اختلاف نظرهای بسیاری بر سر فواید و مضرات و ریسک‌های استفاده از سویا وجود دارد به خصوص سویایی که از نظر ژنتیکی تحت دستکاری بوده است.
دانه‌های سویا شامل تقریبا ۴۰ درصد پروتئین و ۲۰ درصد روغن است به همین دلیل موارد استفاده‌ی متعددی دارد. ممکن است که به عنوان غذا مورد استفاده قراربگیرد یا به عنوان یک مکمل باشد یا حتی برای اهداف صنعتی مورد استفاده قراربگیرد.
این متن را بخوانید تا هرچه بیشتر در مورد فواید استفاده از سویا و یا ریسک استفاده از آن و حتی با بهترین نوع سویا برای خوردن آشنا بشوید.
سویا چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
سویا میتواند برای تهیه‌ی انواع غذاها و مکمل‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. سویا یک ماده‌ی غذایی با مقادیر فراوان پروتیین است که میتوان آن را پخت و آن را به شکل‌های گوناگون استفاده کرد. دانه‌های سویا میتواند به رنگ‌های سبز، سیاه، زرد و یا سفید باشد.
سویای جوان و سبز را edamame می‌نامند که میتواند آب‌پز شود و به عنوان پیش‌غذا میل شود. Edamame بدون پوست را میتواند به سالاد و سوپ و سرخ‌کردنی های خود اضافه کنید. سویای زرد معمولا برای ساخت شیرسویا، توفو، تمپه و سس ژاپنی تاماری و حتی برای تهیه‌ی آرد سویا برای پخت‌وپز مورد استفاده قرار بگیرد. حتی بعد از جداکردن چربی از محصولات سویا، مواد حاصله میتواند به عنوان جزء ترکیبی غذای دام و حیوانات خانگی استفاده شود.
مکمل‌ها
سویا برای تهیه‌ی پودر پروتئینی که داخل مکمل‌های ایزوفلاون وجود دارد میتوان به‌کاربرد.
مواد معدنی سویا
سویا یک ماده ی پروتئینی کامل است به این معنا که همه‌ی ۹ نوع آمینواسید ضروری بدن را تامین می‌کند. سویا یک منبع پروتئینی کامل برای مردم به ویژه گیاه‌خواران است.
براساس پایگاه‌های داده مواد معدنی ملی دپارتمان کشاورزی آمریکا، ۹۰ گرم سویای سبز پخته شده شامل:
- ۱۲۷ کیلو کالری
- ۱۱.۱۲ گرم پروتئین
- ۵.۷۶ گرم چربی
- ۹.۹۵ گرم کربوهیدرات
- ۳.۸ گرم فیبر
- سویا مقادیر اندکی چربی اشباع و مقدار زیادی پروتئین، ویتامین C و فولات دارد. سویا همچنین منبع خوبی از فیبرهای غذایی، کلسیم، آهن، منزیم، فسفر، پتاسیم و تیامین به شمار می‌رود.
مواد معدنی موجود در محصولات سویا براساس نحوه ی تهیه آن ها و اینکه به همراه چه مواد دیگری در ساختار محصول نهایی به کار رفته باشند، متفاوت خواهد بود.
فواید سویا برای سلامتی
برخی از محققان معتقدند که رژیم غذایی همراه با سویا طیفی از فواید سلامتی را به دنبال دارد. ازجمله :
سلامتی قلب
سویا باعث تنظیم سطح کلسترول می‌شود تا بدن و قلب آدمی هرچه بیشتر سالم بماند و این امر به منجر به کاهش بیماری های قلب و عروق می‌شود.
محققان مطالعه‌ای را انجام دادند تا اثرات سویا بر سطح کلسترول را بسنجند. آن ها دریافتند که مصرف سویا به طور قابل‌توجهی میزان کلسترول LDL و تریگلیسیرید را کاهش می‌دهد. کلسترول LDL به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود چراکه باعث رسوب چربی‌ها در خون می‌شود.
مصرف سویا همچنین باعث افزایش سطح کلسترول HDL می‌شود که این کلسترول نیز به دلیل کاهش میزان رسوب چربی‌ها در
عروق خونی به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شودو زمانی‌که که از میزان کلسترول بالا صحبت می‌کنیم منظورمان میزان بالای کلسترول LDL است.
مواد غذایی سویادار که کمتر دستخوش پردازش بودند مانند شیرسویا، دانه های سویا یا حتی آجیل‌سویا نیز برای بدن مفیدتر از عصاره‌ی پروتئینی سویا یا مکمل‌های حاوی سویا هستند.
چاقی مفرط
دانشمندان مطالعه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند که میزان اثر مکمل ایزوفلاوین حاوی سویا را بر روی وزن بدن در زنان یائسه را به دقت بررسی کرده است.
ایزوفلاوین‌های حاوی سویا، ترکیب‌هایی طبیعی هستند که مشابه استروژن هستند. میزان سطح استروژن زنان با افزایش سن آنها در دوره‌ی میا‌ن‌سالی کاهش می‌ابد که همین امر ریسک ابتلای آنها به معرض خطراتی قرار می‌دهد.
محققان معتقدند که مکمل‌های ایزوفلاون سویا سبب کاهش وزن خواهند شد .
سرطان سینه
در گذشته اعتقاد بر این بود که مصرف سویا خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.این طرز فکر امروزه با مطالعات انجام شده، دگرگون شده است.
