- لخته‌ی خون در ورید کلیوی: ترومبوزیس ورید کلیوی که در زمان انسداد ورید متصل به کلیه با لخته‌ی خون به وجود می‌آید، می‌تواند به سندرم نفروتیک بیانجامد.
- نارسایی قلبی: برخی شکل‌های نارسایی قلبی مثل پریکاردیت فشاری و نارسایی شدید قلب راست می‌تواند دلیلی برای ایجاد سندرم نفروتیک باشد.
فاکتورهای خطر
عواملی که می‌توانند استعداد ابتلا به سندرم نفروتیک را بالا ببرند عبارتند از:
- عارضه‌هایی که به کلیه‌ها آسیب می‌رسانند: برخی عارضه‌ها و بیماری‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سندرم نفروتیک را بالا ببرند؛ مثل دیابت، لوپوس، آمیلوئیدوزیس، بیماری با تغییرات ناچیز و دیگر بیماری‌های کلیوی.
- تجویز برخی داروها: مثال‌هایی از این مورد عبارتند از ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و داروهای ضدعفونی.
- برخی عفونت‌ها: ایدز، هپاتیت ب، هپاتیت ث و مالاریا
عوارض
عوارض احتمالی این بیماری عبارتند از:
- لخته‌های خون: عدم توانایی گلومرول در فیلتر کردن خون به طور مناسب می‌تواند به کاهش پروتئین‌هایی در آن بیانجامد که در جلوگیری از انعقاد خون دخیل اند. این موضوع موجب افزایش احتمال ایجاد لخته‌های خون (ترومبوز) در وریدها می‌شود.
- کلسترول و تری‌گلیسیرید بالای خون: زمانی که سطح پروتئین آلبومین در خون پایین بیاید، کبد شروع می‌کند به تولید بیشتر آن. همزمان، کبد کلسترول و تری‌گلیسیرید آزاد خواهد کرد.
- تغذیه‌ی ضعیف: از دست دادن پروتئین‌ها زیادی از خون می‌تواند منجر به سوءتغذیه شود. این مورد می‌تواند به کاهش وزن بیانجامد و شاید با تورم پوشیده گردد. همچنین تعداد گلبول‌های قرمز خون نیز ممکن است کاهش یابد (آنمی) و علاوه بر آن سطح ویتامین D و کلسیم نیز کاهش پیدا کند.
- فشار بالای خون: آسیب به گلومرول‌ها و هدر رفتن خون از ادرار (هماتوریا) می‌تواند سبب افزایش فشار خون گردد.
- نارسایی حاد کبدی: اگر کلیه توانایی فیلتر کردن خون را به دلیل آسیب به گلومرول از دست دهد، محصولات زائد شاید سریعاً در خون به وجود بیایند. اگر چنین اتفاقی پیش بیاید، شاید دیالیزهای اورژانسی نیاز باشد؛ دیالیز راهی مصنوعی برای حذف مواد زائد از خون می‌باشد.
- بیماری مزمن کلیوی: سندرم نفروتیک ممکن است تدریجاً توانایی عملکردی کلیه‌ها را با گذشت زمان از بین ببرد. اگر عملکرد کلیوی به حد کافی پایین بیاید، شاید دیالیز و یا حتی پیوند کلیه مورد نیاز باشد.
- عفونت‌ها: افرادی که از سندرم نفروتیک رنج میبرند، در خطر بالاتری برای ابتلا به عفونت‌ها هستند.
درمان و داروها
درمان این سندرم شامل پیدا کردن راهی برای برطرف کردن هرگونه عارضه‌ای است که آن را ایجاد کرده و همچنین ممکن است پزشک داروهایی تجویز کند تا علائم و نشانه‌ها را کنترل کرده و یا عوارض سندروم نفروتیک را درمان کند. تجویز داروها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای فشار خون: داروهایی به اسم مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده‌ی آنژیوتانسین، فشار خون و همچنین مقدار ترشح پروتئین به ادرار را کاهش می‌دهند. داروهایی با این ویژگی شامل بنازپریل (لوتنسین، کاپتوپریل (کاپوتن) و اِنالاپریل (وازوتک). گروه دیگری از داروها که با روشی مشابه کار می‌کنند، مهارکننده‌های گیرنده‌ی آنژیوتانسین II نام دارند و شامل لوزارتان (Cozaar) و والسارتان (Diovan) می‌شوند.
- قرص‌های آب: داروهای ادرارآور با افزایش مایعات دفعی کلیه به کنترل متورم شدن بافت‌ها کمک می‌کنند. از این داروها می‌توان به فوروزماید (Lasix) و اسپیرونولاکتون (Aldactone).
- داروهای کاهنده‌ی کلسترول: داروهایی با نام استاتین می‌تواند سطوح کلسترول را پایین بیاورند. با این حال هنوز به درستی معلوم نیست آیا با پایین آوردن کلسترول می‌توان نتایج سندرم نفروتیک، مثل حملات قلبی و احتمال مرگ زودرس را بهبود بخشید یا نه. استاتین‌ها شامل atorvastatin (Lipitor), fluvastatin (Lescol), lovastatin (Altoprev, Mevacor), pravastatin (Pravachol), rosuvastatin (Crestor) and simvastatin (Zocor) هستند.
- ضدانعقادها: داروهایی که قدرت ایجاد لخته را در خون کاهش می‌دهند مثل هپارین و وارفارین.
- داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی: برای سرکوب التهاباتی که به بیماری‌های کلیوی مثل بیماری با تغییرات ناچیز می‌انجامند می‌توان از داروهای کورتیکوستروئید استفاده کرد.
ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی می‌تواند به کنار آمدن با سندرم نفروتیک کمک کند حتی ممکن است بیمار پیش متخصص تغذیه نیز ارجاع داده شود تا توصیه‌های زیر را بشنود:
- منبع پروتئین قوی انتخاب نکنید.
- میزان مصرف کلسترول و چربی را در غذایتان کاهش دهید تا میزان این مواد در خون پایین بیاید.
- میزان مصرف نمک باید برای جلوگیری از ایجاد ادم کاهش یابد.
تست‌هایی که می‌توانند سندرم نفزوتیک را تشخیص دهند
- آزمایش ادرار: مقدار زیاد پروتئین در خون می‌تواند نشانه‌ای از این سندرم باشد. برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر نمونه‌ها را باید طی ۲۴ ساعت تهیه کرد.
- آزمایش خون: کاهش آلبومین خون و پروتئین‌های دیگر می‌تواند نشانه‌ای از این سندرم باشد. از دست دادن آلبومین اغلب با افزایش تری‌گلیسیرید و کلسترول خون همراه است. کرآتینین سرم و خون در ادرار نیز شاید برای بررسی عملکرد کلی کلیه ارزیابی گردد.
- بیوپسی بافت کلیه: بیوپسی شامل برداشتن نمونه‌ای از بافت برای بررسی‌های آزمایشگاهی می‌باشد. برای این کار سوزنی مخصوص از پوست وارد می‌شود تا بافت کلیوی را جمع‌آوری کند.
