دارویی که دانشمندان در حال حاضر جهت درمان نجات یافتگان از سکته‌ی مغزی بر روی آن کار می‌کنند، ممکن است بتواند به پیشگیری از آلزایمر بیانجامد. طبق انجمن آلزایمر، ۵.۷ میلیون نفر در ایالات متحده مبتلا به آلزایمر هستند. داروهای فعلی تنها می‌توانند برخی علائم بیماری را تسکین دهند و هنوز راهی برای جلوگیری از پیشروی بیماری شناخته نشده است.
تحیلی عصبی که در بیماران مبتلا به آلزایمر رخ می‌دهد، نتیجه‌ی تجمع پروتئنینی تحت عنوان بتا آملوئید در مغز است. بتا آملوئید در مغز سالم نیز وجود دارد؛ اما نوعی از آن که اشتباه تا خورده باشد، در پی تجمع می‌تواند پلاک آملوئیدی تشکیل دهد. این پلاکها جریان خون مغز را کاهش داده و تحلیل سلول‌های مغز را موجب می‌شوند.
محققان در طی سال‌ها بسیاری از روش‌های فارماکولوژیکی را برای مقابله با این پلاکها آزموده‌اند؛ اما تا به امروز هیچ یک به تولید دارویی مؤثر نیانجامیده است. اخیراٌ محققان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) در لس‌آنجلس، ترکیب جدیدی کشف کرده‌اند که جامعه‌ی علمی همچنان در حال بررسی آن است.
معرفی ۳K3A-APC
۳K3A-APC نسخه‌ای تغییر یافته از پروتئین C فعال است. پروتئین مذکور پروتئینی خونی است که از سلول‌های مغزی و عروق خونی در برابر آسیب ناشی از التهاب محافظت می‌کند. پروتئین C فعال، یک ضدانعقاد طبیعی قدرتمند است. اگرچه تغییراتی که دانشمندان بر روی نسخه‌ی جدید تغییریافته انجام داده‌اند، علی‌رغم حفظ اثرات حفاظتی، خاصیت ضدانعقادی آن را تا ۹۰ درصد کاهش داده است.
محققان ۳K3A-APC را بر روی مدل‌های حیوانی مالتیپل اسکلروزیس، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک و آسیب تروماتیک مغزی آزمایش کرده‌اند که نتایج امیدوارکننده داشته است. این دارو در حال حاضر تحت توسعه برای درمان خون‌ریزی‌های مغزی در بیمارانی است که سکته‌ی مغزی پشت سر گذاشته‌اند. تاکنون به نظر می‌رسد دارو با عوارض جانبی کمی خون‌ریزی مغزی را کاهش می‌دهد. با توجه به نتیجه‌ی مثبت حاصله در سایر کارآزمایی‌ها، نویسندگان مطالعه این بار دارو را در برابر آلزایمر به چالش کشیدند. Berislav V. Zlokovic، نویسنده‌ی ارشد، بیان می‌کند:
با توجه به اثر حفاظتی دارو بر اعصاب و عروق و فعالیت ضدالتهابی آن در مدل‌های متعدد اختلالات عصبی، ما بررسی کردیم تا ببینیم آیا ۳K3A-APC در مدل موش مبتلا به آلزایمر می‌تواند از مغز در برابر اثرات سمی بتا آملوئید حفاظت کند یا خیر.
یافته‌های اخیر این تیم در ژورنال Experimental Medicine منتشر گردید. دانشمندان مطالعه‌ی خود را بر روی موش‌هایی انجام دادند که حامل تعدادی جهش ژنتیکی مستعدکننده‌ی آلزایمر بودند. موش‌های مذکور میزان زیادی آملوئید بتا تولید کرده و شواهد حاکی از التهاب عصبی و کاهش عملکرد شناختی در آن‌ها بود. در نهایت تئوری محققان بدین صورت بود:
۳K3A-APC تجمع پروتئین سمی را در مغزهای این موش‌ها کاهش داد.
موش‌ها نقایص حافظه‌ای مورد انتظار حاصل از تجمعات پروتئین را نشان نداده و جریان خون مغزی نرمال بود. علائم التهابی در بیماری شایع است؛ اما در موش‌هایی که دارو به آن‌ها داده شده بود، کاهش قابل توجه التهاب دیده شد.
۳K3A-APC چگونه کار می‌کند؟
دانشمندان سپس در صدد برآمدند نحوه‌ی اثرگذاری داروی آزمایشی را بفهمند. آن‌ها متوجه شدند ۳K3A-APC میزان آنزیم بتا سکرتاز ۱ (BACE1) را کاهش می‌دهد. سلول‌های عصبی این آنزیم را تولید می‌کنند. BACE1 برای ساخت بتا آملوئید ضروری است؛ بدون بتا آملوئید نیز پلاکها ایجاد نمی‌شوند.
دانشمندان در گذشته ترکیب‌های متعددی را برای ممانعت از عملکرد BACE1 امتحان کرده بودند؛ اما با این که می‌دانستند مداخله در کار BACE1 پلاک‌های آلزایمر را در مغز کاهش می‌دهد، تاکنون این بررسی‌ها به ساخت داروی جدیدی منتهی نشده بود. داروی فعلی از روشی کمی متفاوت استفاده می‌کند: بلوک تولیدات آنزیم به جای بلوک خود آنزیم.
محققان باور دارند ۳K3A-APC احتمالاً مؤثرترین دارو در مراحل اولیه‌ی بیماری است؛ زمانی که هنوز تجمع قابل توجهی صورت نگرفته است. محققان با مرور مطالعات قبلی صورت گرفته در ارتباط با نقش BACE1 عنوان کردند:
مجموعاً این مطالعات بیانگر آنند که زمان مناسب جهت درمان پاتولوژی بیماری با مهارکننده‌های BACE1، مراحل اولیه‌ی بیماری است؛ قبل از این که تشکیل پلاک به طور گسترده صورت گیرد. اطلاعات فعلی ما برآنند که این دارو پتانسیل لازم را به عنوان داروی مؤثر در مراحل اولیه‌ی بیماری آلزایمر در انسان داراست.
مانند همیشه قبل از این که یک داروی جدید به بازار دارویی راه یابد، نیازمند تحقیقات بسیار بیشتری بر روی سایر مدل‌های حیوانی و در نهایت انسان است. با توجه به این که آلزایمر فعلاً غیرقابل درمان است، پیدا کردن راهی جدید برای اپروچ به بیماری بسیار باارزش است. این نتایج بسیار جذاب بود و شکی نیست که پروژه‌ی فالوآپ در راه است.