درچندین مطالعه‌ی مروری دانشمندان گزارش کردند که احتمالا مصرف سویا خطر ابتلای به سرطان سینه را کاهش دهد. مقادیر نرمال مصرف سویا برای حفظ سلامتی بدن معادل دریافت روزانه‌ی ۱۰ تا ۲۰ میلی گرم سویا از طریق مصرف ایزوفلاون است. دریافت همین مقدار سویا برای زنانی که مبتلا به سرطان سینه هستند نیز میتواند مفید باشد چراکه سویا میتواند از میزان پیشرفت بیشتر یا عود مجدد بیماری تا حدود زیادی جلوگیری کند. براساس یافته‌های انجمن سرطان آمریکا، پروتئین سویا (که به صورت اختصاصی از خود دانه‌های سویا جداشده‌است) و پروتئین گیاهی ساختاری (که محصول اختصاصی سویاست که تمام چربی آن جدا شده است.) به همان میزان فرآورده‌های سویا که کمتر تحت پردازش قرار گرفته‌است میتواند مفید باشد.
خطرات احتمالی ناشی از مصرف سویا
برخی از مردم نگران مصرف سویا در رژیم غذایی خود هستند. این خطرات شامل:
اختلال عملکرد تیروئید
نگرانی عمده ای حول مصرف سویا در رژیم غذایی وجود دارد این است که تحقیقات نشان داده زنانی که سویا مصرف می‌کنند در بلند مدت میزان هورمون TSH آن ها افزایش پیدا کرده است و در واقع این هورمون را ما با عنوان هورمون تحریک کننده ی تیروئید می‌شناسیم . مقادیر بالای TSH میتواند بیانگر هیپوتیروئیدیسم ( بروز به دلیل کاهش فعالیت تیروئید) باشد. اما قابل توجه است که محققان همین نتایج را نتوانستند در مردان گزارش کنند.
محققان در حال حاضر بر سر این مسئله بحث و گفت و گو انجام می‌دهند که مصرف سویا احتمالا ایمن است ولی استفاده‌ی بیش‌ازحد آن میتواند برای برخی از افراد از جمله مبتلایان هیپوتروئیدیسم نگران کننده باشد.
مقاله‌ی مرتبط: پروتئین سویا موجب تشکیل استخوان‌های محکم‌تر می‌شود
ارگانیسم‌های دستکاری‌ژنتیکی‌شده
مواد غذایی که به صورت ژنتیکی تحت پردازش قرار گرفته‌اند به صورت بالقوه می‌توانند منجر به ایجاد بیماری‌هایی شوند که در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند به این ترتیب مصرف آنتی بیوتیک‌ها دیگر اثری قابل‌توجهی بر بدن نخواهد داشت.
براساس یافته‌های سازمان جهانی سلامت ارگانیسم‌هایی که تحت پردازش ژنتیکی قرار گرفته‌اند را میتوان به شکل ساده این گونه توضیح داد که این ارگانیسم‌ها که میتواند شامل گیاهان، حیوانات و یا میکروارگانیسم‌ها باشد که ماده ی ژنتیکی آن ها به شکل غیرطبیعی تغییر یافته است.
در یک مطالعه‌ی مروری اثبات شده است که استفاده از این محصولات نه تنها موجب بیماری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک می‌شود حتی ایمنی بدن را نیز در بلند مدت تحت تاثیر قرار می‌دهد و امروزه نیز نگرانی دیگری بر نگرانی‌های بشر اضافه شده است و آن این است که استفاده از این محصولات میتواند منجر به تغییر آلرژن‌ها و یا ایجاد آلرژن‌های جدید شود که رفع این مشکل نیز نیازمند راهکارهای درمانی جدید و پرهزینه است.
هرچند که همگان اتفاق نظر دارند که استفاده از این محصولات خطرات زیادی را برای سلامتی به دنبال دارد اما WHO بیانیه را صادر کرده است :
غذاهای دستکاری‌ژنتیکی شده که اخیرا در بازارهای بین المللی فروش غذا در دسترس همگان قرار گرقتند، مورد تایید بوده و تمام بندهای ایمنی غذایی در مورد آنها مورد بررسی قرار گرفته است و به نظر نمی‌رسد که استفاده از این مواد غذایی ضرری برای سلامتی داشته باشند.
اما همچنان نیاز است که مطالعات بیشتری در این حیطه انجام بگیرد.
برای جلوگیری از مصرف این مواد دستکاری ژنتیکی شده میتوان از محصولات ارگانیک سویا استفاده کرد.
بهترین نوع سویا برای خوردن
بهترین نوع سویا همان نوعی از سویاست که کمتر پردازش‌شده مثلا دانه‌های سویای پخته‌شده، edamame، شیرسویا، توفو، تمپه و آجیل سویا.
اگرچه سویا حاوی مواد معدنی فراوان است یک متخصص در مرکز مراقبت اندرسون هنوز هم برداشتن یک رژیم غذایی معتدل تاکید دارد. مقادیر زیر سه مقدار رایج برای سرو کردن غذاهای سویا دار هستند به گونه‌ای که اعتدال غذایی در رژیم غذایی همچنان حفظ شود:
- یک فنجان شیرسویا
- ۲/۱ فنجان سویای پخته شده یا edamame
- ۳/۱ فنجان توفو
درنهایت اینکه، مطمئن باشید که استفاده‌ی متعادل از موادغذایی حاوی سویا به عنوان بخشی از رژیم غذایی میتواند برای سلامتی مفید باشد.
تحقیقات بیشتری نیاز است تا فواید بالقوه و ریسک و خطرات استفاده از سویا را هرچه بیشتر نشان دهد. تاکنون نیز برسر استفاده از سویایی که با روش‌های مهندسی ژنتیک تهیه شده اختلاف نظر وجود دارد.
